ABD’den Afganistan itirafı: Kazanamadık

Amerika Birleşik Devletleri (ABD) 20 yıllık Afganistan işgali sonunda askerlerini geri çekme kararı aldı. İlk önce Mayıs 2018’de Trump yönetimi ile Taliban arasındaki görüşmelerde alınan karar, Biden yönetimi ile “sonsuz savaşı” sona erdirme adı altında devam ettiriliyor.

BIDEN ZAFER İLAN ETSE DE TALİBAN İLERLEYİŞİ SÜRÜYOR

Önceki gün yaptığı açıklamada Biden yine “zafer” kazandık ve “misyonumuz tamamlandı” dedi: “Ülkemiz, Afganistan’da bizim amaçladığımız şeyi yaptı: 11 Eylül’de bize saldıran teröristleri yakalamak, Usame Bin Ladin’i adalete teslim etmek ve Afganistan’ın terör tehdidini altında bir ülke olmasını engellemek. Bu hedeflere ulaştık.”

Biden “Afganistan’ı ABD’ye terör saldırıların üssü olan bir ülke olmasını engelledik” dese de Taliban’ın ilerleyişi sürüyor. Bir Taliban sözcüsü örgütün Afganistan’ın İran ile olan en büyük ticaret kapısını ele geçirdiğini açıkladı. AFP’nin aktardığına göre, militanların sözcüsü Zabihullah Mücahid, “İslam Kala kapısı artık tam kontrolümüz altında ve bugün tekrar faaliyete geçirmeye çalışacağız.” dedi. Daha önce, Taliban bayrakları Tacikistan ile Afganistan’ı ayıran Panj Nehri sınırındaki köprüye çekilmişti. Afganistan hükümetinden ise sınır kapısının düştüğüne dair bir teyit gelmedi.

Son günlerde binlerce Afgan hükümet askeri, Afgan-Tacik sınırının yüzde 70’inden fazlasını kontrolü altına alan Taliban’dan kaçarak komşu Tacikistan’a kaçtı. Afganistan ile sınırı paylaşan Özbekistan, sınırı geçmeye çalışan Afgan askerlerini kabul etmeyi reddetti.

‘SAVAŞI KAZANAMADIK’

Sahadaki durum dışında Biden’ı yalanlayan bir açıklama da Beyaz Saray Sözcüsü Psaki’den geldi. Önceki gün yaptığı basın toplantısında ABD’nin çekilmesinden sonra Afganistan’daki durumun oldukça zor olacağını zaten beklediklerini dile getiren Psaki, “Bugün aldığımız kararı (Afganistan’dan çekilme) almamış olsaydık sonuçları çok daha ağır olurdu.” diye konuştu. Psaki, Afganistan savaşı için bir zafer ilanı yapmayacaklarını vurgulayarak, “Bu, 20 yıllık askeri olarak kazanılamamış bir savaş.” ifadelerini kullandı.

‘DEVLET İNŞASI’, FUKUYAMA VE BÜYÜK HÜSRAN

Japon kökenli ABD’li siyaset bilimci Francis Fukuyama 2008 yılında yazdığı “Devlet İnşası: 21. Yüzyılda Dünya Düzeni ve Yönetişim” adlı kitapta ABD hükümetinde ve akademisinde işgal ile ulus ve devlet inşa etme yönelimini özetlemişti. Irak ve Afganistan ile ABD’nin bunu yapmaya çalıştığını ve karşılaştığı sorunlara ‘teorik’ çözüm önerileri sunan Fukuyama ve ABD devleti içindeki bu eğilim ise hüsranla sonuçlandı.

En son yaptığı açıklamada Biden, “Afganistan’a ulus inşa etmek için gitmedik. Geleceklerine ve ülkelerini nasıl yönetmek istediklerine karar vermek yalnızca Afgan halkının hakkı ve sorumluluğudur.” diyerek bu büyük başarısızlığı bir anlamda itiraf etti.

Aslında Biden’ın bu itirafı ABD’nin tek kutuplu Eski Dünya Düzeni’nin de çöktüğünün bir başka düzlemde kanıtı. Zira Fukuyama’nın o dönem neredeyse bütün bir ABD düşün hayatının özeti olan “Devlet İnşası” kitabı, devletlerin uluslararası düzen (tek kutuplu düzen) açısından sonuçlarını ve uluslararası toplumun zayıf devletlere (ABD’nin işgal edeceği) müdahale etmeyi ‘meşru’ gerekçelere dayandırma çabasını irdeliyordu.

Çökmekte olan ABD hegemonyası ve Çin, Rusya, Türkiye öncülüğünde gelişen dünyanın yükselişi ile çatırdayan eski düzenin yerini almakta olan Yeni Uluslararası Düzen açısından bakıldığında ABD’nin Afganistan hüsranı büyük dersler içeriyor. Aynı zamanda yeni düzenin kurulmasını geciktirmek için Taliban’ın ilerleyişi, Afganistan’ın bölünme riskini, bazı ABD’li uzmanların “Afganistan misyonu”nun Çin’in Kuşak ve Yol Girişimi açısından yeni bir stratejiye geçilmesi çağrısı yapıyor.

ABD, Vietnam’da, Irak’ta, Kore’de fiili olarak girdiği savaşlarda, İran, Türkiye, hemen bütün Latin Amerika ve Karayipler’de de darbelerle inşa etmeye çalıştığı düzeni kurmakta başarısız olmuş ve yenilmiştir.

TALİBAN HEYETİ MOSKOVA’DA

Taliban’dan bir heyet perşembe günü Moskova’yı ziyaret ederek Afganistan’daki sahadaki hızlı kazanımlarının Rusya’yı veya Orta Asya’daki müttefiklerini tehdit etmediğine dair güvence verdi.

Rusya Dışişleri Bakanlığı, Kremlin’in Afganistan elçisi Zamir Kabulov’un, kuzey Afganistan’daki tırmanış ve gerilimlerden duyduğu endişeyi ifade etmek için Taliban heyetiyle bir araya geldiğini söyledi.

Bakanlık, Kabulov’un Taliban’ı “ülke sınırlarının ötesine yayılmasını önlemeye” çağırdığını söyledi. Bakanlık, “Taliban’dan Orta Asya ülkelerinin sınırlarını ihlal etmeyeceklerine dair güvence ve ayrıca Afganistan’daki yabancı diplomatik ve konsolosluk misyonu için güvenlik garantisi aldık” dedi.

Moskova’daki Taliban heyeti, “Kabil’deki hükümet ile ateşkesi görüşüyoruz, Doha’daki görüşmeler başarılı olursa saldırılarımızı durduracağız. Afganistan’daki iktidarı tümüyle gasp etmeyi hedeflemiyoruz.” açıklaması yaptı.

Afganistan’da ABD, Alman ve İngiliz askerlerinin çoğunun çekilmesinin ardından, Taliban etki alanını genişletiyor.

Moskova’daki Taliban heyetinden yapılan açıklamada, “Washington’a, Afganistan’daki eyaletlerin başkentlerine saldırmayacağımıza dair söz vermedik” denildi.

Kabil’deki hükümet ile ateşkes görüşmelerinin sürdüğü belirtildi: “Doha’daki görüşmeler başarılı olursa saldırılarımızı durduracağız. Afganistan’daki iktidarı tümüyle gasp etmeyi hedeflemiyoruz.”

Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov ise dün yaptığı açıklamada, Afganistan'daki gelişmelerin endişe yarattığını belirterek, "Rusya, gelişmeler sadece Afganistan topraklarında yaşandığı müddetçe hiçbir şey yapmayacak." dedi. Afganistan'da çatışmaların sürdüğünü belirten Lavrov, "Afganistan'da olup bitenler, bizi yalnızca, müttefiklerimizin topraklarına sorunların yayılması açısından endişelendiriyor." değerlendirmesinde bulundu.