Alzheimer riskini ölçen test geliştirildi
Türk araştırmacılar, Alzheimer’la ilişkili genlerin tespitine dayanan test kiti geliştirdi. Alzheimer riskini üç saat içinde ortaya çıkaran test Sağlık Bakanlığı’nın Ürün Takip Sistemi’ne girdi.
Dünyada bir ilk olarak; 350 bin liralık yatırımla geliştirilip, gelecekte Alzheimer olma riskini ölçen ‘NishKİT Sporadik Alzheimer Riski PCR Tanı Kiti’, Sankara Beyin ve Biyoteknoloji Merkezi’nden Prof. Dr. İhsan Kara, Dr. Mehmet Oktar Güloğlu ile Nişantaşı Üniversitesi Dr. Öğr. Üyesi Aynur Müdüroğlu Kırmızıbekmez’in çalışmalarıyla Nişantaşı Üniversitesi Hastanesi’nde uygulanmaya başlandı.
Sağlık Bakanlığı tarafından ÜTS (Ürün Takip Sistemi’ne) giren kit seri üretime geçtikten sonra, başka hastanelerde ve kliniklerde kullanılabilecek. Böylece kolayca risk ölçümü yapılabilecek.
ÜRETİM AŞAMASINDAYIZ
Dr. Aynur Müdüroğlu Kırmızıbekmez, geliştirdikleri bu kitin hikayesini şöyle anlattı: “Pek çok bilimsel çalışma Alzheimer hastalığının önlenebileceğini veya ötelenebileceğini gösteriyor. Tedavisi olmayan bir hastalık hakkında riskinizi bilirseniz önlem alma konusunda daha tedbirli olacağınızı düşünerek, bu kiti oluşturmaya karar verdik. Çalışma yaklaşık 6 ay sürdü. Prototip için az sayıda hazırladığımız kitler hızla tükendi, şu anda üretim aşamasındayız.”
6 GEN BELİRLENDİ
Yaklaşık üç saat içerisinde sonuç veren kitin işleyişini anlatan Dr. Kırmızıbekmez, “Yanak içerisinden swap örneği alıyoruz daha sonra onu sonuçlandırıyoruz. Bu bir tanı değil risk analiz kiti. Bizler, ‘Riskiniz yüzde 65 daha az veya 30 kat daha fazla’ diyebiliyoruz. Yani bu aralıkta değer vererek riskinizi açıklıyoruz.” dedi
Test kiti için Alzheimer açısından riskli genler ve varyantlar uluslararası veritabanlarında tarandı. Hippokampus küçülmesi, nörodejenerasyon, amiloid beta plakları birikimi ve tau proteini birikimi gibi Alzheimer hastalığına yol açtığı bilimsel çalışmalarla gösterilmiş yüksek riskli 6 gen belirlendi. Test kiti, bu gen varyantlarını tespit edecek özellikte.
Dr. Kırmızıbekmez, kit ile ilgili bazı genetik tanı merkezleri, hastaneler ve yurt dışıyla da görüştüklerini belirtti.
YAŞAM BİÇİMİNİ DEĞİŞTİR
Kişinin Alzheimer olma riskinin yüksek çıkması halinde, alınabilecek önlemlerden bahseden Dr. Kırmızıbekmez, “Literatür bilgisine göre Alzheimer riskiniz yüksekse yaşam biçiminizi değiştirmek bu riski oldukça azaltıyor. Akdeniz tipi beslenme, haftada en az üç gün tempolu yürüyüş ve özellikle son zamanlarda probiyotiklerin önemi üzerinde oldukça yoğun çalışma var.” diye konuştu.