20 yılın en büyük çöküşü: Dolar avroyu geçti

Konuyu Aydınlık Avrupa’ya değerlendiren ekonomistler, Rusya’ya uygulanan yaptırımların emtia fiyatlarını yükselttiğini böylece enflasyonun tetiklediğini belirtti. Uzmanlar FED’in faiz artırımı ile avroyu sarstığını vurguladı.

Avro Bölgesi tarihinin en yüksek enflasyon dönemini yaşarken, Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin para birimi avro 20 yıl sonra doların gerisine düştü. Ciddi anlamda ekonomik bir krizin içinde olan Avrupa’nın kısa vadeli planları ise sorunun çözümüne yetmiyor. Rusya’ya uygulanan yaptırımların enerji fiyatlarını artırması Avrupa’daki enflasyonu daha da tetikliyor.

ABD Merkez Bankası'nın (FED) ülkedeki enflasyonu kontrol altına almak amacıyla sıkılaştırıcı politikalarında daha da agresifleşeceği endişesi, risk algısının artmasına neden oldu.

Avrupa Merkez Bankası'nın (ECB) FED'in politika adımlarına ayak uyduramıyor. Artan enerji arz sıkıntıları ile bir süredir satış ağırlıklı bir seyir izleyen avro/dolar paritesi, FED’in TÜFE beklenti verisinin açıklanmasının ardından 0,9998 ile 2002 yılından bu yana en düşük seviyesini gördü.

FED'in daha da şahinleşeceği endişesi pay piyasalarında satış baskısını güçlendirdi. Avrupa borsalarında avronun düşüşü yüzde 1'i aştı. FED’in TÜFE beklentisi öncesi yükseliş eğiliminde hareket eden ABD'de endeks vadeli işlem kontratlarında ise değer kaybı yüzde 2'ye yaklaştı.

Avronun çöküşü, birçok soru işaretini peşinden getirdi. Çöküş, büyük ölçüde negatif faiz oranı politikasını uygulayan Avrupa Merkez Bankası'nın (ECB) niceliksel genişlemeyi tamamen gevşetmekte başarısız olması gibi nedenlere bağlanıyor. Aydınlık’a konuşan ekonomistler ise bu düşüşün öncelikle FED’in faiz artırımı ve salgın sonra Avrupa ekonomisinin ABD ekonomisine göre daha durgun olmasına bağladılar.

‘PARA BASARAK KRİZİ ERTELEME YOLUNU SEÇTİLER’

Aydınlık Avrupa’ya konuşan ekonomist Hakan Topkurulu, FED ve Avrupa Merkez Bankası’nın (ECB) para krizi ertelemek için para basmasına dikkat çekti. Avronun ABD doları ile eşitlenmesinin ana nedenini yükselen enflasyona karşı FED tarafından alınan önlemler olduğunu belirten Topkurulu, “2008 yılından bu yana FED ve ECB para basarak krizi erteleme yolunu seçti. Piyasalara verilen aşırı nakit miktarı pandemi ile birlikte enflasyonu tetikledi” ifadelerini kullandı. FED ve ECB’nin enflasyona karşı faizleri yükseltme ve basılan parayı geri toplama yolunu seçtiğinin altınız çizen Topkurulu, “Bu yönteme ilk başvuran FED oldu. Paraları geri toplama uygulaması dolara olan talebi yükseltti. Bu talep artışı doların avro karşısında değerlenmesi sonucuna neden oldu” dedi. Ancak Topkurulu ECB'nin de temmuz ayından itibaren faizleri arttırma uygulamasına başlamasının avroya olan talebi de artıracağını belirtti. Bu durumda Topkurulu, Türkiye gibi ülkelerin üzerinde kur baskısının olacağını da söyledi. Topkurulu dolar ve avro arasındaki ilişkiyi ise “Hangi merkez bankası daha çok parasını toplama önlemi alırsa o para birimi diğerine göre değerlenecektir” şeklinde yorumladı.

‘RUSYA AVRUPA’NIN DENGESİNİ BOZDU’

Rusya’ya uygulanan yaptırımlar sonrasında Rusya, enerji ihracatının ödemelerini “dost olmayan ülkelerden” ruble olarak kabul etme kararı almıştı. Ülkeler buna uymak zorunda kalmıştı ve ruble son 10 yılın en yüksek seviyelerine ulaşmıştı. Ekonomist Hakan Topkurulu, enerjinin ruble ile satılmasının avronun düşüşünde etkisinin çok zayıf olduğunu belirtti. Ancak Topkurulu Rusya’nın ruble ile ilgili olarak aldığı tedbirlerin dolar ve avro para birimleri karşısında diğer paraların dış ticarette karşılıklı olarak kullanılmasının ciddi olarak ele alınmasını sağladığını vurguladı. Topkurulu ruble hamlesiyle Rusya’nın Avrupa’nın dengesini bozduğunu da söyleyerek, “Ekonomik olarak ciddi bir baskı altında olan Avrupa ülkeleri ABD'nin baskılarına boyun eğerek şimdilik yaptırımları sürdürmeye çalışmaktadırlar. Ama Fransa seçimleri, İngiltere’de Boris Johnson un istifası, Eski Japonya Başbakanı Abe’ye suikast, normal olmayan gelişmelerin sırayla ortaya çıkmasına neden olmaktadır” ifadelerini kullandı. Topkurulu ayrıca ekonomisi üreten ve güçlü bir yapıda olan Almanya’nın, mayıs ayında uzun yıllar sonra ilk kez dış ticaret açığı vermesinin de Rusya’ya uygulanan yaptırımlar sonucunda yaşandığını söyledi.

‘SALGIN SONRASI AB EKONOMİSİ DÜŞÜK PERFORMANS GÖSTERDİ’

Ekonomist Serhat Latifoğlu ise avronun düşmesinin en temel sebeplerinden birinin, salgın sonrası AB ekonomisinin Amerikan ekonomisine göre daha düşük performans göstermesi olduğunu belirtti. Bir diğer sebebin de FED’in agresif bir şekilde faiz artırımı yapması olduğunu vurgulayan Latifoğlu, “Üçüncü sebep ise operasyon sonrası Rusya’ya uygulanan yaptırımların özellikle enerji maliyetlerini yükseltmesi” ifadelerini kullandı.

‘YAPTIRIMLAR DEVAM ETTİKÇE AVRO SARSILACAK’

Yaptırımlarla birlikte enerji maliyetlerinin artması ve buna bağlı olarak enflasyonun yükselmesi Avrupa ekonomisini ciddi şekilde etkiliyor. Latifoğlu yaptırımların en çok Avrupa’yı sarstığını belirterek, “Yaptırımlar özellikle Almanya’yı etkiliyor. Çünkü Almanya kısa vadede Rus enerjisini ikame edecek kapasitede değil” dedi. ABD’den sıvılaştırılmış doğal gaz (LNG) gibi alternatiflerin de çözüm olmadığını belirten Latifoğlu, yaptırımlar bu şekilde devam ettiği sürece avronun sarsılacağını söyledi.

‘AVRUPA’NIN YAPABİLECEĞİ HİÇBİR ŞEY YOK’

Avrupa Rus gazının kesilmesi halinde ne yapacağını düşünüp alternatif üretmeye çalışırken Kuzey Akım 1’in bakıma girmesi, bir daha vanaların açılmayacağı korkusuna neden oldu. Latifoğlu, Rusya’nın doğal gazı kesmesi halinde Avrupa’nın hiçbir şey yapamayacağını söyledi. Rusya’dan gelecek olan gazın tamamıyla kesilecek olmasının Avrupa’da ciddi bir krize neden olacağını belirten Latifoğlu, “Gaz kesintisi sonrası, büyük enerji kesintileri meydana gelecek ve bu durum ciddi anlamda üretimi sekteye uğratacaktır. Bu durum da Avrupa ekonomisinin daha büyük bir krize doğru gitmesine sebebiyet verir” dedi. Latifoğlu, Avrupa’nın bu krizi daha da derinleştirmemesi için Rusya ile anlaşma yoluna gidebileceğini de sözlerine ekledi.

‘ENFLASYONUN DÜŞMESİ RUSYA İLE ANLAŞMAYA BAĞLI’

Avrupa’da enflasyonun oluşmasındaki en büyük sebeplerden birisi emtia fiyatlarının artması. Latifoğlu, Avrupa’da yükselmeye devam eden enflasyonun ne zaman duracağının hala net olarak belirlenemediğini kaydederek, “Avrupa’da ve genel olarak dünyada bir emtia balonu var. Bu balon Rusya ile anlaşmanın paralelinde sönebilir ve fiyatlar düşebilir. Fiyatlar düştüğünde ise 2023’ün ikinci yarısında enflasyonda da düşüş gerçekleşebilir” değerlendirmesi yaptı.

Hırvatistan avroya geçiyor

Hırvatistan'ın 1 Ocak 2023 itibarıyla avro para birimine geçmesi için imza töreni yapıldı. Avrupa Birliği (AB) Konseyi binasında yapılan törene Avrupa Merkez Bankası Başkanı Christine Lagarde, AB Komisyonu Kıdemli Başkan Yardımcısı Valdis Dombrovskis, Komisyonun Ekonomiden Sorumlu Üyesi Paolo Gentiloni, AB Dönem Başkanı Çekya'nın Maliye Bakanı Zbynek Stanjura ve Hırvatistan Maliye Bakanı Zdravko Maric katıldı. Böylece Hırvatistan, 27 üyeli Birliğin avro bölgesine kabul edilen 20'nci üyesi oldu.

AB Komisyonu, 1 Haziran'da 2013'ten beri AB üyesi olan Hırvatistan'ın gelecek yılın başında avroya geçmeye hazır olduğunu bildirmişti.

Avro Grubu Başkanı ve İrlanda Maliye Bakanı Paschal Donohoe de 16 Haziran'da Hırvatistan'ın gerekli kriterleri yerine getirdiğini, ülkenin 1 Ocak 2023'ten itibaren avro para birimine geçebileceğini açıklamıştı.