Az çalışmamalı çok üretmemeli: Kalkan bezi (Tiroit)
Tiroit bezleri az çalışınca halsizlikten kalp hastalıklarına kadar birçok yakınma hastalık belirtisi olabilir. Aşırı çalışması guatr, titreme gibi sonuçlar doğurur, Graves hastalığı gibi durumlar sonucu ortaya çıkar.
Tiroid bezi, tiroit ya da kalkan bezi, boynun ön ve yanlarını (larinks ve trakea) saran kelebek şeklinde çok damarlı iç salgı bezi. Her biri ortalama 5 cm uzunluğunda, 3 cm genişliğinde ve 2 cm derinliğinde, sağ ve sol olmak üzere 2 lobu ve bu lobları birleştiren isthmus adı verilen bir parçası bulunur.
MERCİMEK BÜYÜKLÜĞÜNDE
İnsanların yaklaşık yüzde 40'ında isthmustan hyoid kemiğe uzanım gösteren piramidal lob adı verilen bir bölüm de bulunabilir. Normal ağırlığı insanda 20 gr'dır. Paratiroit bezi genellikle tiroidin arkasında mercimek şeklinde 4 tane küçük bezdir.
Tiroit bezi küre şeklinde folliküllerden oluşur. Folliküllerin ortasında (lümen) tiroglobulin adı verilen proteini içeren kolloidal bir madde bulunur.
Tiroit bezi folliküler hücreleri iyot ve tirozinden, tiroksin (T4) ve triiyodotironin (T3) yaparak, kana tiroit hormonunu salgılar. Kalsiyum ayarlanmasında rol oynayan kalsitonintiroit bezindeki C hücreleri tarafından üretilir. Tiroit bezi, öteki iç salgı bezleriyle ilişkili olarak etkinlik gösterir. Hipofizin salgıladığı tiroit stimulan hormon (TSH) ile kontrol edilir. TSH salgısı da hipotalamustan salgılanan tirotropin serbestleştirici hormon (TRH) tarafından kontrol edilir.
HORMON ÜRETİMİ DENGESİ
Tiroit hormon üretiminin azalması: Hipotiroidizm demektir. Doğumsal olabileceği gibi Hashimoto tiroiditi, iyot eksikliği ve bezin cerrahi olarak çıkarılması gibi sebeplerle de ortaya çıkabilir. Halsizlikten kalp hastalıklarına kadar birçok yakınma kalkanbezi (tiroid) hastalıklarının belirtisi olarak ortaya çıkabilir.
Aşırı çalışmasıysa Hipertiroidizm demektir ve Graves hastalığı gibi durumlar sonucu ortaya çıkar. Bu hastalığın guatr, gözlerin yuvalarından dışarı fırlamış gibi görünmesi (ekzoftalmi), çarpıntı, terleme, titreme, ishal, kilo kaybı, sinirlilik gibi belirti ve bulguları vardır.
KANSERE KADAR GİDEBİLİR
İnflamasyon: Subakut tiroidit, akut tiroidit, postpartumtiroidit, Hashimoto tiroiti bu grupta bulunur. İnfeksiyöz etkenler veya otoimmünite sonucu ortaya çıkarlar.
Salgının işlevinde değişiklik olmaksızın nedenselliğinde iyot eksikliğinin de suçlandığı basit şişlikler (benign nodüller), adenomlar (bez urları), kistler ve kanser ortaya çıkabilir.
TİROİT İŞLEV TESTLERİ
TSH ve serbest T4 seviyeleri tiroit fonksiyonlarını değerlendirmede en önemli testlerdir. Alınan kan örneğinden çalışılırlar.
Bağışıklık sistemimizin kendi vücudumuzda bulunan yapılara karşı verdiği yanıt sonucu çeşitli otoantikorlar ve bunun sonucunda da otoimmün hastalıklar ortaya çıkabilir. Antitiroglobulin, antitiroit peroksidaz (antiTPO), antiTSHRgibi otoantikorlar kan testleri ile bakıldığında bu hastalıkların tanısına yardımcı olur.
Tiroglobulin seviyeleri genellikle kanser nedeniyle tiroit bezi çıkarılan tiroidektomili hastalarda takip amaçlı ölçülür.
Kalsitonin seviyeleri tiroit C hücrelerinden gelişen medullertiroit karsinomu gibi tümörlerin tanısında yardımcı olabilir.