Afrika’da çuvallayan Fransız yayılmacılığı ve sonuçları

25 Ekim'de halk ayaklanması sürerken Sudan'da iktidar orduya geçti. Geçici sivil Başbakan Abdullah Hamduk önce tutuklandı ancak daha sonra serbest bırakıldı. Sudan'ın Egemenlik Konseyi Başkanı General Abdülfettah Burhan başkanlığındaki ordu, ülkedeki gidişatın tüm sorumluluğunu üstlendi. İktidar değişiminin ana nedeni, 2019'da Sudan’ın eski Cumhurbaşkanı Ömer Beşir'in devrilmesini takip eden istikrarsız durumdu. Hamduk başkanlığındaki Batı yanlısı sivil hükümet, ülkedeki sosyo-ekonomik durumu tehlikeli sınırlara itti. Bu koşullar altında ordu, iktidarı kolayca alabildi.

Batılı ülkeler, Sudan'da tam yetkinin orduya devredilmesini kınadı. Şu an Sudan’daki yeni liderlik benzeri görülmemiş bir baskı altında. ABD Dışişleri Bakanı, ihtilal sonrasında devrik başbakanla telefonda görüştü. Bu durum, Washington'un Sudan'ın iç işlerine doğrudan müdahale etmeye çalıştığı olarak anlaşılabilir.

Küreselci kurumlar da duruşlarını gösterdi. Sudan, ihtilalden sonra uluslararası kuruluşlardan mali yardım almayacak. Almanya da Sudan’ı benzer bir karar almakla tehdit ediyor. ABD, Sudan'daki iktidar değişikliğinin ardından Sudan ve İsrail arasındaki ilişkilerin normalleşmesini gözden geçirdiğini duyurdu.

FRANSA YİNE KAYBEDİYOR

UWI Data’nın daha önce bildirdiği gibi Sudan'daki iktidar değişikliğiyle en büyük kaybeden ABD oldu.

Aynı zamanda Fransa da en büyük kaybedenlerden biridir. Africa Intelligence'a göre, Kasım sonunda Sudan’da bir Fransız-Sudan ekonomik forumu planlanmıştı. Cibuti'deki Fransız Silahlı Kuvvetlerinin (FFDJ) komutanı General Stéphane Dupont, Sudan’a iki günlük bir ziyarette bulunacaktı. Ancak bu ziyaret iptal edildi.

Ömer Beşir'in devrilmesinden sonra Fransa, Sudan'daki etkisini etkin biçimde pekiştirme çabasına girdi. Fransa, Sudan ordusuyla iş birliğinin yanında, neo-liberal reformlar karşılığında Sudan'a borç affı sözü verdi. Anlaşmanın bu kasım gibi erken bir tarihte imzalanması planlanıyordu. Mevcutta Sudan’ın Fransa’ya yaklaşık 70 milyar dolar borcu var.

Fransa ayrıca 12 Kasım'da devlet başkanları düzeyinde yapılması planlanan Libya konulu uluslararası bir konferansa Sudan'ı da dahil etmeyi amaçlamıştı. Ancak şimdi tüm bu planlar, en iyi ihtimalle dondurulacak. Dolayısıyla Fransa, Sudan'ı etki alanına dahil edememiş oldu. Mali'deki Fransız yanlısı rejimin çöküşünün ve yakın zamanda bir darbenin de yaşandığı Gine'nin belirsiz geleceği göz önüne alındığında, Fransa’nın Sudan'daki başarısızlığı, Afrika'daki yeni sömürgeci Fransız devletine bir başka darbe olacaktır.

FRANSIZ ÇIKARLARI

Sudan, Fransa için jeopolitik bir önemdedir.

Birincisi; Sudan, Doğu Afrika'da bir yer edinme ve Sahil bölgesinde kıta boyunca uzanan kesintisiz bir “kontrollü devletler” zinciri oluşturma fırsatı sağlamaktadır. Bir tesadüf olsa da; kıtalararası insan, uyuşturucu ve silah kaçakçılığı için kullanılan antik kervan yolları bu bölgeden geçmektedir.

İkincisi; Fransa, Afrika bölgesinde Türkiye ile rekabet etmektedir. Ömer Beşir liderliğindeki Sudan'ın eski yönetimi Türkiye'ye yakınlaşmış, hatta Sudan’ın Sevakin limanını 99 yıllığına Türkiye'ye kiralamayı kabul etmişti. Sudan’ın yeni yönetimi de liman anlaşmasını iptal etmemişti. Ayrıca Ömer Beşir'i devirmiş olmasına karşın Sudan ordusu, Türkiye ile tekrar ilişki kurmaya başladı. Bu bağlamda Fransa, Sudanlıları kendi tarafına çekme niyetindeydi.

Üçüncüsü; Sudan, doğrudan Libya ile sınır komşusudur. Sudanlı paralı askerler Libya'da faaliyet göstermektedir. Sudanlı grupların öncesinde, hem Batı Libya'daki Trablus hükümetine sadık gruplar tarafında hem de General Halife Hafter tarafında faaliyet gösterebileceğine dair haberler vardı.

Orada faaliyet gösteren Sudan güçlerinin belirli özerkliklerinden yararlanarak, Sudan aracılığıyla Libya'daki durumu etkilemek mümkün olacaktır. Fransa Libya'da hem askeri olarak Hafter'e yardım ederek hem de petrol ve gaz şirketi Total aracılığıyla diplomatik ve ekonomik olarak kendi etkisini kurmaya çalışmaktadır.

Sudan'daki iktidar değişikliği, şimdiye kadar yakın olan Sudan-Fransız iş birliğinin kötüleşmesine neden olabilir. Bu nedenle Fransa'nın bölgedeki yıkıcı etkisi sınırlıdır. Sudan'daki darbe, Fransa'nın rakipleri olan Türkiye, Rusya ve Çin için bir fırsat penceresi açarak, Sahil bölgesindeki ve Libya'daki durumu etkileyecektir.

'ÜLKE ESKİ HALİNE GETİRİLMELİ'

Ordunun yönetimi devralmasıyla önce tutuklanan, sonra serbest bırakılan Sudan’ın devrik Başbakanı Hamduk, ülkenin 24 Ekim'deki haline geri getirilmesi gerektiğini belirtti. ABD, Norveç ve İngiltere’nin Hartum Büyükelçileriyle görüşen Hamduk, krizin çözümü için gözaltına alınan bakanların serbest bırakılması ve Bakanlar Kurulu'nun çalışmalarına geri dönmesi gerektiğini söyledi. Yabancı büyükelçiler, krizin çözümü adına 2 Kasım'da ABD'nin Afrika Boynuzu Özel Temsilcisi Jeffrey Feltman'ın Hartum'a geleceğini bildirdi. Sudan ordusunun başındaki General Burhan, OHAL ilan edilerek Egemenlik Konseyi ve kabinenin feshedildiğini, Sudan'daki tüm kesimleri temsil edecek teknokrat bir hükümetin kurulacağını duyurmuştu.