Arz desteği olmazsa inşaat düşüşe geçecek

İnşaatta çalışan sayısı arttı. Ancak hareketliliğin sürdürülebilir olduğu şüpheli. Artan maliyetlerin de etkisiyle yükselen fiyatlara dikkat çeken sektör temsilcileri, arzın artırılmasını savundu.

Türkiye'nin ekonomik büyümesinde zaman zaman lokomotif işlevi gören inşaat sektörü son birkaç yıldır zikzaklı olmakla birlikte aşağı yönlü eğim çiziyordu. Kredi kampanyalarıyla desteklenen konut satışlarına rağmen sektörün önceki yıllarda olduğu gibi dev projelere girişmekten ziyade mevcut stokları azaltma yoluna gittikleri görüldü. Salgının sürdüğü dönemde de düzenlenen kampanyalarla konut satışları desteklendi. O dönem İstanbul Çekmeköy'deki Ormanköy proje alanında görüştüğümüz DAP Yapı Yönetim Kurulu Başkanı Ziya Yılmaz, kampanyalarla birlikte stok erimesi olduğunu yakında yeni arzların gündeme geleceğini ancak salgın ile birlikte insanların balkonlu, bahçeli ve daha ferah evleri talep edeceğini anlatmıştı. Hafta içinde sektöre yönelik açıklanan raporlar ve veriler inşaat ve konut tarafında işlerin yılın ilk üç ayında iyi gittiğini ortaya koydu. Kredili kampanyaları ile konut satışlarının desteklenmesi fiyatları yukarı çekti. Bunun yanında kampanyaların sonlanıp kredi maliyetlerinin yükseldiği dönemde de enflasyon nedeniyle fiyatların artacağını öngören yurttaşların kurda tuttukları tasarruflarını bir miktar konuta kaydırdıkları gözleniyor. Sınırlı arzın yanında talebin sürüyor olması fiyatlardaki artış eğilimini destekliyor. Bunun yanında sektördeki hareketliliğin istihdama da yansıdığı görüldü. TÜİK'in ücretli çalışan istatistiklerine göre, inşaat sektöründe ücretli çalışan sayısı şubat ayında geçen yıla göre yüzde 20.7 artarak 1.3 milyonun biraz üzerine çıktı.

YENİ KONUT ARZI AZALIYOR

TÜİK'in açıkladığı konut satış verilerine göre ilk üç ayda faizler yüksek olmasına karşın 263 binden fazla konut satıldı. Özellikle faizin yüzde 19'a çıktığı mart ayında 111 binden fazla konut satıldı. Elbette ocak-mart döneminde satılan konutların toplamı son beş yılın en düşük sayısı oldu. Bu ocak ve şubattaki kısıtlamalarında etkisiyle düşük satış verilerinden kaynaklandı. Yılın ilk üç ayında ipotekli/kredili konut satışı yüzde 63.5 azalırken, peşin satışların yüzde 1.9 artması dikkat çekti. Mart ayı özelinde de ipotekli satışlar geçen yılın aynı ayına göre yaklaşık yüzde 50 azalırken, peşin satışların yüzde 37 arttığı görülüyor. TSKB Gayrimenkul Değerleme Genel Müdürü Makbule Yönel Maya'nın araştırmasına göre, “Son beş yıl içinde ilk çeyrekleri kıyasladığımızda diğer yıllarda rakamın 300 bin ve üstü adetlerde olduğunu görüyoruz. Son beş yılın ilk çeyrek dönemlerini değerlendirdiğimizde 2019 yılı ilk çeyreğinde başlayan ilk kez satılan konutların azalma eğiliminin son iki yılda artarak devam ettiğini görüyoruz. Bu durumu yapı ruhsatları ile birlikte değerlendirdiğimizde; ruhsat alan daire sayısı ve alandaki azalmanın 2018 yılı ilk çeyreği ile başladığı görünüyor. Yeni arza eklenen konutların 2021 yılı başı itibarıyla azalmaya başlamasından kaynaklı olduğunu da söyleyebiliriz.”

PEŞİNAT KULLANIMI YÜZDE 61 OLDU

Merkez Bankası'nın konut fiyat endeksindeki değişinin yıllık düzeyde şubat ayında yüzde 30.8 olduğu görüldü. Konuttaki artış enflasyonun oldukça üzerinde seyrediyor. Hürriyet Emlak Mart 2021 Emlak Endeksi verilere göre de; son bir ay içerisinde satılık konutlarda ortalama metrekare fiyatlarının en çok artış gösterdiği illerin başında yüzde 11 ile Zonguldak, yüzde 6 ile Hatay ve Adana, yüzde 5 ile Gaziantep ve Çanakkale geldi. Diğer yandan bir başka araştırmaya göre İstanbul’daki konut kiralarında son bir yılda yüzde 10.81 artış oldu. İstanbul genelinde konut metrekare kira bedelinin ortalama 17 TL olarak gösterildiği verilere göre, ortalama kira bedeli ise bin 667 TL. REIDIN-GYODER Yeni Konut Fiyat Endeksi Mart 2021 sonuçlarına göre ise fiyatlar geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 5.99 oranında arttı. Markalı projelerden konut satın alan müşterilerin peşinat, senet ve banka kredisi kullanım oranları incelendiğinde peşinat kullanım oranı yüzde 61.56’ya yükseldi. Şubatta bu oran yüzde 57.50'ydi. Bunun yanında aynı araştırmaya göre stok eritme hızı da yüzde 4.02'den yüzde 5.71'e yükseldi. Satışların yüzde 56.87'si bitmiş konutlardan oluştu.

SON ALTI AYDA FİYATLAR ARTTI

TSKB Gayrimenkul Değerleme Genel Müdürü Makbule Yönel Maya, konut fiyat endeksi açısından değerlendirme yapıldığında Aralık 2020 ve Ocak 2021 ayları için açıklanan verilerde yıllık bazda nominalde yaklaşık yüzde 30 seviyelerinde artışlar gördüklerini söyledi. Reel olarak bakıldığında ise 2017 Eylül ayında başlayan enflasyonun altında kalan endeksin Ocak 2020 itibarıyla reelde artıya geçmeye başladığını kaydeden Makbule Yönel Maya, “Mayıs 2020’den itibaren hızla artış eğilimine giren konut fiyat endeksi satışlarda azalmanın başladığı Ekim 2020 den sonra da artışını, artırarak devam ettirdi. Bu durumu fiyat endeksinin biraz daha konut satışlarını geriden takip etmesinin yanında, özelikle Eylül 2017 – Ocak 2020 dönemi arasında enflasyona karşı fiyat artışı yapılamayan bir dönem olması ile de yakından ilgisi olduğunu söylemek doğru olur. Bu geçen dönemde yapılamayan fiyat artışları da 2020 yılı yaz aylarındaki hareketlenmeye, inşaat maliyetlerindeki artışın artık yeni konut üretme noktasında da önemli bir zorluk olarak kendini göstermesinin eklenmesi ile birlikte fiyat artışının özellikle son 6 ayda önemli oranda yansımasını görmüş olduk” diye konuştu.

İNDER BAŞKANI: DÖVİZDEN KONUTA KAYIŞ VAR

Türk Girişim ve İş Dünyası Konfederasyonu (TÜRKONFED) ve Paynet'in düzenlediği ‘Sektör Buluşmaları’ toplantısında konuşan inşaat sektör temsilcileri de gelişmeleri değerlendirdi. İstanbul İnşaatçılar Derneği (İNDER) Yönetim Kurulu Başkanı & Teknik Yapı Yönetim Kurulu Başkanı Nazmi Durbakayım, “2021’den beklentimiz başta sağlıklı bir yaşam olmak üzere faiz, satış, üretim konularında istikrar sağlayabilmek. Ancak artan faizler, maliyetler ve azalan arz nedeniyle bu konuda fazla umutlu değiliz. Yılın ilk yarısında patlama beklemiyoruz ama yılın ikinci yarısında bir toparlanma olacağını düşünüyoruz. Tasarruflarını dövizde değerlendirenler yavaş yavaş güvenli limana girmeye başladı. Bu nedenle özellikle ikinci el konut satışlarındaki artışın temelinde, tasarruf araçları arasındaki değişimin olduğunu söylemek mümkün” dedi. Durbakayım, ayrıca “Artan maliyetlerin desteğini alan bir fiyat artışının önüne geçmek için uygulanması gereken en doğru strateji, birinci el arzını artırarak fiyat dengesi sağlamak” ifadelerini kullandı.

KRİZ 2018'DE BAŞLADI

İnşaat sektöründeki hareketin inşaattaki yan sektörlerin yanı sıra mobilyadan seramiğe kadar 200 sektörü etkilediğini belirten İnşaat ve Kadın Derneği (İVKAD) Başkanı & PNR İnşaat ve Enerji Yönetim Kurulu Başkanı Pınar Şen de, “Doğrudan iki milyon kişinin istihdam edildiği inşaat sektörü, tedarikçi kuruluşlardaki çalışanlarla birlikte dört milyon kişiye etki ediyor. 2018 yılı itibarıyla başlayan inşaat sektöründeki krizin pandemi sürecinden etkilendiği, malzeme ve işçilik maliyet endekslerindeki artışın geçen yıla oranla toplamda yüzde 30’lara ulaştığı bugünlerde, yetkin bakış açısıyla iyi planlanarak yapılacak süreç yönetimi ile sektörümüzdeki toparlanma ekonomimize artı yönde etki edecektir” diye konuştu.

İNŞAATA DAYALI SANAYİDE YURT İÇİ SATIŞLARDA SIÇRAMA OLDU

İnşaat ve konut sektörü sanayi tarafında birçok alt sektörü de peşinden sürüklüyor. Türkiye İnşaat Malzemesi Sanayicileri Derneği (Türkiye İMSAD) tarafından yayınlanan İnşaat Malzemeleri Sanayi Bileşik Endeksi’nin Mart 2021 sonuçlarına göre, endeksteki artış sürüyor. Yükselişini dördüncü aya taşıyan endeksin sürükleyicisi olan faaliyetler, mart ayında sıçrama gösterdi. Mart ayında güven gerilerken, beklentilerdeki iyileşme ise yavaşladı. Mart ayında 0.83 puan artan Bileşik Endeks böylece 77.01 puana çıkarak 2019 yılı ocak ayı seviyesine çok yaklaştı. Faaliyetlerde geçmiş yıllarda mart aylarında geleneksel olarak yaşanan toparlanmanın çok ötesinde bir artış oldu. Yurt içi satışlar mart ayında sıçrama gösterdi. İhracat da önemli ölçüde arttı. Pazarların aşılama iyimserliği ile toparlandığı görüldü. Üretimde de mart ayında ciddi bir artış yaşandı. Yüksek kapasiteler kullanıldı. Cirolar mart ayında iç satışlar ve ihracatta yaşanan sıçramalara bağlı olarak yüksek bir artış gösterdi aynı şekilde yurt dışı ihracat fiyatlarında da artış devam etti. Türkiye Hazır Beton Birliği (THBB) raporuna göre de, 2021 yılına düşük seviyede başlayan faaliyet, yılın ikinci ve üçüncü aylarında yukarı yönlü hareket etti. THBB Yönetim Kurulu Başkanı Yavuz Işık, “Geçen ay Türkiye ekonomisini etkileyen gelişmeler, inşaat sektörü üzerinde de etkili olmuş görünmektedir. Yüksek faiz ile birlikte düşünüldüğünde inşaat sektörünün bu dalgalanmadan etkilenmemesini beklemek mümkün değildir ancak buna rağmen faaliyetteki yükselme ümit verici görünmektedir. Kritik nokta bu hareketliliğin sürdürülebilir olup olmadığıdır” dedi.