19 yeni nesil denizaltı daha lazım

İngiltere hali hazırda yedi adet Astute sınıfı saldırı denizaltısı üretiyor. Bunların her biri 1,3 milyar sterlin. AUKUS askeri/istihbarat ittifakı kapsamında ise ABD liderliğinde Avustralya için yeni nükleer itkili denizaltılar üretiliyor ve bu tasarım ve imalat işlerinin bir bölümü Birleşik Krallık tersanelerinde, özellikle İskoçya tersanelerinde yapılacak. Nükleer itkiyi sağlayacak motorlar Tufan Erginbilgiç'in CEO'su olduğu Rolls Royce tarafından üretilecek. Denizaltının kulakları ve gözleri olan sonar ve optronik direk (yeni nesil optik-elektronik periskop) sistemini Fransız Thales'in Birleşik Krallık birimi tasarlayacak. 

İktidar ile ilintili bazı çıkar grupları ve medya uzantıları, artan "Çin Tehlikesi"ne karşı 19 yeni denizaltı talep ediyorlar. Bu denizaltıların AUKUS işbirliği kapsamında üretilen denizaltıların güncellenmiş tipi olması ve tamamen Britanya tasarımı olması arzulanıyor. İngiltere tersanelerinde üretim yapılması konusunu İngilizler çok önemsiyorlar çünkü İngiliz askeri tersaneleri bir dönem projesiz kaldı. Bu dönemde büyük miktarda kalifiye işgücü ve yetişmiş personel başka işlere geçti ve sektörde beceri kaybı yaşandı. Önceki nesil denizaltılar Vanguard'lardan yeni nesil denizaltılar olan Astuce sınıfına geçişte üç seneyi aşkın süre tersanelerde iş boşluğu oluştu ve büyük miktarda yetenek kaybedildi. 

Seçilmemiş başbakan Rishi Sunak ise katıldığı savunma ortamlarında "Çin Tehlikesi" ifadelerini mümkün olduğunca "Çin meydan okuması" (ing: challenge) olarak yumuşatmaya çalışıyor ve Çin'in "bizden farklı kültür, gelenek ve değerleri" olduğuna dikkat çekiyor. Muhtemelen iktidar partisi sıralarında şahin kanat ve güvercin kanatın bir çekişmesi mevcut. Rishi Sunak savunma bütçesine 5 milyar sterlin ilave yaptı ancak yapılan ilave şahin kanadı tatmin etmedi.

Geçtiğimiz günlerde Birleşik Krallık'ın uzun dönemli güvenlik, savunma, kalkınma ve dış politikalarının belirlendiği 2021 Entegre Gözden Geçirme çalışmasının güncellenmesi yayınlandı. (Interated Review Refresh 2023) https://assets.publishing.service.gov.uk/government/uploads/system/uploads/attachment_data/file/1142616/11857435_NS_IR_Refresh_2023_Supply_AllPages_Revision_4_WEB_PDF_NoCrops_-_gov.uk.pdf

Bu gelişmelerden Türkiye ne çıkarabilir? Öncelikle askeri tersane ve projelerde sürekliliğin sağlanması ve yeteneklerin kaybedilmemesi konusuna Türkiye'de özel önem vermeli ve tedbir almalıdır. Önümüzdeki on yıllarda, denizaltıların öneminin hızla arttığını gözlemlemekteyiz ve birçok ülke buna göre savunma sanayi programlarını güncellemekteler. Türkiye'nin geleneksel olarak denizaltıcılık konusunda bölgesinde söz sahibidir. Bu konuda milli tasarımlar başta olmak üzere projelere hız verilmesi ve yeni projelerin değerlendirilmesi ele alınabilir.