Osmanlı’dan Bizans’a: İstanbul’un ilçe ve semt isimleri nereden geliyor?

Herhangi bir yerde gezerken, sokaklarda kaybolurken, gezecek bir yer ararken veya toplu taşıma araçlarında duraklara bakarken aklınıza takılan bir semt ismi oldu mu? Aslında hepsinin eski zamanlardan, Osmanlı Devleti’nden hatta Bizans’tan kalma hikâyeleri var. Biz de birkaçını sizin için derledik. Belki merak ettiğiniz semtin adının neden öyle konulduğunu öğrenebilirsiniz. İşte “İstanbul semt isimleri nereden geliyor?” sorusunun cevabı…Beyoğlu Bizans döneminde bu semtte yerleşim yoktu. Halk da burayı adlandırmak için “karşı yaka, öte” anlamına gelen “pera” kelimesini kullanarak Peran Bağları derdi. Özellikle yabancılar buraya Pera dese de Türkler Pera’yı Beyoğlu’na çevirmiş. Bu ismin anlamıyla ilgili de çeşitli rivayetler vardır. Rivayetlerden en güçlü olanı şudur: Fatih Sultan Mehmed zamanında Pontus prenslerinden Aleksios Komnenos’un İslamiyeti kabul ederek burada oturmasından dolayı burası Beyoğlu adını almış.Etiler 1950 yıllarının başında burada 192 villa yapımı için Etibank ortaklığıyla Etiler Yapı Kooperatifi kurulmuş ve bu sebepler ilçenin adı Etiler olarak kalmış.Laleli Semtin adının daha önce burada yaşamış olan bir dervişten geldiği düşünülüyor. Dervişin adı “Laleli Baba”. III. Mustafa döneminde padişah tarafından çok sevildiği ve padişaha hikmet ettiği, saygı gösterdiği gerekçesiyle yapılan camiye Laleli Baba adı verildi. Ayrıca Fatih’de türbesi de bulunuyor.Okmeydanı Savaş zamanında orayı fethetmeye giden ordu, kuşatmanın bir kısmını burada kurulan bir karargâhta geçirmiş. Bu olaydan sonra da o meydanın adı “ok atılan yer” anlamına gelen Okmeydanı olmuş.Akaretler Sultan Abdülaziz zamanında burada bir vakıf kurmak istemiş fakat bu kurulması düşünülen vakıf II.Abdülhamit döneminde kurulmuş. Vakıf Azizeye Camii’nin giderlerini karşılamak için oluşturulmuş. İşte “Akaretler” adlı bu vakfın ismi de ilçenin adını aldığı Akaretler olmuş.Beşiktaş Rivayete göre; Hz.İsa’nın beşiği Kudüs’ten getirilerek Rahip Yuşka tarafından burada yaptırılan kiliseye konur. Bu sebeple önceden ilçe, taş beşik anlamına gelen “Kone Petro” kelimesiyle adlandırılır. Daha sonra kiliseye Rumlar arasında “Taş Beşik” denmiş ve söylenenlere göre rahip ölünce beşik Ayasofya’ya götürülmüş. İşte ilçenin ismi ufak bir değişikliğe uğrayarak bugüne gelmiş.Kadıköy Çok köklü bir geçmişe dayalı olan bu ilçe çeşitli rivayetlerle anılır. Rivayetlerden en güçlüsü şöyledir: Bu ilçe 8.yüzyılda Megara’lı göçmenler tarafından “Khalkedon” adıyla kuruldu. Fatih Sultan Mehmet buranın fethinde bakımsız bir köy olduğunu düşünerek bu ilçenin bakımını üstlenmesi için bir kadı tayin etti. Bundan sonra ilçenin ismi “Kadıköy” olarak anılmaya başladı.Galata İlçenin ismini Rumlardan aldığını söyleyebiliriz. “Gala” Rumca süt anlamına gelmektedir. Bizans zamanında bu ilçede çok fazla süthane olduğu için burası süt kelimesiyle anılmaya başladı. Diğer bir rivayete göre ise İtalyancada denize inen yol anlamındaki “Galata” kelimesinden direkt olarak alınmış.Aşiyan Aşiyan ilçesi ismini şair Tevfik Fikret’in evinin burda olmasından dolayı almış. Aşiyan kelimesi Farsça kuş yuvası anlamına gelir.Bomonti Adında da tahmin edildiği gibi ilçeye adını bir bira fabrikası vermiş. 1902 yılında Bomonti kardeşlerin burada kurdukları fabrika sonucunda ilçe bu isimle anılmaya başlamış.Pendik İsim Bizans döneminde her tarafı surlarla çevrili anlamındaki “pantecion (pantiki)” kelimesinden gelir. Şuan kullanılan isim ise “duvar” anlamına gelir ve İstanbul’u doğu tarafından gelebilecek olası bir saldırıdan kurtarabilmek için kullanılır. Yani bir savunma hattıdır.Bakırköy Bizanslılar zamanında adını alan ilçeye, Bizanslar tarafından “Makri Hori” deniyordu. 14. yüzyılda ilçeyi Osmanlıların fethetmesiyle ismi “Makriköy” olarak değiştirildi. 1925’te ise yabancı kökenli kelimelerin değiştirilmesi sırasında Atatürk’ün isteğiyle bugünkü adını aldı.Bebek Fatih Sultan Mehmet zamanında buranın muhafazası “Bebek” lakaplı bir bölükbaşına verilmiş. O bölükbaşının ilçede bir köşkü ve hasbahçesi olduğu için ilçe bölükbaşının lakabıyla anılmış.Şişli Zamanında şiş işiyle uğraşan ve “Şişçiler” olarak anılan bir aile sebebiyle bu ilçeye “Şişçiler Konağı” denirdi fakat daha sonra bu isim değişe değişe “Şişliler Konağı”na gelmiş ve oradan da bugünkü halini almış.Feriköy İlçe adını Sultan Abdülmecid ve Sultan Abdülaziz döneminde yaşamış olan Madam Feri’den alır. Bölgedeki geniş topraklar padişahın isteğiyle Madam Feri’nin eşine bağışlanmış ve eşi öldükten sonra ilçe Madam Feri’nin ismiyle anılmaya başlamış.Beykoz Antik çağda “Amykos” olarak adlandırılan ilçe, Yıldırım Beyazıt tarafından fethedildiğinde “Amikos” olarak bilinen ilçe Beykoz olarak değiştiriliyor. İlçe ilk defa Bizanslılar tarafından Beykos ismi ile anılmış. “Kos” Farsçada köy anlamına gelir ve ilçede zengin kişilerin oturmasından dolayı da Beykoz şeklinde isimlendirilmiş olabilir.

Osmanlı’dan Bizans’a: İstanbul’un ilçe ve semt isimleri nereden geliyor?

İstanbul'da yaşayanlar olarak mutlaka ilginizi çeken, "Bu isim nereden geliyor, anlamı ne acaba?" dediğiniz yerler olmuştur. İşte sorularınızın cevabı olacak içeriğimiz!