ASEAN’dan Çin ile ilişkileri güçlendirme kararı

Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN) 26 Ekim 2021’de Brunei Sultanlığı Başkanlığında 38. ve 39. ASEAN Zirveleri için bir araya geldi. “Önemsiyoruz, Hazırlıyoruz, Gelişiyoruz” temasıyla yapılan zirve sonucuna 104 maddelik sonuç bildirgesi açıklandı. Bildirgede ilk olarak “ASEAN halklarının yeni fırsatlar yakalaması, mevcut ve gelecek sorunların üstesinden gelme yeteneğini artırmak, bölgenin sürdürülebilir refahını artırmak için ortak çabayı etkin kılma” ifadeleri yer aldı.

İLİŞKİLERİN 30. YILINDA ZİRVE DÜZENLENECEK

ASEAN esas olarak 1960’ların sonunca bölgede ve özellikle Vietnam’da komünistlerin ilerleyişi ile bölgede anti-komünist bir birlik olarak ABD desteği ile kurulmuştu. Fakat yıllar içerisinde Vietnam, Laos ve Kamboçya gibi sosyalist ülkelerin de birliğe katılması, Çin ile olumlu ilişkilerin geliştirilmesi ve bölgesel istikrarın sağlanması gibi bir misyona bürünen Örgüt, ABD kontrolünden çıktı.

ASEAN bloğundan 10 ülke ile Çin, Güney Kore, Japonya, Avustralya ve Yeni Zelanda gibi bölge ülkelerinin de aralarında olduğu dünyanın en büyük ticaret anlaşması RCEP geçen yıl imzalanmıştı. RCEP sonrası Çin ile blok üyeleri arasında ekonomik ivme atmış ve ASEAN ülkeleri, Avrupa Birliği (AB) ülkelerini geride bırakarak 2020’de Çin’in en büyük ticaret ortağı haline gelmişti.

Ayrıca ASEAN zirvesinde, Çin Halk Cumhuriyeti ile ilişkileri kapsamlı stratejik ortaklığa yükseltme kararı aldığı bildirildi. Zirvede benzer bir kararın Avustralya ile ilgili alındığı da açıklandı.

ASEAN’ın dönem başkanı Brunei Sultanı Hassanal Bolkiah, “ASEAN’ın hem Çin hem de Avustralya ile ileriye dönük daha önemli ve karşılıklı yarar sağlayan ilişkileri teşvik edecek kapsamlı bir stratejik ortaklık kurmasından özellikle memnunum” açıklamasında bulundu.

Çin ile ASEAN arasında resmi diyalog ilişkilerinin 30. yılına özel, kasım ayında ASEAN-Çin zirvesi düzenleme kararı alındı.

ÇİN BAŞBAKANI: KARŞILIKLI YARARI ARTIRALIM

Zirveye video konferans ile bağlanan Çin Başbakanı Li Keqiang (Keçiang), yaptığı konuşmada “Çin’in ASEAN ekonomileriyle dostane ve karşılıklı yarar sağlayan iş birliğini derinleştirelim ve ayrıca Bölgesel Kapsamlı Ekonomik Ortaklık Anlaşmasının (RCEP) erken yürürlüğe girmesi çağrısında bulunuyoruz.” ifadelerini kullandı.

‘GÜNEY ÇİN DENİZİ ORTAK EVİMİZ’

Çin Başbakanı Li, ayrıca Güney Çin Denizi hakkında da şu vurguları yaptı: “Güney Çin Denizi’nde barışı, istikrarı, seyrüsefer özgürlüğünü ve uçuşları korumak herkesin çıkarınadır. Güney Çin Denizi bizim, hepimizin ortak evimiz.”

‘MYANMAR AİLENİN BİR PARÇASI’

Zirveye Myanmar katılmadı. ASEAN liderliği, Myanmar’dan askeri olmayan bir temsilci göndermesini talep etmişti. Myanmar’da Şubat ayında “seçimlere hile karıştırıldığı” iddiası ile hükümeti ele geçiren askeri yönetim ise bu talebi “İç işlerimize karışmayın, Myanmar’ın meşru yönetimi bizleriz” cevabı vererek toplantıya katılmayı reddetmişti.

ABD ve Batı siyasilerinden ASEAN’a “Myanmar’ı Birlik üyeliğinden çıkarın” baskısına rağmen zirve konuşan ASEAN’ın dönem başkanı Brunei Sultanı Hassanal Bolkiah “Myanmar, ASEAN ailesinin ayrılmaz bir parçasıdır ve üyelikleri sorgulanmamıştır. Ülkelerin iç işlerine karışmama ilkesini göz önüne alıyoruz, birlik üyelerinden de hukukun üstünlüğüne, iyi yönetişime ve demokratik ilkelere saygı gösterilmesini bekliyoruz” dedi. Brunei sultanı, dönem başkanlığını simgeleyen “tokmağı”, 2022 yılı boyu görevi devralacak olan Kamboçya Başbakanı Hun Sen’e devretti.

BİDEN’DAN KIŞKIRTICI KONUŞMA

ABD Başkanı Joe Biden, 10 ülkenin yer aldığı Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği’nin sanal bir zirvesine katıldı. ABD’nin eski Başkanı Donald Trump’ın katıldığı 2017’de Filipinlerin başkenti Manila’daki ASEAN-ABD Zirvesi’nden 4 yıl sonra ASEAN zirvesine katılan ilk ABD Başkanı olan Biden zirvede yaptığı konuşmada, ABD’nin ASEAN’ın bölgedeki merkezi rolüne bağlı olduğunu ve taraflar arasındaki ilişkinin hayati önem taşıdığını kaydetti.

Biden ayrıca, "ABD, Hint-Pasifik ve kurallara dayalı bölgesel düzende ASEAN bakış açısını ve Hint-Pasifik’i güçlü bir şekilde desteklemektedir. 21. yüzyılı şekillendirecek zorlukların üstesinden gelmek, Kovid-19 salgınıyla mücadelede ilerlemek, iklim kriziyle mücadele etmek, siber savunmalarımızı güçlendirmek, deniz ve ticaret özgürlüğünü destekleyen yeni teknolojiler üretmek ve çok daha fazlası için birlikte çalışırken devam eden işbirliğimiz daha da önem kazanıyor. Bu nedenle her birinizi dinlemeyi ve bugünkü tartışmamızı sabırsızlıkla bekliyorum, fakat hepinizin ASEAN ile ilişkimize ABD’nin verdiği önemi doğrudan benden duymanızı istiyorum" ifadelerini kullandı.

Biden ayrıca, ABD'nin Tayvan'a “çok sağlam” bir taahhüdü olduğunu yineledi. Biden, “Çin'in cebri icraatlarından derin endişe duyuyoruz” dedi ve Çin’i “bölgesel barışı ve istikrarı tehdit etmekle” suçladı.

‘ASYA-PASİFİK’TE EŞİT VE KARŞILIKLI YARAR’

Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin de zirvede davetli olarak yer aldı ve bir konuşma yaptı. Putin, Rusya ile Güneydoğu Asya Uluslar Birliği (ASEAN) ülkelerinin ana küresel sorunlara ilişkin tutumlarının birbirine yakın olduğunu ve stratejik istikrar alanında işbirliğini pekiştirmek için uygun koşullar bulunduğunu söyledi.

Güneydoğu Asya Uluslar Birliği Zirvesi'ne video konferans yöntemiyle katılan Putin, yaptığı konuşmada "Rusya ve ASEAN'ın ana küresel ve bölgesel sorunlara ilişkin tutumlarının birçok açıdan birbirine yakın olduğunun altını özellikle çizmek istiyorum. En önemlisi de, hepimiz, geniş Asya-Pasifik coğrafyasında eşit ve karşılıklı çıkarlara dayanan işbirliğinin geliştirilmesinden yanayız" ifadelerini kullandı.

Putin, Rusya-ASEAN iş birliğini aktif hale getirmek için şu anda istikrar ve güvenliğin pekiştirilmesi, pandemi sonrası dönemde ekonomilerin kalkındırılması, ticaretin teşvik edilmesi, beşeri temasların genişletilmesi gibi konularda gerçek fırsatlara sahip olduklarını vurguladı.