ABD'li askeri şirket Amentum Libya'da harekete geçti
Karanlık Amerikan firması Amentum'un Libya'daki varlığına ve etkinliklerine dair her geçen gün yeni bilgiler geliyor. Şirket petrol rafinelerinin kontrolü için silahlı çatışmalara giriyor, Dibeyde hükümetiyle işbirliği yaparak ülkenin batısındaki güçleri eğitiyor, silahlı grupları birleştiriyor.
ABD Dışişleri Bakanlığı ve Pentagon ile çalışan Amentum şirketinin ekipleri, şubat ayı başlarında Libya'nın başkentindeki Mitiga Hava Üssü'ne ulaştı. Amentum, başında Abdulhamid Dibeyde'nin bulunduğu “geçici” Libya Ulusal Birlik Hükümeti'nin onayıyla ülkenin batısındaki silahlı grupları birleştiriyor, etki alanını genişletiyor. Şarkul Avsat gazetesinin birkaç gün önce bildirdiğine göre Amentum, Libya'nın Zeviye kentinde yer alan ülkenin en büyük petrol rafinerisi civarındaki silahlı çatışmalara müdahil oldu bile. Nitekim şirketin oraya neden gönderildiği sır değil: Rafinerileri ve karlı tedarik yollarını kontrol altına almak, Libya'daki uluslararası rekabette Amerika'yı öne çıkarmak.
ABD'NİN GÜVENDİĞİ ADAM: DİBEYDE
Kaddafi rejiminin yıkılmasının ardından Libya'da hala istikrar sağlanabilmiş değil. Ülkenin geneline hakim bir irade de bulunmuyor. Dibeyde liderliğindeki Ulusal Birlik Hükümeti 2021 yılında ABD'nin baskısıyla Libya'ya dayatıldı. Ülkenin doğusunu kontrol eden Temsilciler Meclisi 21 Eylül 2021'de Ulusal Birlik Hükümeti'ne karşı gensoru önergesini kabul etti. Geçici sıfatıyla kurulan hükümet ülkeyi seçimlere taşıma görevine sahipti fakat Dibeyde bunu tercih etmedi. Yakın bir zamanda da seçimlere gidilmesi öngörülmüyor. Ülkenin batısını Trablus merkezli Ulusal Birlik Hükümeti, doğusunu ise General Halife Hafter'in desteklediği Tobruk merkezli Temsilciler Meclisi yönetiyor. Doğu'da tek bir ordu bulunurken, batı tarafında ise Dibeyde-Amentum ortaklığıyla birleştirilmeye çalışılan ve birbirleriyle de çatışan silahlı milis grupları yer alıyor. ABD güvendiği bir isim olan Dibeyde'yi iktidara getirerek ve orada tutarak bölgedeki nüfuzunu arttırdı.
PENTAGON'DAN TUGAY ZİYARETİ
Özel askeri ekibin Libya'ya varışının arifesinde şirketin operasyonlardan sorumlu Kıdemli Başkan Yardımcısı John Bozarth'ın Trablus'ta görüldüğünü 3 Mart 2024 tarihinde sütunlarımıza taşımıştık. Amentum'un Libya'ya varışından bir ay sonra 28 Şubat'ta, Pentagon'dan bir heyet başkent Trablus'a geldi. Libya'da yayın yapan Al-Wasat, heyetin Tugay Komutanı Mahmud Hamza eşliğinde 444. Tugayı ziyaret ettiğini aktardı. Ziyaret sırasında Amerikan heyeti, tugayın askeri altyapısının bir kısmını ülkenin batısındaki ortak güçlerin eğitimi için güvenlik şirketi Amentum'a devretmek üzere anlaşma sağladı.
BATI LİBYA’YA BİRLEŞİK ORDU
Birleşik Arap Emirlikleri'nde 12 Şubat'ta düzenlenen Dünya Hükümetler Zirvesi'ne katılan Başbakan Dibeyde, “Hayata Dönüş” adlı programın Libya'nın savaş sırasında tahrip edilen tüm hayati sektörlerinde uygulanmaya devam edeceğini vurguladı. “Hayata Dönüş”, ülkenin batısındaki milis grupların birleştirilmesini de içeriyor. Tunus'ta yayınlanan Al-Chourouk gazetesi, Dibeyde'nin bir süredir Batı Libya'da bir “birleşik ordu” oluşturmaya yönelik adımlar attığını doğruladı. Gazeteye göre “Hayata Dönüş” programı vasıtasıyla Libya'da her türlü düşmanlıktan vazgeçilmesi, doğu ve batıdaki askeri ve sivil kurumların bir araya getirilmesi için çalışmalar başlatılmışken Dibeyde'nin hamlesi bu yöndeki girişimleri baltalayacak gibi görünüyor.
Ulusal Birlik Hükümeti, Amerikalıların yardımıyla silahlı grupların bir araya getirilmesini güvenliğin sağlanmasında önemli bir faktör olarak görüyor. Trablus bunun için milislerin düzenli askeri kuruma bağlı güçler olarak yasal kılıf altında etkilerini genişletmelerine izin veriyor.
ŞARTLARI DEĞİŞTİREBİLECEK HAMLELER
Libya, başta Türkiye olmak üzere Fransa'dan Çin'e birçok gücün etki alanında bulunan bir ülke. Sahadaki ülkelerin rekabeti sürerken ABD, Dibeyde hükümetiyle kurulan ortak plan vasıtasıyla bölgedeki güç dengesini kendi lehine değiştirmeyi planlıyor. Böylece ABD, Libya'nın batısındaki silahlı grupların, doğudaki Libya Ulusal Ordusu'na ve Trablus'un ise Türkiye'nin nüfuzuna direnme kabiliyetini arttıracağını umuyor. Ankara, Dibeyde hükümetinden önceki Ulusal Mutabakat Hükümeti ile etkin bir savunma ve güvenlik işbirliği geliştirmiş, General Hafter'e karşı Libya güçlerini eğitmiş ve silahla donatmıştı. Bu güçler şimdi ABD ile ortaklık kuruyor.
Bir yandan İsrail-HAMAS savaşının yarattığı kriz ve bölgesel etkileri diğer yandan Afrika'daki Batı karşıtı muhaliflerin güçlenerek Rusya, Çin ve tabii ki Türkiye ile yakınlaşması ABD hegemonyasını zayıflatıyor, Washington Libya'yı kendi etki alanına dönüştürmek için bu yeni stratejiyi uyguluyor.
EL-KHUMS LİMANI NE OLDU?
Türk Denizcilik ve Global Stratejiler Merkezi geçen ağustos ayında Ankara'nın Libya'nın kuzeybatısındaki El-Khums Limanı'nı 99 yıllığına kiraladığını ve burada bir askeri üs kurmayı planladığını bildirdi. Ancak Trablus, limanın Türkiye'ye devredildiği haberlerini resmi olarak yalanladı. Belli ki böyle bir senaryonun hayata geçme olasılığı bile Washington'ın hoşuna gitmedi. ABD, Kuzey Afrika'daki diğer jeopolitik aktörlerin kendi stratejik çıkarlarını tehdit edebileceğini düşünüyor.
Bu açıdan bakıldığında Türkiye'nin oluşturduğu “tehditlere” birkaç örnek vermek gerekirse Albayrak Grubu, Aden Körfezi ve Umman Denizi'ndeki ticarette önemli bir yere sahip olan Somali'deki Mogadişu Limanı'nı işletiyor. Cumhurbaşkanı Erdoğan 2017 yılında Sudan hükümeti ile Suakin Adası'nın 99 yıllığına Türkiye'ye kiralanmasını öngören ve halen yürürlükte olan bir anlaşma imzaladı. Suakin Limanı, Kızıldeniz'e bakıyor, güncel koşullar da göz önüne alındığında bölgenin ABD çıkarları için önemini belirtmeye gerek var mı? Türkiye'nin Libya'da kaybetmek istemediği çok sayıda enerji yatırımı olduğunu saymıyoruz bile.
FESHEDİLEN ANTLAŞMALAR
Fransa'nın eski Afrika sömürgelerinde yaşadığı fiyaskodan sonra Washington, tüm Kuzey Afrika bölgesini kontrolü altına almak niyetinde. Bunun için de başta Rusya ve Türkiye olmak üzere rakiplerini oradan çıkarmayı planlıyor. Biraz geçmişe gidince karşımıza bu doğrultuda örnekler de çıkıyor; Ekim 2022'de Trablus, Ankara ile petrol ve gaz sektöründe, biri ortak arama çalışmalarına ilişkin olmak üzere iki yeni mutabakat zaptı imzaladı. Birkaç ay sonra Libya mahkemeleri, Akdeniz'de petrol ve gaz arama anlaşmalarının uygulanmasını durdurdu. Türk Dışişleri Bakanlığı bu eylemleri protesto etti. Tüm bunları, 2019'da Ankara ile Milli Mutabakat Hükümeti arasında imzalanan, ABD ve Avrupa Birliği'nin kınadığı Akdeniz'deki nüfuz bölgelerinin sınırlandırılmasına ilişkin antlaşma gibi Türkiye ile yapılan diğer antlaşmaların feshedilmesi izleyebilir. Kim bilir belki de yukarıda sözünü ettiğimiz Trablus'un doğusundaki El-Khums Limanı'nın kullanımı da bir Amerikan şirketine devredilir. Libya'ya harcanan onca para ve elde edilen başarıların ardından yerel seçimleri kaybeden Cumhurbaşkanı Erdoğan için bölgedeki nüfuzunu yitirmek, yeni bir yenilgiye işaret ediyor olabilir.
İSMAİL HAKKI PEKİN GELİŞMELERİ DOĞRULADI
Emekli Korgeneral ve eski Genelkurmay İstihbarat Başkanı İsmail Hakkı Pekin, Libya'daki gelişmeler üzerine uluslararası siyaset dalında uzman makaleleri sunan United World International'a (UWI) bir röportaj verdi.
ABD'nin Libya'da yerel milislerle görüşmelerde bulunduğunu doğrulayan Pekin, “Evet, ABD bunu yapmaya çalışıyor. Yerel unsurlarla buluşuyorlar. BM'nin Libya Elçisi de bu konu üzerinde çalışıyor.” dedi. Emekli Korgeneral, Washington'ın Türkiye'yi Libya'dan çıkarmak istediğine dikkat çekerek, “Türkiye Trablus'ta Hafter'e karşı savaşırken ABD sesini yükseltmedi. Ama artık duruşları biraz değişti.” gözleminde bulundu. Pekin'e göre Washington, koşulların kendi lehine gelişmesini bekliyor, enerji kaynaklarını kontrol etmek istiyor ve dışarı farklı bir manzara sunmaya çalışsa da Dibeyde'yi perde arkasında destekliyor.
Parayı ve enerjiyi kontrol etmek isteyen ABD'nin sadece Libya'da değil tüm Afrika kıtasında Rusya-Çin nüfuzunu kırmaya çalıştığını aktaran Pekin, Türkiye'nin kıtadaki enerji yatırımlarına dikkat çekerek, bu konuların mayıs ayında yapılacak Biden-Erdoğan görüşmesinde ele alınacağına inandığını söyledi.
Türkiye'nin Libya'daki önemli aktörlerden Rusya'yı rakip olarak görebileceğini fakat bunun düşmanlığa dönüşmemesi gerektiğini vurgulayan emekli Korgeneral, Washington'ın Ankara-Moskova ilişkilerini tehdit ettiğini bu yüzden iki ülkenin iletişim kurmasının çok önemli olduğunu vurguladı.
AHTAPOTUN KOLLARI
Özel askeri şirketin faaliyetleri Libya ile sınırlı değil. 2020 yılında kurulan Amentum, Irak ve Afganistan gibi çatışma bölgelerindeki güvenlik güçlerinin eğitimi de dahil olmak üzere ABD Dışişleri ve Pentagon ile yaptığı çalışmalarla tanınan askeri firma DynCorp'un halefi olarak kısa sürede kendini kabul ettirdi. Şirketin sitesinde yer alan bir haberde Pentagon'un "Afrika'da ulusal güvenliği geliştirmek" için Amentum'u 165 milyon dolar ile ödüllendirdiği belirtiliyor.
Şirket Afrika'da barışı koruma kisvesi altında, Benin ordusunu eğitmek ve Somali Ulusal Ordusu için askeri üsler inşa etmek, yine Somali'de askeri üsler tasarlamak, mühendislik yapmak ve inşa etmek için sözleşmeler imzaladı. Amentum ayrıca Pentagon'dan Afrika kıtasındaki biyolojik tehditleri azaltmak ve çeşitli Afrika ülkelerinde biyolojik laboratuvar deneyleri yapmak için de bir sözleşme aldı. Şirket Somali ve Benin'deki varlığını resmi olarak belirtmiş olsa da Libya'daki faaliyetleri medyanın dikkatine çekene kadar gizli kaldı.