‘Sakıncalı’ patronlar iş güvenliğine soyundu!

Tarık Tekgözli
tarikaydinlik@gmail.com

A sınıfı İş Güvenliği Uzmanı Ali Turan ile söyleşimizin ikinci bölümünde, iş güvenliği uzmanlarının işyerlerinde karşılaştıkları sorunları, Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimlerinin (OSGB) işleyişinden kaynaklanan sıkıntıları konuştuk. Turan, OSGB’lerinin birçoğunun ticari amaçla kurulduğunu ve yasal olmayan işler üzerinden para kazandığını belirtti. Bu şirketleri kuranlar arasında kendi işyerinde önlem almayan işverenlerin de olduğuna dikkat çekti. Turan, işverenlerin görevini yapan uzman ve hekimlerle çalışmak istemediğini, bundan dolayı iş sağlığı ve güvenliği hizmetinin yerine getirilmesinde sorunlar yaşandığını ifade etti. Turan’ın sorularımıza yanıtları şöyle:

‘EĞİTİM PROGRAMLARI SEKTÖRE YÖNELİK OLMALI’

| İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası çıktıktan sonra hem mühendislere hem de teknik fakülte mezunlarına iş güvenliği uzmanı olma imkanı getirildi. Yoğun bir talep de oldu. Peki bu süreç sağlıklı yöneltildi mi?

İşyerleri iş sağlığı ve güvenliği anlamında sizden ne bekliyor? Yani kazaları ve meslek hastalıklarını önlemeye yönelik işyerlerinin beklentisi nedir, bu konuya yoğunlaşıp ona göre eğitim programları hazırlanması gerekirdi. Müktesebat bilgilerinden ziyade uygulamaya yönelik olmalıydı. Bir kimya sektöründe iş güvenliği uzmanının ne yapması lazım? Oradaki riskleri, tehlikeleri nasıl tanımlayabilecek, buna karşı kontrol tasarımlarını nasıl yapabilecek? Buna yönelik mesela eğitimler olması gerekliydi. Keza inşaat sektörünün riskleri çok farklı, oraya yönelik eğitim programları olmalı. Gemi-inşaat gibi sektörlerde ayrı ayrı, imalat sektöründe ayrı programlar olmalı, uzmanların buna göre yetiştirilmesi gerekirdi. Yapılan iş en başta yanlış. A, B, C sınıfı diye bir şey çıkarıldı. Dolayısıyla A sınıfı uzman dediğimiz zaman her şeyi bilen anlamına getirildi. Orada da yine bir rant söz konusuydu. Kısacası eğitim programları sektöre yönelik ve sektörün beklentilerine yönelik olmalıydı. A sınıfı uzman denildiğinde tüm sektör risklerini bilir anlamı çıktı. Peki durum böyle mi? Hayır. Deneyime değil sertifika sınıfına para verilmekte. Sadece yasalar öyle istiyor diye yapıyoruz. Mesleği ne olursa olsun sektörel eğitime yönelmek ve yaparak öğrenmeyi sağlamak lazım.

‘İŞVEREN, GÖREVİNİ YAPANLA ÇALIŞMIYOR’

| İş güvenliği uzmanlarının işyerlerinde karşılaştığı sorunlar neler?

Bir kere işveren bu işte gönüllü olması gerekiyor. “Ben gerçekten işyerimin iş sağlığı ve güvenliği bakımından iyi olmasını istiyorum” demesi gerek. Böyle bir istek yoksa siz yasa olarak zorladığınız zaman kişi kaçamak yönlerini arıyor. Sadece formalite olarak “Ben iş güvenliği uzmanı çalıştırıyorum, işyeri hekimi çalıştırıyorum, kağıtlarım bunlar” diyor. Uzmanlar da gerekli evrakları hazırladı. Eğitim de zaten verilmiş gibi yapıldı. Koruyucu veriliyor ama işçi kullanıyor mu kullanmıyor mu takip edilmiyor. Ya da iş güvenliği uzmanının getirdiği önerileri işveren yazılmasını istemiyor. Eğitimler için zaman ayırmıyor. İşyeri hekimi meslek hastalıkları hastanesine işçi gönderemiyor. Hiçbir işyeri hekimi meslek hastası tanısı konulması için hastaneye sevk yapmıyor. Neden yapmıyor? İşveren karşı çıkıyor. Yaptığı zaman kesinlikle sizinle çalışmıyor. İşverenler, iş güvenliği uzmanını danışman olarak görmesi gerekir, kendi risklerini yönetirken ihtiyaç duyduğunda başvuracağı birileri olarak değerlendirmesi lazım.

‘ÖNCE İŞVERENLERİ EĞİTMELİ’

| Bu yaşananlar neden Çalışma Bakanlığı’na rapor edilmiyor?

Rapor ettiği zaman; Birincisi, kesinlikle firma Ortak Sağlık ve Güvenlik Birimi’yle çalışmaz. İkincisi de siz bakanlığa müracaat ettiniz. Yüzlerce binlerce müracaat edilmiş vaka var. Bakanlık hangisine bakabilecek? Bakabilir mi? Aslında toplumsal olarak bilinçlendiğimiz zaman olabilir bu. Yani kamunun kendi kendini denetlemesinden geçiyor olay. Bir de sizin o işverenin o kültürde olması lazım. Kendisi istemesi lazım. Ama maalesef kendisinde böyle bir şey yok. Bizim başta işverenleri eğitmemiz lazım. Ama işverenleri eğitemiyoruz. Şunu söyleyeyim bu konuda kültür, bilinç oluşmamış kişilere işyeri açtırmayın.

‘BAĞIMSIZ KONSEY’ ÖNERİSİ

| İş güvenliği uzmanlarının maaşlarını bağımsız bir kurumdan almaması nedeniyle görevlerini yerine getirmekte sorun yaşadığı belirtiliyor.

Maaşını alamayan uzman ve hekimler var. Uzmanların maaşlarını bir fondan almaları iyi olabilir. Burada da bu sefer suistimaller olur mu, iş güvenliği uzmanı kendini güvencede hissedip bu sefer işini yapar mı? Bunlar iyi yapılandırılması gerekir. Fakat serbest piyasa koşullarının geçerliliği bu sisteme geçişi engeller. Aslında bir iş sağlığı ve güvenliği konseyi oluşturulup bağımsız konsey tarafından yöneltilse çok iyi olur.

‘FİYATINIZI KENDİNİZ BELİRLEYİN’

| İş güvenliği uzmanlarının asgari ücretle çalıştırıldığı söyleniyor. Ücretlere alt bir sınır getirilmesini önerenler var. Bu konu hakkında ne düşünüyorsunuz?

Getirilebilir ama buna uyulur mu, maalesef uyulmaz. Çünkü piyasa şartları belirliyor ücretleri... İşsizlik var. Çok da fazla uzman var. Birçoğu bunların işsiz. Birçoğu da dershanede düşük ücretle öğretmenlik yapıyordu. İş güvenliği uzmanı olma imkanı doğunca oraya yöneldiler. Asgari ücret skalası olması gerek. Ülkede maalesef hiçbir şeye uyulmuyor. Sayı çoksa ve işsizlik varsa sınırda getirseniz bunu devre dışı bırakacak sistemler geliştiriliyor. Bana sorarsanız uzmanlara önerim şu. Kendilerini iyi yetiştirsinler ve fiyatlarını kendileri belirlesinler. Desin ki “Ben bu parayı hak ediyorum bu paranın altında bu işi yapmam.” Ona göre yeterliliğim, yetkinliğim var diyebilsin diye düşünüyorum. Sürekli yenilikleri, yeni teknolojileri takip etsinler.

‘KİŞİYİ GÖRMEDEN RAPOR VERİLİYOR’

| OSGB’lerin işleyişinde ne gibi sorunlar yaşanıyor?

Birçoğu yasal olmayan işler yaparak para kazanıyor. Örneğin özel hastanede çalışan bir doktoru tam gün kendi şirketinde çalışıyormuş gibi gösteriyor. O kişi sertifikasını kullanıyor. İnanır mısınız kişiyi görmeden kıyamet gibi raporlar veriliyor. Onlar yerine sağlık memurları rapor veriyor.

Bakanlık kesinlikle İSG-Katip sistemiyle ilgili denetim yapması lazım. Bugün mesela işe başladığı zaman 5 kişi çalıştırıyor, diyelim ki 1 ay sonra 50 kişi oldu. Onu mutlaka güncellemesi gerekiyor. Maalesef güncellemeden o şekilde devam ettiriliyor, haksız rekabet oluyor. İşini düzgün yapan OSGB‘ler de zarar görüyor. Bazı OSGB’ler “Her şeyi yaparım” diye teklif veriyorlar. Aslında OSGB’nin amacı işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı görevlendirme, profesyonel anlamda hizmet verme işi olmasıdır. Maalesef kalitenin sorgulandığı yok. Sistem bana göre kötü gidiyor.

Birçok OSGB şimdiye kadar iş sağlığı ve güvenliğiyle ilgisi olmayan kişiler tarafından kuruldu. Ticari amaçlı... OSGB’lere baktığımız zaman kurucuları ne hekim ne de iş güvenliği uzmanı. Mesela eczane açmak için size diploma soruluyor ama OSGB açmak için size diploma vs. sorulmuyor. Birçok işyeri sahibi de, OSGB açtı. Kendi işyerinde önlem almamış ama bu işe girmiş durumda. Kendi işyerinde yapmıyor dışarıda ne yapacak?

Söyleşinin ilk bölümü için tıklayın...
Sorun İSG yasasında değil uygulamada!