ABD'nin banka krizi neoliberalizmin çöküşü

Amerikan Merkez Bankası FED'in hızlı faiz artışları düşük faizli tahvil tutan bankaların açıkta yakalanmasına neden oldu. 2008 krizinden sonra en büyük banka iflasını yaşayan ABD'de bir bankaya daha kayyum atandı. Silikon Vadisi Bankası'nın (SVB) ardından New York merkezli Signature Bank da iflas etti. Bloomberg'te yer alan haberde Silicon Valley Bank CEO'su Greg Becker'ın, iflastan iki hafta kadar önce 3.6 milyon dolarlık şirket hissesi sattığı bildirildi. Becker'in 2019’dan beri FED’de üst düzey yönetici olduğu ortaya çıktı. Bu gelişmeler ABD'de faiz artırım sürecinde “Finansal sistemdeki balonlar tıraşlanıyor mu?” sorusunu akıllara getirdi.

SERİ BATIŞLAR GELİR Mİ?

ABD'nin vahşi kapitalist sisteminde parasal genişlemelerle finansal sistem üzerinden fonlama sağlanıyor. Fakat düşük enflasyon ortamında bu kaynaklar reel kesimde yatırımlara akmak yerine hisse piyasalarına giderek balonlar oluşturuyor. Daha çok kaldıraçla daha çok getiri peşinde koşan finansal sistemin hem hisse piyasalarında hem de kripto varlık piyasalarında yükselişlere neden olduğunu Kovid-19 salgını sürecinde gördük. Basılan paralar sadece finansal varlıklarda değil emtia fiyatlarında da şişmeye neden oldu. FED'in faiz artırım süreciyle bu balonların kontrollü sönmesi bekleniyordu. Fakat görünen o ki birçok finansal kuruluşun bilançoları hazırlıksız yakalandı. Ekonomist Arda Tunca, Twitter'dan yaptığı değerlendirmede, “ABD'deki banka iflasları neoliberal politikaların, reel ekonomiden koparak finansallaşmış piyasaların ve teorik cephede de ana akım iktisadın çöküşünün yeni bir ispatı olarak karşımıza çıkıyor. Global kumarhanenin yarattığı yeni sonuçlar.” dedi. İktisatçı Dr. Baki Demirel de, “FED faiz politikasının hatalı ve finansal kriz yaratacağını, ekonomik daralmaya neden olabileceğini önceden söylemiştik. Ancak 2008 krizinde ABD'de neredeyse her gün onlarca yerel banka batıyordu. Henüz o aşamada olduğumuzu söylemek güç. Yine de bankacılık sisteminin total riski yüksek.” yorumu yaptı.

MUDİLER KORUNACAK

ABD Hazine Bakanı Janet Yellen, yaptığı açıklamada, SVB'yi kurtarmayacaklarını ancak mevduat sahiplerinin ihtiyaçlarını karşılamak ve krizin sağlam bankalara sıçramaması için çalıştıklarını açıkladı. BloombergHT'de yer alan habere göre Yellen, CBS televizyonuna yaptığı açıklamada, bir bankada yaşanan sıkıntıların sağlam olan diğer bankalara yayılmamasından emin olmak istediklerini belirtti ve ekledi: “Ancak mevduat sahipleri konusunda endişeliyiz ve onların ihtiyaçlarını karşılamaya odaklandık."

ABD Başkanı Joe Biden ise, SVB ve Signature Bank'ın iflası gibi durumlarla yeniden karşılaşmamak için daha büyük bankaların denetimini ve düzenlemesini güçlendirme çabalarını sürdüreceklerini açıkladı. Hazine Bakanı Yellen, FED Başkanı Jerome Powell ve FDIC Başkanı Martin Gruenberg tarafından yapılan ortak açıklamada da, “ABD bankacılık sistemi, büyük ölçüde finansal krizden sonra yapılan ve bankacılık sektörü için daha iyi koruma sağlayan reformlar sayesinde dirençli ve sağlam bir temel üzerinde duruyor. Bugünkü eylemlerle birleşen bu reformlar, mevduat sahiplerinin tasarruflarının güvende kalmasını sağlamak için gerekli adımları atma taahhüdümüzü göstermektedir.” denildi.

ABD ekonomi kurumlarının aldığı kararlar ve özellikle de “sınırsız mevduat garantisi” Türkiye'de öne sürülen neoliberal tezlerin de geçersiz olduğunu gösteriyor. Merkez Bankası ve Hazine'nin çok eleştirilen, piyasaya yönelik müdahaleci yaklaşımları dikkate alındığında ABD'nin ekonomi kurumlarının da kriz karşısında gayet müdahaleci olduğu bu örnekle bir kere daha görüldü. Diğer yandan enflasyon karşısında sert faiz artırımlarını savunan ana akım görüşün de hatalı olduğu ortaya çıktı.

FAİZ ARTIŞI DURACAK MI?

BloombergHT'de yer alan haberde, Goldman Sachs analistlerinin 22 Mart'ta yapılacak olan Federal Açık Piyasa Komitesi toplantısında faiz artırımı yapılacağı beklentisinden vazgeçtiği bildirildi. ABD’de bir hafta içinde üç bankanın çökmesinin ardından 22 Mart’ta faiz kararını açıklayacak olan ve bu toplantıda, verilere bağlı olarak, faiz artış boyutunu 25 baz puandan 50 baz puana çıkarma ihtimali olan FED’in işinin zorlaştığı öne sürüldü. ABD vadeli piyasaları ise gelen “güven” mesajlarının ardından artışla haftaya başladı. Hisse piyasalarının ise banka batışlara negatif tepkisinin sürüp sürmeyeceği merak konusu. Fransa Ekonomi ve Maliye Bakanı Bruno Le Maire ise, Silicon Valley Bank'ın iflasının bulaşıcılık etkisi olmadığını öne sürerken, HSBC'nin de SVB'nin İngiltere varlıklarını satın alacağı iddia edildi. İddia İngiltere Merkez Bankası (BoE) tarafından “SVB'nin İngiltere'deki iştirakinin HSBC tarafından satın alınması konusunda tarafların anlaşmaya vardığını” duyurmasıyla doğrulandı.