Bandrollere darphane güvencesi

Tekel’in özelleştirilmesinden sonra, yaklaşık 14 yıldır bandroller hayatımızda. Sahteciliğe ve vergi kaçakçılığına karşı bir güvenlik sistemi olarak devreye girdiler. Bandroller aslında kıymetli kağıt! Alışverişte kullanmasak da sağlık ve vergi güvenliği aracı olarak para basmak kadar önemli. İşte bu kıymetli kağıtların üretim, işletim ve denetim hakkı Darphane ve Damga Matbaası’na, yani Hazine ve Maliye Bakanlığı’na verildikten sonra 3. nesil bandrol üretimi, yerli bir tesiste başladı.

YERLİ TASARIM

Tesiste kapıya kadar iki ithal ürün girişi var: Kağıt ve mürekkep. Kapıdan içeri girdikten sonra baştan ayağa her şey milli, yerli. Mühendisi, tasarımı, yazılımı, denetimi, dağıtımı, aklınıza gelen her adımı yerli. İşletme hakkının Darphane’ye geçmesiyle birlikte tütün ve alkol tüketiminden sağlanan gelirin güzergahı da değişmiş ve Hazine kasasına giren para, Gelirler İdaresi Başkanlığı aracılığıyla yüzde 50 artmış. Adeta Tekel parça parça edilip özelleştirilmeden önceki altın günlerine bir adım atılmış. Kaçak sigara ve alkollü içecek tacirlerinin korkulu rüyası bandroller artık yabancı şirketler tarafından değil, bir Türk şirket tarafından üretiliyor. Üstelik ilk kez para basımında kullanılan tekniklerle, güvenli, yerli. Üretim kalitesi o kadar ileri ve iddialı ki, yönetim ekibinin yeni rüyası bandrol ürünlerini ihraç etmek. İşin ticari sırrı ve patenti bizde kalmak koşuluyla!
O fabrikayı, kuruluş ve işlevini, Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürü Abdullah Yasir Şahin ile DNS İnovasyon Sistemleri ve Teknoloji AŞ Proje ve Mühendislik Direktörü Melek Karagöz, Bilgi Teknolojileri Direktörü Hamdi Baydar, Operasyon ve İşletme Direktörü Dr. Alper Göknar anlattılar. Sunumlarını, mesajlarını özetleyerek buradan duyurmayı görev bildik.

AVRUPA’NIN EN BÜYÜĞÜ

Darphane Genel Müdürü Şahin, yeni tesisi gururla şöyle tanımladı: “Tamamen yerli ve milli olarak üretilen, yüksek güvenlik özelliklerine sahip tüketici dostu yeni nesil bandrollerimizin üretildiği fabrika, bugün Avrupa’nın en büyük bandrol üretim tesisi konumunda. Dünyada Merkez Bankalarının kullandığı kriterlere uygun olarak üretim yapıyor. Tüm çalışanların yüzlerini tanıyor. 10 bin metrekare alanda kurulmuş, 600 milyon TL’lik yatırım. Yılda 25 milyar kapasiteyle çalışacak. Güvenlik badrolleri üretiyor.”

KOPYALANAMAZ BANDROL

Şahin, tesisle ilgili şu bilgileri paylaştı:
“Türk mühendisler tarafından geliştirilen teknolojiyle, kopyalanamaz bandrol üretimiyle hem tüketicilerimizi korumuş, hem de devletimizin bu alandaki vergi güvenliğini sağlamış oluyoruz. Bandrollü izleme sistemi ülkemizde alkollü içki ve tütün sektöründe üretilen ürünlerin vergi takibinin yapılabilmesi, sahte ve kaçak ürünlerin engellenmesi için 2007 yılından beri uygulanmaktadır. Tütün mamülleri, makaron, yaprak sigara kağıdı ve alkollü içeceklerde Ürün İzleme Sistemi uygulama genel tebliği gereğince Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü olarak bandrol ürün izleme sisteminin kurulumu ve işletilmesi, bandrollerin basımı, dağıtımı, aktive edilmesi sorumluluklarını aldık. Bunun yanı sıra uygulamaların sahada denetlenmesi, bu işlemlere ait verilerin merkezde oluşturulacak veri tabanına aktarılarak analiz edilmesi, muhafazası gibi her türlü iş ve işlemin de sorumluluğunu üstlendik.”

'DIŞA BAĞIMLILIKTAN KURTULACAĞIZ'

Genel Müdür Şahin, ihaleye ilişkin de önemli bir noktayı vurguladı: “17 Nisan 2020 tarihli 2419 sayılı Cumhurbaşkanlığı kararıyla, sistemin yenilenmesi ve daha güvenli bir hale getirilmesi amacıyla yeni nesil bandrollerin üretimi hakkındaki ihale sürecini başlattık. Kanunlarla, şeffaflık ve tarafsızlık ilkesiyle uygun şekilde, en yüksek kamu yararını elde etmek yaklaşımıyla gerçekleşen ihalenin sonucunda ise, Darphane’ye aktarılacak pay için en yüksek oran teklifini veren DNS firması ihaleyi almaya hak kazandı ve çalışmaları başlattık.

'HAM MADDEYİ DE YAKINDA
ÜLKEMİZDEN TEMİN EDECEĞİZ'

“2020 yılında değişen döviz kurları nedeniyle, daha önceki yıllardaki döviz cinsinden ortalama satış fiyatını geçmeyecek şekilde bir düzenleme yapılmasını sağladık. 14 yıldır değişmeyen bandrol tasarımı ve güvenlik teknolojileri, yeni süreçte tamamen yenilenmiş olup, üretim tesislerindeki doğrulama üniteleri, baskı tesisi ve gelir idaresinde bulunan veri merkezi de tamamen yenilendi. Şunu da gururla söylemek isterim ki, bu süreçte -ham madde dışında- üretim araştırma geliştirme ve yazılım çalışmaları tamamıyla Türk mühendislerimiz tarafından geliştirildi, yerleştirildi. Şunun müjdesini de vereyim: Çok kısa sürede bandrol üretiminde ithal ettiğimiz ürünlerin yerli ikamelerini de yine kendi ülkemizden temin edecek ve dışa bağımlı olmaktan kurtulacağız.”

AMAÇ: SAHTECİLİĞE ENGEL

“Yeni bandrol tasarımının amacı, sigara ve alkollü içeeceklerde kayıp kaçak oranlarının azaltılarak vergi kayıplarının önüne geçilmesi, kaçakçılığın engellenmesi ve en önemlisi de halk sağlığını ciddi şekilde tehdit eden sahteciliğin ortadan kaldırılmasıdır. Yeni nesi bandroller, banknotlarda olduğu gibi yüksek güvenlik kriterleriyle özel üretim ve baskı teknolojisi kullanılarak üretiliyor. Çıplak gözle kolaylıkla kontrol edilebiliyor. Ayrıca Eylül başında devreye girecek mobil uygulamayla, tüketicimiz de kendi cep telefonuyla bandrol üzerinde üretici, ürün ve üretim tarihi gibi birçok farklı bilgiye de erişebilecekler. Rahatlıkla, bu sistemle tüketicilerimizin her birinin adeta birer denetçi olabileceğini söyleyebiliriz. Yeni sistem, sahte ve kaçak ürünlerin önüne geçecek, kayıpları minimize edecek, devletimize kazanç olarak geri dönecektir.”

DARPHANE ÖNCESİ VE SONRASI

Genel Müdür Şahin, Darphane’nin devreye girmesini şöyle vurguladı: “Darphane öncesi dönemde bandrol tedarik eden firma, bandrolleri doğrudan üreticilere ve ithalatçılara satmaktaydı. Bu şekilde de devlete herhangi bir kazanç sağlanamamaktaydı. Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü’nün sorumluluğuna geçmesiyle birlikte bandrol satışlarından dolayı yıllık ortalama 200-250 milyon TL ek gelir sağlanmakta ve yıl sonunda Hazine ve Maliye Bakanlığı’na Darphane tarafından aktarılmakta. Sistem devletin ÖTV gelirlerinin yaklaşık yüzde 50’sinin güvenliğini sağlamaktadır. Yüksek güvenlikli bandroller, Türkiye genelinde 20’den fazla şehirde yaklaşık 200 firmada dağıtılmaktadır. İlgili bandroller, bu firmalar tarafından ürünlerine uygulanmakta ve yine doğrulama ünitelerince sayılmakta, Gelir İdaresinde bulunan bilgi işlem merkezinde anlık olarak üretilmektedir. Yüklenici firmamız 400'den fazla üretim hattında bulunan bu doğrulama ünitelerinin, 7 gün 24 saat çalışmasını ve bakım onarımını sağlamaktadır.
“Yeni nesil bandroller ülkemiz için elzemdi. Kısa zamanda büyük fedakarlıklar sonucunda başarıyla hayata geçti. 12 ay gibi kısa sürede kurulan sistem Türk mühendisliğinin ve teknolojisinin gücünü göstermesi bakımından da çok kıymetli. Süreçte görev alan arkadaşlarımı, yüklenici firma çalışanlarını yürekten tebrik ediyorum. Dünyada bir ilk olarak yeni nesil bandrollerin ülkemize hayırlı olmasını diliyorum.”

"BEYİN GÖÇÜ HER YERDE SORUN"

Tesisin Proje ve Mühendislik Direktörü Melek Karagöz, elektrik elektronik mühendisi, yazılım alanında da yüksek lisans yapmış bir uzman yönetici. Projenin başladığı 2020 yılından beri işin içinde, başında. Haliyle ilk akla gelen “beyin göçü” sorusunu yönelttik. Kendisi ülkesinde kalmayı tercih etmiş, konuya ilişkin şu değerlendirmeyi yaptı:
“Beyin göçü ciddi bir sorun ve bütün dünyayı sarmış durumda. Bizde de var tabi. Ancak ülkemizde çok değerli kaynaklar var ve burada kullanıyoruz. Yetişmiş personelimiz bu projede var, yeni arkadaşlarımızı da katıyoruz. Avrupa’da da çok sıkıntı var. Özellikle yazılım sektöründe çalışan insanlarda müthiş bir hareketlilik var.”
Melek Karagöz’ün yaptıkları işe ilişkin değerlendirmesi de çarpıcı: “Sürekli yaşayan bir sistem olması gerekiyor. Sahtecilere karşı devamlı çalışmak zorundayız. Sahteciler de hiç boş durmuyor. Onlar çalışıyor biz çalışıyoruz. Geçmiş teknolojileri yeni seviyelere adapte etmemiz gerekiyor.”

SAHTECİLERE GÖZ AÇTIRMAYACAK

10 bin metrekare kapalı alana kurulan fabrika, Avrupa’nın en büyük bandrol üretim tesisi konumunda. 25 milyar adet üretim kapasitesi bulunan tesiste, 200’e yakın üretici ve ithalatçı firmada bulunan 400’ün üzerinde üretim hattı ve 7 bin 200 farklı ürün için yılda 10 milyar adet bandrol üretimi yapılacak.
Yüksek güvenlikli mürekkep teknolojisin kullanıldığı fabrikada hibrit baskı teknolojilerine sahip sayılı baskı tesisinde bulunan makinelerle üretim yapılıyor. Çok hassas bir ürün olan kâğıdın bandrol üretimindeki önemli fonksiyonu sebebiyle kaliteli bir baskı yapılabilmesi için çok özel bir iklimlendirme sisteminin de oluşturulduğu fabrika, aynı zamanda akıllı bina sistemleri ile donatılmış bir üretim tesisi olma özelliği de taşıyor.
Merkez bankalarında kullanılan seviyede güvenlik önlemleri uygulanan fabrikada üretilen yeni nesil bandroller, kullanılan çok özel mürekkep ve baskı teknolojileri sayesinde kopyalanamaz özelliğe sahip. Bandrollerde 5 farklı katmanda güvenlik özellikleri yer alıyor.
Bu katmanlar açık, yarı açık, gizli, dijital ve adli kontrol katmanlarından oluşuyor. Her katmanda, birden fazla çok farklı güvenlik özellikleri yer alıyor. Bunların sadece bir bölümü tüketici tarafından kullanılırken diğerleri kamu denetçileri tarafından kullanılan özel cihazlarla kontrol edilebiliyor. Yine adli kontrol özelliklerinin de özel laboratuvarlarda kontrolleri sağlanıyor.

SANİYEDE 16 BASKI

Darphane’nin yetkilendirdiği tesisin sorumlu yöneticileri, geliştirdikleri ve hayata geçirdikleri projeyi gururla anlattılar.
“Bandrol ürün izleme sistemimiz, 2007 yılında başladı. Alkollü İçki ve Tütün Ürünlerinin vergi kayıplarının önlenmesi, engellenmesi, kayıp kaçağın önlenmesi ve sahteciliğin önüne geçilmesi amacıyla Gelir Dairesi tarafından başlatıldı. Hala devam ediyor. Gelir Dairesi Başkanlığı, bu uygulamayı ÖTV beyanlarını kontrol etmek için bir araç olarak kullanıyor. Yine GİB beşer yıllık aralarla yaptığı süreçte, tedarikçi firmayı belirler, fiyatları düzenler, sonrasında da tedarikçi firma bu fiyatlar üzerinden firmalara bandrol tedariğini sağlardı, doğrudan satış gerçekleştirirdi. 2020 yılında GİB bu sistemi yürütme işlemini Darphane’ye vermesiyle birlikte bu süreçte, akışta tamamen değişiklik oldu. Darphane ve Damga Matbaası Genel Müdürlüğü farklı bir model çalıştırarak bandrollerin satışını ve tahsilatını kendisi yapmaya başladı. Tedarikçiler sadece bandrolleri kendileri satın almaya başladı. 15 Eylül 2020 tarihinde Darphane işletme görevini aldıktan sonra firmamızı, yeni bandrolün ve yeni bandrol ürün izleme sisteminin tedariği için yetkilendirdi. Bu süreçte 12 aylık bir dönemde yeni bandrol geçişini tamamladık ve tesisi hayata geçirdik. Çok gurur duyuyoruz.”

7/24 DESTEK MASASI

“Bandrollü Ürün İzleme Sisteminin kapsamında tütün mamulleri, alkollü içecekler, yaprak sigara ve makaron ürünleri bulunuyor. Tüm bu grupların ithalat ihracat ve iç piyasa üretimin tamamı sistem içinde takip edilmekte. Sistemimize dahil olan 304 üretim tesisi ve 171 tane de ithalatçımız var. Türkiye genelinde 20’den fazla şehirde 400’e yakın üretim hattında veri aktarımı sağlanıyor. Yüksek üretim hızıyla çalışıyoruz, yani saniyede 16 adet!
“Ayrıca, Hazine ve Maliye Bakanlığı bünyesinde ana ve yedek veri merkezlerimiz var. Denetim cihazlarımız var. Ürettiğimiz bandroller ürüne uygulandıktan sonra sahada denetlenmesi gerekiyor. Bu denetimler için kullanılan cihazlarımız var. Kemalpaşa’da baskı ve kodlama tesisisimiz var. Alkollü içki ve tütün perakende satış noktalarında, bandrol kontrolü için filtrelerimiz var. Satıcılar da kontrol edebiliyorlar. 7/24 destek masası hizmeti veriyoruz.
“Sistem, 4 ana modülden oluşuyor. Bandrol ve kod üretimi, uygulama ve aktivasyon, Kamu denetimi, tüketici kontrolü ve merkezi veri yönetim sistemi.
“Bandrollerimiz üretiliyor, kodlanıyor, sevkiyat veya teslimata giriyor. Yıllık tüm bandrol ihtiyaçlarını karşılıyoruz, 6 farklı noktada sevkiyat yapıyoruz.

HER BANDROL BİLGİ YÜKLÜ

“Aktivasyon derken, her bir bandrolün her bir ürünle her üretim anında eşleştirilmesinden söz ediyoruz. Ürünlere yapıştırdık, aktive ettik, denetime hazırız. Kamu denetçileri ve tüketiciler tarafından denetim yapılabiliyor. Sahada dağıtılmış cihazlarımız var. 2500 denetçimiz sisteme kayıtlı. Bir de tüm tüketicilerimizin kullanabileceği bir uygulama da yolda. Her bir ürünün kendine özel bandrolü var. Bandrolde, çeşitlilik de var. Her bir adet sigara için ayrı bir bandrol üretilir. Kıyılmış tütünde her gramaj için ayrı. Alkollü içecekler de çeşitler artıyor. Bira grubunda alkol derecesi de ekleniyor. Gözünüzün önüne bir market rafı getirin, her birinde ayrı bandrol var.
Sadece kağıt değil, birçok veriyi içeriyor.

İLK KEZ PARA BASMA TEKNİĞİ

“Bandrollerde pek çok güvenlik katmanları var. Çünkü herkes iyi niyetli dğeil. Sahteciliğin önüne geçmek için onların önüne farklı katmanlar, farklı zorluklar koymak zorundalar. Yeni bandrolün özelliklerinden biri de tüketici tarafından ilk bakışta kontrol edebileceği özel efektli mürekkebin olması. Parada kullanılan teknoloji ilk kez kullanıldı. Darphane önderliğinde, Türkiye ilk kez bandrol üzerinde para özelliğini kullanan ülke oldu. Hem sahteciliğin önüne geçecek hem tüketici ayırt edebilecek. Açılı ve düz bakışta farklı efektler görülebilecek.

“BU SİSTEM BİR BÜTÜN…

“Baskıda elde ettiğimiz veriler, kodlama verileri, sipariş, teslimat, aktivasyon verileri… Her bir bandroldeki seri numara ve her bandrol birbirinden farklı. Bunlar tek tek sisteme kaydediliyor. Sonra piyasaya çıktığında denetimini sağlıyor ve bunlarla ilgili bilgileri de sistemimize kaydediyoruz. Günlük 25 milyon satır kaydımız var. Bunları muhafaza etmek ve faydalanmak için veri üretim sistemimiz var.”