Batı aşı stokladı, Afrika'ya ulaşmadı
2021’de dünya genelinde 9 milyar doza yakın aşı uygulandı. Afrika ise aşı adaletsizliğini en çok yaşayan kıta oldu. Dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 17’sine ev sahipliği yapan Afrika’da aşılama oranı, Avrupa ve Amerika’nın sadece yüzde 10’u kadar.
Gelişmiş ülkelerde aşı karşıtları seslerini yükseltirken Afrika’da insanlar aşıya ulaşamadı. Aralık ayı sonuna kadar her ülkede yüzde 40’lık tam aşılama oranlarına ulaşma hedefi Afrika’nın çoğunda başarıya ulaşamadı. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) geçen yılın başında hedefi ortaya koymuştu, ancak şu ana kadar Afrika’daki insanların yalnızca yaklaşık yüzde 9’u tam olarak aşılandı.
HEDEFE ULAŞILAMADI
Kıtada sadece yedi ülke yüzde 40 hedefine ulaştı. Bunlardan üçü, lojistik zorlukların üstesinden gelmenin çok daha kolay olduğu küçük ada ülkeleridir. Seyşeller, Mauritius, Cape Verde, Fas, Tunus, Botsvana ve Ruanda aşılama hedefini aştı. Kıtanın en büyükleri de dâhil olmak üzere birçok ülke, şimdiye kadar nüfuslarının yüzde 5’inden daha azını aşılayabildi. Nijerya, nüfusunun yüzde 2,1’ini tamamen aşıladı. Etiyopya yüzde 3,5, Demokratik Kongo Cumhuriyeti yüzde 0,1’de kaldı. Kıtada aşı programına başlamayan tek ülke Eritre. DSÖ, Haziran 2022’ye kadar tüm ülkeler için nüfusun yüzde 70’i kapsayan yeni bir hedef belirledi, ancak bu Afrika genelinde çok gerekçi durmuyor.
DSÖ Afrika bölge direktörü Matshidiso Moeti, “Süreç devam ederken, tahminler Afrika’nın Ağustos 2024’e kadar yüzde 70 aşılama kapsamı hedefine ulaşamayacağı yönünde.” açıklamasını yaptı. Aşı yetersizliğin temelinde gelişmiş ülkelerin bencil politikaları, gerekli fon eksikliği, Afrika’da aşıları muhafaza edecek ekipman ve dağıtım zinciri sorunu var.
OMICRON’DA SUÇ AFRİKA’YA ATILDI
Baskın varyant haline gelen omicron, en hızlı yayılan varyant olarak 2021’e damga vurdu. Afrika ise bu sene aşıya ulaşamamasının yanı sıra omicron varyantından dolayı da adeta “cezalandırıldı”. Güney Afrika’da çıktığı iddia edilen omicron varyantından dolayı birçok Afrika ülkesine uçuşlar durdurulmuştu. DSÖ ve Afrika ülkeleri buna büyük tepki gösterdi. DSÖ Genel Direktörü Dr. Ghebreyesus bu karar sonrası “Bu ülkeleri (Afrika) Kovid-19’un yeni varyantını tespit edip DSÖ’ye bildirdikleri için cezalandırmak yerine bu ülkelere teşekkür etmek gerekiyor.” diyerek Avrupa ülkelerine tepki göstermişti.
AFRİKA’DAN ÖNCE BELÇİKA’DA…
Tabi asıl ilginç olan bu varyantın Afrika’dan haftalar önce Avrupa’da çıktığının tespit edilmesi oldu. Belçika’nın Doğu Flandre vilayetinde haftalar önce Kovid-19’a yakalanan bir gençteki varyantın omicron olduğunun tespit edildiği belirtildi. Hastanın, Kasım 2021’in ortalarında Çekya’nın Brno kentindeki bir su topu müsabakasından Belçika’ya dönen takımın üyesi ve Melle isimli okulun öğrencisi olduğu Flaman Sağlık Ajansı (FSA) tarafından doğrulandı.
TÜRKİYE VE ÇİN’İN AFRİKA AŞI PROGRAMLARI
Öte yandan Çin ve Türkiye, Afrika’ya yönelik 2022 yılında özel aşı tedarik programları geliştirmesi kıtaya umut kaynağı oluyor. Kasım ayında yapılan Çin-Afrika İşbirliği Forumu’nda Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping, 2022 yılında kıtaya 1 milyar doz aşı sağlanacağı sözü verdi. Xi’nin açıklamasında bu aşıların 600 milyon dozunun bağış olarak temin edileceği, 400 milyon dozun ise Çinli şirketler ve ilgili Afrika ülkeleri tarafından ortak üretim gibi çeşitli diğer yollarla sağlanacağını belirtti. Kıtaya aşı temininde bir diğer çaba gösteren ülke de Türkiye. Geçen yıl sonunda bölgeye 2,5 milyon doz aşı daha gönderme kararı alan ülkemiz. 3. Türkiye-Afrika Zirvesi’nde de bölgeye 2022’de 15 milyon doz aşı yardımı yapılacağını açıklamıştı.
STOKÇULUK SORUNU
Uzmanlar, Afrika’ya aşı tedarikinde en büyük sorunun gelişmiş ülkelerin stok politikası olduğunu söylüyor. Batı ülkelerinin sadece kendi vatandaşlarını düşünerek yaptıkları stokçuluk ve ihracata yönelik engelleri, Afrika ve gelişmekte olan dünya ülkeleri için büyük soru yaratıyor.