3’te 1’i ev genci

Türk Eğitim Derneği (TED)’nin düşünce kuruluşu TEDMEM, “Bir Bakışta Eğitim 2024” raporunun Türkiye için öne çıkan bulgularını bir araya getirdi. OECD tarafından her yıl yayımlanan ve ülkelerin eğitim sistemlerine ilişkin gidişatı çeşitli göstergeler üzerinden sayısal olarak ortaya koyan “Bir Bakışta Eğitim” raporları, eğitim alanında dünyanın en önemli ve güvenilir kaynaklarından biri. 10 Eylül 2024’te açıklanan “Bir Bakışta Eğitim 2024” raporundan Türkiye için öne çıkanlar şu şekilde:

YETİŞKİNLERİN EĞİTİM DÜZEYİ

Türkiye’de 25-64 yaş aralığındaki her iki yetişkinden biri en fazla lise mezunu. Türkiye’de 25-34 yaş aralığındaki genç yetişkinlerin yüzde 30’u lise mezunu dahi değil. Buna karşın Türkiye son yıllarda bu konuda büyük ilerleme gösteren ülkelerden biri. 2016 yılında yüzde 45 olan lise mezunu dahi olmayanların oranı 2023 yılında 15 yüzde puan azalarak yüzde 30 olmuş. Bu oran OECD ülkeleri ortalamasında yaklaşık yüzde 14.

NE EĞİTİMDE NE İSTİHDAMDA OLAN GENÇLER

Türkiye’de “ev genci” olarak da adlandırılan 18-24 yaş aralığındaki yaklaşık her üç gençten biri (yüzde 31,1) ne eğitimde ne istihdamda. OECD ülkeleri ortalamasında bu oran yüzde 13,7. Türkiye’de 18-24 yaş aralığında ne eğitimde ne istihdamda olan kadınların oranı yüzde 41,4 iken erkeklerin oranı yüzde 21,4. OECD ortalamasında ise ne eğitimde ne istihdamda olan kadınların oranı yüzde 14,4, erkeklerin oranı ise yüzde 13,1.

İSTİHDAMA KATILIM

Türkiye, hem 25-64 yaş aralığındaki lise mezunları (yüzde 62) için hem de üniversite mezunları (yüzde 74) için en düşük istihdam oranına sahip OECD ülkesi. Bu oranlar OECD ortalaması için sırasıyla yüzde 77 ve yüzde 87. Türkiye’de her dört üniversite mezunu yetişkinden biri istihdamda değil.

EĞİTİME ERİŞİM

Türkiye’de 6-14 yaş aralığında okullaşma oranı yüzde 98,8. OECD ortalamasında bu oran yüzde 98,4. Türkiye’de 3-5 yaş aralığındaki çocukların okul öncesi eğitime katılım oranı 2014’ten 2022’ye 20 yüzde puan artarak yüzde 48 olmuş. Buna rağmen Türkiye bu oranla 3-5 yaş grubu çocuklar için okullaşma oranının en düşük olduğu OECD ülkesi.

Türkiye’de 15-19 yaş aralığında eğitime katılım oranı yüzde 73 ve bu oran bölgelere göre farklılıklar göstermekte. Bu yaş aralığında eğitime katılım oranının en düşük olduğu bölgeler yüzde 60,5 ile Kuzeydoğu Anadolu-Doğu ve yüzde 61,1 ile Güneydoğu Anadolu-Orta bölgeleri iken en yüksek olduğu bölge yüzde 83,2 ile Kuzeydoğu Anadolu -Batı bölgesi. OECD ülkeleri ortalamasında, üniversitelerin lisans programlarından mezun olan öğrencilerin yüzde 37’si özel üniversitelerinden mezunu.

Türkiye’de ise 2013-2022 yılları arasında yüzde 6’dan yüzde 13’e yükselmiş.

EĞİTİM HARCAMALARI

Türkiye, tüm eğitim kademelerinde öğrenci başına en düşük harcama yapan OECD ülkelerinden biri. Türkiye’de ilköğretimden yükseköğretime kadar öğrenci başına yapılan yıllık harcama ortalama 5 bin 425 dolar, OECD ülkeleri ortalamasında ise 14 bin 209 dolar.

Türkiye’de GSYH’nin yüzde 4,2’si eğitim kurumlarına harcanırken, OECD ülkeleri ortalamasında bu oran yüzde 4,9. Türkiye, ilkokul kademesinde kamu harcamalarının payının en düşük, özel harcamaların payının en yüksek olduğu OECD ülkesi.

Türkiye’de ilkokul kademesinde özel harcamaların payı yüzde 23 iken OECD ortalamasında yüzde 6. Türkiye’de ilkokul kademesinde hane halkının yaptığı eğitim harcamalarının payı OECD ülkeleri ortalamasının yaklaşık dört katıdır (Türkiye: yüzde 19, OECD: yüzde 5).

ÖĞRETMENLER ve OKULLAR

OECD ortalamasında öğretmen başına ilkokulda 14, ortaokulda ve lisede 13 öğrenci düşmekte. Türkiye’de ise bu sayılar ilkokulda 18, ortaokulda 14 ve lisede 13. Türkiye’de devlet okullarında ortalama sınıf mevcudu 24, özel okullarda 18. OECD ortalamasında ise devlet okullarında ortalama sınıf mevcudu 21, özel okullarda 20.

OECD ortalamasında mesleğin en üst kıdemindeki bir öğretmen mesleğe yeni başlayan bir öğretmene kıyasla kademelere göre yüzde 61-65 oranında daha yüksek maaş almakta. Türkiye’de bu oran ortalama yüzde 9. OECD ortalamasında lise öğretmenlerinin maaşı okul öncesi öğretmenlerine göre yüzde 12-17 daha fazla iken Türkiye’de öğretmen maaşları çalışılan kademeye göre önemli ölçüde farklılaşmamakta.