Avrupa’nın ölümcül hastalığı: Hava kirliliği
Hava kirliliği insan ömrünü azaltan en büyük tehlikelerden biri. Avrupa’da son yayınlanan Hava Kirliliği Raporu, yüz binlerce insanın hava kirliliğinin sonucu olarak hayatını kaybettiğini ortaya koydu. Ölüm oranı geçen yıllara göre azalsa da ciddiyetini koruyor
Avrupa Çevre Ajansı tarafından hazırlanan 2019 Hava Kirliliği Raporu, geçtiğimiz hafta yayınlandı. Raporda, hava kirliliğinin neden olduğu erken ölümlerin Avrupa genelinde yıllık yüzde 10 düştüğü ancak “görünmez katilin” hâlâ yılda en az 300 bin erken ölümden sorumlu olduğu açıklandı. Yapılan son ölçümlerde, atmosferdeki karbondioksit seviyesinin milyonda 420 ppm seviyesine çıktığı ve daha önce kaydedilen 415 ppm oranını aştığı belirlendi. Ölçülen karbondioksit miktarı, insanlığın ortaya çıkışından beri kaydedilen en yüksek seviyeye ulaştı. Ajansın paylaştığı raporda, Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) hava kalitesi yönergelerine Avrupa Birliği (AB) üyeleri tarafından uyulsaydı, 2019'da kaydedilen son ölüm sayısının yarıya indirilebileceği açıklandı. 2,5 mikrometrenin altında bir çapa sahip hassas maddeyle bağlantılı ölümlerin 2018 için 346 bin olduğu belirtildi. AB'nin hava kirliliği veri merkezi, 2019’da ölümlerdeki açık düşüşün kısmen olumlu hava koşullarına ancak hepsinden önemlisi kıta genelinde hava kalitesinde kademeli bir iyileşmeye bağlı olduğunu ifade etti. Raporda ayrıca 1990'ların başında akciğerlere derinlemesine nüfuz eden ince parçacıkların, 27 AB üye ülkesinde yaklaşık bir milyon erken ölüme yol açtığı bilgisi paylaşıldı. Ölüm sayısı 2005 yılına kadar 450 bine inmişti.
EN YÜKSEK POLONYA’DA
Hava kirliliği 2019’da Almanya'da 53 bin 800, İtalya'da 49 bin 900, Fransa'da 29 bin 800 ve İspanya'da 23 bin 300 erken ölüme neden oldu. Polonya’da nüfus başına en yüksek sayı olan 39 bin 300 ölüm görüldü. Ajans ayrıca önde gelen diğer iki kirleticiyle bağlantılı erken ölümleri de kaydetti. Ancak sayının daha fazla artmaması için bunları toplama dâhil etmedi. Nitrojen dioksitin neden olduğu ölümler (araba, kamyon ve termik santral kaynaklı) 2018 ile 2019 arasında 1/4 oranında azalarak 40 bine düştü. 2019'da yer seviyesindeki ozona bağlı ölümler de yüzde 13 azaldı. Yer seviyesindeki ozon, 16 bin 800 kişinin ölümüne neden oldu.
KALP, FELÇ, KANSER…
Ajans, hava kirliliğinin Avrupa'da insan sağlığına yönelik en büyük çevresel tehdit olmaya devam ettiğini söyledi. Hava kirliliğine bağlı erken ölümlerin çoğuna kalp hastalığı ve felç neden olurken, bunu kanser de dâhil olmak üzere akciğer rahatsızlıkları izliyor. Çocuklarda atmosferik kirlilik akciğer gelişimine zarar veriyor, solunum yolu enfeksiyonlarına neden oluyor ve astımı ağırlaştırabiliyor. Durum düzelse bile ajans; eylül ayında, ister Avrupa yönergeleri isterse daha iddialı DSÖ hedefleri olsun, çoğu AB ülkesinin hâlâ önerilen kirlilik sınırlarının üzerinde olduğunu vurgulayarak ülkeleri uyardı. BM sağlık kuruluşuna göre, hava kirliliği dünya genelinde yılda 7 milyon erken ölüme neden oluyor. Bu sayı, sigara ve kötü beslenme ile neredeyse aynı seviyelerde. Endişe verici istatistikler, eylül ayında DSÖ'nün 2005'ten bu yana ilk kez ana hava kirleticiler için önerilen limitlerini sıkılaştırmasına neden oldu.
HEDEF, YARIDAN FAZLA AZALTMAK
Avrupa Çevre Ajansı Başkanı Hans Bruyninck, "Daha temiz ısıtma, mobilite, tarım ve sanayiye yatırım yapmak, tüm Avrupalılar ve özellikle en savunmasız olanlar için sağlığı, üretkenliği ve yaşam kalitesini iyileştiriyor." dedi. AB, hava kirliliğinden kaynaklanan erken ölümleri 2030'da 2005'e kıyasla en az yüzde 55 azaltmak istiyor. Hava kirliliği mevcut oranda düşmeye devam ederse, hedefe 2032 yılına kadar ulaşılacağı öngörülüyor. Ancak yaşlanan ve giderek kentleşen bir nüfus bunu daha da zorlaştırabilir. Raporda ayrıca, "Yaşlı bir nüfus hava kirliliğine daha duyarlıdır ve daha yüksek bir kentleşme oranı, daha fazla insanın, şehirlerde daha yüksek olma eğiliminde olan hava kirliliğine maruz kalması anlamına gelir." açıklamasına yer verildi.
Raporu değerlendiren DSÖ Avrupa Bölge Direktörü Hans Henri Kluge, "Temiz hava solumak temel bir insan hakkı olmalıdır. Bu, sağlıklı ve üretken toplumlar için gerekli bir koşuldur." diye konuştu.
EN BAŞARILI ÇİN
Hava kirliliğine karşı 2013 yılında mücadele başlatan Çin, hava kirliliği seviyelerini yüzde 29 oranında azaltmayı başardı. Bilim insanları, önlemler devam ettiği takdirde Çinlilerin ömrüne ortalama 1,5 yıl ekleneceğini söylüyor. Hava kirliliğinin en az deprem kadar riskli bir konu olduğunun altını çizen bilim dünyası, gelecekteki riskler hakkında toplumu uyarıyor.