Türkiye 'hantal' diye sattı Çek devleti 'kârlı' diye aldı!
'Zarar ediyor, hantal, verimsiz' diye özelleştirilen devlet şirketi Sakarya Elektrik Dağıtım A.Ş. (SEDAŞ)'yi, Çekya devlet şirketinin en büyük hissedar olduğu grup 'kârlı' bularak satın aldı. Böylece vatandaşın, sanayicinin, çiftçinin faturalarının bir kısmı Çekya'ya ödenmeye başladı.
UTKU REYHAN
Devlete ait 21 elektrik dağıtım şirketinin tamamı 2008-2013 yılları arasında özelleştirdi. "Hantal, verimsiz, kârsız, devlete kambur" denilerek düşük bedellerle özelleştirilen şirketlerin talibi ise çok oldu. Her birinin ihalesine çok sayıda holding ve konsorsiyum katıldı.
600 MİLYON DOLARA ÖZELLEŞTİRİLDİ
Kocaeli, Sakarya, Bolu ve Düzce illerine hizmet vermek üzere Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş. (TEDAŞ)'a bağlı olarak 1993 yılında kurulan Sakarya Elektrik Dağıtım A.Ş. (SEDAŞ), 2008 yılında özelleştirildi. Blok satış yöntemiyle yüzde 100'ü özelleştirilen şirkete 5 firma ve ortak girişim grubu teklif sundu. Yazılı tekliflerin ardından pazarlık turunda AkCez Ortak Girişim Grubu ile Sabancı-Verbund Ortak Girişim Grubu yarıştı. Sabancı-Verbund'un 6. turda çekilmesi üzerine ihale 600 milyon dolara (bugünkü kurla yaklaşık 8 milyar TL) AkCez'in oldu.
BÜYÜK ORTAK ÇEK DEVLET ŞİRKETİ
AkCez, faaliyetlerine Ak Enerji ismiyle devam etti. Ak Enerji, hem elektrik üretimi hem de elektrik dağıtımı alanında faaliyet gösteriyor. SEDAŞ, Ak Enerji'ye bağlandı. 2013'te Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK)'nın dağıtım ve perakende satış (tedarik) hizmetlerinin aynı şirkette toplanmaması kararı üzerine tedarik hizmeti için aynı sermaye yapısıyla SEDAŞ'a kardeş Sakarya Elektrik Perkanede Satış A.Ş. (SEPAŞ) kuruldu.
Kamuoyu Aydınlatma Platformu (KAP)'ta yer alan bilgilere göre Ak Enerji'nin yüzde 37,36'sı CEZ grubuna ait. CEZ grubu, şirkette en büyük paya sahip. CEZ'i yüzde 20,43 payla 1989 yılında enerji yatırımlarına başlayan Akkök Holding takip ediyor.
CEZ Grubu, Avrupa'nın en büyük 10 enerji şirketi arasında yer alıyor. 15 ülkede yatırımları olan CEZ'in, resmi internet sitesindeki bilgilere göre yüzde 70'i doğrudan doğruya Çekya devletine ait. Böylece Çekya devleti, SEDAŞ ve SEPAŞ üzerinden 19 bin 500 km2 'lik alanda, 4 il 50 ilçede yaklaşık 4 milyon nüfusa elektrik dağıtım ve perakende satış (tedarik) hizmeti vermeye başladı.
Hem Ak Enerji, hem de SEDAŞ ve SEPAŞ'ın yönetim kurullarının yarısı Çeklerden oluşuyor.
8 MİLYARA ALDILAR BİR YILDA 4 MİLYAR CİRO YAPTI
SEDAŞ, EPDK verilerine göre 1 milyon 963 bin aboneye (müşteriye)sahip. EPDK'nın 2020 yılı sektör raporuna göre SEDAŞ ve SEPAŞ'ın dağıtım bölgesi, Türkiye'nin toplam elektrik tüketiminin yaklaşık yüzde 7'sini oluşturuyor (Kocaeli yüzde 4,36, Sakarya yüzde 1,62, Bolu yüzde 0,46, Düzce 0,42). Özellikle Kocaeli-Sakarya bölgesinin sanayi yoğun bir bölge olması, SEDAŞ ve SEPAŞ'ın gelirlerini artırıyor. Bugünkü kurla yaklaşık 8 milyar TL'ye özelleştirilen SEDAŞ'ın perakende satış şirketi SEPAŞ, sadece 2019 yılında yaklaşık 4 milyar TL'lik net satış (ciro) gerçekleştirdi. Şirket bu satışla Türkiye'nin en büyük şirketlerinin sıralandığı Fortune 500 Türkiye sıralamasında 85'inci sırada yer aldı. Şirket, 2020 yılında da Capital 500 sıralamasında net satış miktarıyla 188'inci sırada yer aldı.
ÖZELLEŞTİRME ÖNCESİ KÂR EDİYORDU
TEDAŞ'a bağlı elektrik dağıtım şirketlerinin özelleştirilmesi sürecinde bu şirketlerin zarar ettiği sıkça vurgulandı. Ancak ilk özelleştirme kapsamına alınan üç şirketin (SEDAŞ – AkCez aldı, (AYEDAŞ – İstanbul Anadolu Yakası – Sabancı aldı, BEDAŞ – Ankara ve çevre iller – Sabancı Vermund aldı) özelleştirme öncesinde 2005 yılı vergi sonrası kârı 195 milyon 860 bin YTL idi. Yani Çekya Devletinin özelleştirme ile büyük ortak olduğu SEDAŞ, zarar eden değil kâr eden bir kuruluştu.