5. Türk Dili ve Edebiyatı Kurultayı başlıyor

5. Düzenlenen kurultayın ana konusu “Geçmişten Günümüze Yazılmayan Türkçe” olarak belirlendi. Bundan önceki dört toplantıda edebi dili, yazı dilini konu alan bildirilerin sunulduğu kurultayda bu kez de yörelerimizde canlı bir biçimde konuşulan Türkçenin ağızlarını, Türk argosunu, meslek dillerini bilimsel yönden ele alacak bildirilere yer verilecek. 

Vakıf kurultayla ilgili yaptığı açıklamada şunları belirtti; “Ölçünlü dil kuralları sözlüklerde ve yazım kılavuzlarında belirlenmiş, eğitim, hukuk, basın yayın alanları ile resmî yazışmalarda kullanılan, işlev ve geçerlilik alanı geniş, sosyal sınıf ve yerel iz taşımayan dil türüdür. Ölçünlü dilin yanı sıra şehirlerimizde, ilçelerimizde, köylerimizde kısacası hayatın her alanında farklı boyutları, türleri, kapsamları, özellikleri bulunan canlı bir Türkçe vardır. Doğallığıyla, içtenliğiyle, gayri resmiliğiyle yaşayan bu canlı dil üretkenliğe, yaratıcılığa, değişime, etkileşime daha da açıktır. Ana hatlarıyla yazı dili ve konuşma dili diye de adlandırılan dilin bu iki cephesinin birbirinden kopuk olması da söz konusu değildir. Daima etkileşim içindeki dilin bu alanları birbirinden etkilenmektedir.”

KURULTAYIN KONUSU

Konular şöyle sıralandı:

Türkçenin Ağızları: Bölge ağızlarımızın ses, yapı, anlam, söz varlığı, söz dizimi özellikleri. Ölçünlü dil dışında bölge ağızlarımız bir yandan tarihî Türkçenin izlerini korurken bir yandan da Türk lehçeleriyle olan ortaklığımızı köklerinde barındıran kültür alanımızı oluşturmaktadır.

Sosyal Değişkeler Açısından Türkçe: Diller, zamana, mekâna ve sosyal nedenlere bağlı olarak sürekli değişir ve eş zamanlı olarak pek çok farklı değişkelerden oluşur. Sosyal gruplar, dil ilişkileri, tarihsel boyut, inanç, eğitim, meslek, cinsiyet, yaş, konum, vb. etkenler bu değişkelerin yeniden üretilmesinde baskın rol oynar.

Türk Argosu: Bir tür gizli dil olan argo, toplumumuzda daha çok kaba dil olarak algılanmaktadır. Türkçe Sözlük’te “her yerde ve her zaman kullanılmayan veya kullanılmaması gereken çoklukla eğitimsiz kişilerin söylediği söz veya deyim.

Türk İşaret Dili: İşitme engellilerimizin doğal iletişim aracı işaretlerden örülü dilden sembollerle, hareketlerle, nesnelerle, kapalı ifadelerle kurulan anlatıma kadar olan alan dilin bir başka boyutudur.

Meslek Dilleri (Jargon): Türkçe Sözlük’te “Aynı meslek veya topluluktaki insanların ortak dilden ayrı olarak kullandıkları özel dil veya söz dağarcığı” anlamında kullanılan jargonun Türkçedeki tıp dili, hukuk dili, gemici dili, borsacı dili vb. örneklerinin ve edebiyatımıza yansımalarının bildirilere konu edinileceği umulmaktadır.

Gizli Diller: Türk kültüründe dolaylı, karineli, şifreli anlatım yolları olarak kuş dili, kalaycı dili, Tahtacı, Geygelli, Teber, Hazeyince gibi yerel gizli dillerle ilgili konularda da bildiriler gelmesi beklenmektedir.

Teklifsiz Konuşmada Türkçe: Türkçe Sözlük’te alay yollu, hakaret yollu, şaka yollu gibi türler arasında yer alan teklifsiz konuşma başlığı altında bütün bu türleri dil bilimi bakış açısıyla inceleyecek bildirilerin sunulabilmesi mümkün görülmektedir.

3 GÜN SÜRECEK

Kurultay 2013 yılından beri iki yılda bir gerçekleştiriliyor. Elginkan Vakfı Türk Dili ve Edebiyatı Kurultayı’nın birincisi 2013 yılında ‘Geçmişten Geleceğe Türkçe’, ikincisi 2015 yılında ‘Gelenekten Geleceğe Türk Edebiyatı’, üçüncüsü 2017 yılında ‘Geçmişten Geleceğe Türk Sözcükçülüğü’, dördüncüsü ise 2019 yılında ‘Geçmişten Günümüze Seyahat Edebiyatı’ olarak saptanmıştı. Pandemi nedeniyle iki yapılamayan kurultay, pandemiyle ilgili yasakların kalkmasıyla bu yıl uluslararası çalışmalarına yeniden devam etme kararı aldı. İstanbul’da yapılacak kurultayda üç gün boyunca, akademisyen ve bu alanda çalışması bulunan uzmanlar konuşma yapacak ve bildiriler sunacak.  Kurultaylar uluslararası bir nitelikte ve seçilen konuşmalar kitap haline getiriliyor.