Bir millet, iki devlet, bir ordu

Azerbaycan, Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği (SSCB)'nin dağılması sürecinde, 18 Ekim 1991'de bağımsızlığını ilan etmiş ve onu ilk tanıyan ülke Türkiye olmuştu. Henüz bağımsız olmuş, kendi askeri teşkilatını tam oluşturamamış, içeride siyasi çekişmeler süren Azerbaycan’ın bu zayıf anını Ermenistan çok iyi değerlendirmiştir. 26 Şubat 1992'de Ermeni güçleri eski SSCB 366 sayılı motorlu alayının yardımıyla Hocalı'yı işgal etmiş, çocuk-yaşlı ayırmadan 613 Azeri vatandaşımızı katletmişti. Daha sonra Dağlık Karabağ ile bölgedeki Kelbecer, Ağdam, Fuzuli, Cebrail, Kubadlı ve Zengilan illerini işgal ettiler.

O yıllarda Türkiye-Azerbaycan ilişkileri iyi olmakla beraber bugünkü seviyeye ulaşamamış ve o dönemki konjonktür gereği Türkiye işgalleri kınamaktan öteye gidememişti.

7 Haziran 1992'de Ayaz Muttalibov’un kısa süren cumhurbaşkanlığının ardından, bağımsız Azerbaycan Cumhuriyeti’nin ikinci Cumhurbaşkanı Ebulfez Elçibey ile Türkiye-Azerbaycan ilişkileri gelişmeye başlamıştır. Elçibey’in “Biz bir millet, iki devletiz” veciz ifadesi her geçen gün daha da doğrulanmıştır. Elçibey döneminde Türkiye-Azerbaycan arasında Askeri Eğitim İş Birliği Anlaşması imzalanmış ve 1994'ten itibaren Türk Silahlı Kuvvetleri, Azerbaycan Silahlı Kuvvetlerine eğitim vermeye başlamıştır. Bu eğitim ve iş birliği anlaşmasının kapsamı adım adım genişletilmiş ve Azerbaycan’da Harp Okulları açılmasına ve okulların modernize edilmesine kadar uzamıştır. Türkiye’nin verdiği eğitim ve teşkilat yapılandırması ile Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri bölgede giderek güçlenmiştir. Azerbaycan özellikle Ermenistan’a karşı ulaşmış olduğu yüksek askeri üstünlüğünü gizlemeyi başarmış, işgal altındaki topraklarını kurtarmak için fırsat kollamıştır. Ermenistan’ın sık sık güç yoklaması yaptığı sınır ihlallerine, taciz ateşlerine de cılız karşılık vererek Ermenistan’ı adeta cesaretlendirmiştir.

SİHALAR HARP TARİHİNDE

Başta Fransa olmak üzere emperyalist Batı desteğini arkasına alan Ermeniler işi iyice azıya almışlardı. Nihayet beklenen an gelmişti. Hankendi bölgesinde Ermenilerin sivillere yönelik top atışlarına karşılık veren Azerbaycan ordusu, 27 Eylül 2020'de harekâtı başlatmış, dünyayı şaşırtan bir hızla ilerleyerek 9 Kasım 2020'de işgal alındaki toprakları kurtarmıştır. Ermenilerin 2 yılda işgal ettiği topraklar 44 gün gibi kısa sürede işgalden kurtarılmıştır. Dağlık Karabağ’ın kurtarılması harekâtında Azerbaycan ordusu, Türk SİHA ve İHA'larını kullanmıştır. Özellikle Türk SİHA'ları ilk kez düzenli orduya karşı kullanılarak büyük başarılar elde etmiş, dünya harp tarihine bu yönü ile ayrı bir sayfa açmıştır.

TSK ile Azerbaycan Silahlı Kuvvetleri arasındaki eğitim ve iş birliğinin Dağlık Karabağ’ın kurtarılması ile sınırlı olmadığı neredeyse her ay yapılan ortak tatbikatlarla kendini gösteriyor. Esasen iki ülke arasındaki askeri işbirliğinin temeli yüz yıl öncesine kadar uzanmaktadır. Nuri Paşa (Killigil) komutasındaki Kafkas İslam Ordusu, Azerbaycan ordusu ile 15 Eylül 1918'de Bakü'yü kurtarmıştı. Osmanlı’nın yenilmesinden sonra 1920'de Bakü SSCB'ye katılmıştı.

Bağımsızlık sonrasında iki ülke arasında 1992'den bu yana askeri konuları içeren yaklaşık 100 anlaşma ve protokol imzalandı. İki ülke 2013'te imzalanan muhtıra gereği her yıl atışlı ortak tatbikatlar yapmaya başladılar.

Karabağ savaşı öncesinde bir açıklama yapan Azerbaycan Cumhurbaşkanı İlham Aliyev, 2019 boyunca 13 ortak askeri tatbikat yapıldığını, 2020'de bu tatbikatların daha da artacağını ifade etmişti. Karabağ savaşı öncesi iki ordunun Nahçıvan'da yaptığı tatbikatta 2 bin 600 asker, 200 tank ve zırhlı araç, 180 füze sistemi, top ve havan topu ile 18 helikopter ve uçak, 30'dan fazla hava savunma sistemi yer almıştı. Bu tatbikat ile Ermenistan’a karşı Azerbaycan’ın son hazırlıkları gözden geçirilmiş, eksiklikler giderilmişti.

Azerbaycan topraklarını kurtarmasından sonra iki ülke arasında askeri işbirliği, eğitim ve tatbikatlara ara verilmemiş artarak devam etmiş, bu kapsamda; 1-12 Şubat'ta Kars'ta Türk ve Azerbaycan ordusu kış tatbikatı, 6 Nisan 2021'de Azerbaycan'da komuta kontrol ve muhabere sistemleri ortak kullanım tatbikatı, 5 Mayıs 2021'de Konya'da Anadolu Ankası tatbikatı, 22 Mayıs 2021'de Azerbaycan'da Özel Kuvvetler tatbikatı, 22 Haziran'da Konya'da Anadolu Kartalları tatbikatı, 28 Haziran-3 Temmuz'da Azerbaycan'da Mustafa Kemal Atatürk tatbikatı yapılmıştır.

Yılın ilk 6 ayında 6 ortak tatbikat. Dünyada bu kadar sıkı askeri işbirliği ve tatbikatlar yapabilen başka iki ülke olduğunu sanmıyorum.

GÜÇLER BİRLEŞTİ

16 Ağustos 2010'da, Bakü'de iki ülke arasında imzalanan "Stratejik Ortaklık ve Karşılıklı Yardım Anlaşması"nda iki ülkeden herhangi birinin toprak bütünlüğünün korunması gerektiği hallerde işbirliği yapılacağını vurgulamaktaydı. Bu, daha önce yapılan anlaşma ve protokollerin kapsamını genişletip bir araya toplayan bir anlaşmaydı. Buna göre silahlı kuvvetlerin yakın işbirliğini geliştirmek için atılacak adımlar özetle şöyle sıralanmaktaydı:

• Taraflar savunma amaçlı ürünlerin geliştirilmesinde bir birlerine hem teknik hem de maddi açıdan destek sağlaması.
• Savunma amaçlı ürünlerin müşterek tasarım ve üretimi.
• Savunma amaçlı eğitim ve hizmetlerin sağlanması.
• Ortak askeri tatbikatların ve savunma hazırlığı ile ilgili faaliyetlerin yapılması.
• Silahlı kuvvetler için uzmanların yetiştirilmesi.
• Silahlı kuvvetlerin lojistik desteğinin sağlanması.

20 Şubat 2020 de Aliyev ve Erdoğan görüşmesinde bu anlaşmanın kapsamı daha da derinleştirilmiş ve Aliyev şöyle demişti:

"Türkiye'nin gücü bizim gücümüzü artırıyor. Güçlerimizi birleştirmemiz bizi daha da güçlü yapıyor. Bundan sonra da birbirimizin yanında olacağız, birbirimizin başarılarına sevineceğiz, Allah göstermesin, ağır günlerde de her zaman birbirimizin yanında olacağız."

Azerbaycan’ının topraklarını kurtarması ile iş bitmemiştir, bitmeyecektir de. Bölgede barış ve istikrarın korunması, özellikle Ermenistan’ı batının her an kışkırtabileceği göz önüne alınarak Azerbaycan ordusunun daha da güçlü olması gereklilikten öte mecburiyet olmuştur. Bu bilinçle bir araya gelen Cumhurbaşkanımız Erdoğan ile Azerbaycan Cumhurbaşkanı Aliyev, Ermeni işgalinden kurtarılan Şuşa’da 15 Haziran 2021 de bir mutabakat yayınladılar. Mutabakat özetle şöyledir: “Taraflardan herhangi birinin egemenliğine, toprak bütünlüğüne, uluslararası düzeyde tanınmış sınırlarının dokunulmazlığına veya güvenliğine karşı üçüncü bir devlet veya devletler tarafından tehdit ve saldırı gerçekleştirildiğinde, taraflar, ortak istişareler yapacak ve bu tehdit veya saldırının önlenmesi amacıyla BM Şartı’nın amaç ve ilkelerine uygun girişimlerde bulunacak, birbirine BM Şartı’na uygun şekilde gerekli yardımı yapacaklardır. Bu yardımın kapsam ve biçimi ivedi yapılan görüşmeler yoluyla belirlenerek ortak tedbirler alınması için savunma ihtiyaçlarının karşılanmasına karar verilecek ve silahlı kuvvetlerin güç ve yönetim birimlerinin koordineli faaliyeti sağlanacaktır.”

Sonuç olarak bütün bu gelişmeler “Bir millet, iki devlet”ten “Bir millet, iki devlet, bir ordu”ya doğru çok mesafeler katledildiğini göstermektedir. Tabi bu aşamalarda ilişkileri bozmak, nifak sokmak, yolumuzu tıkamak isteyen çok olacaktır. İki liderin de bu oyunlara gelmemek için sürekli istişarede bulunmaları ve çok dikkatli olmaları son derece önem arz etmektedir. Bu güç birliğinin bölgedeki diğer ülkeler üzerinde olumlu etki yaratacağı ve bölgesel işbirliği için temel teşkil etmekte olduğu muhakkaktır. Bu güç birliği Ermenistan’ı da Batı'nın kuklası olmaktan uzak tutacak ve Kafkaslarda oluşturulacak ittifaka dahil ettirecektir. Emperyalistlerin bölgedeki iştahları ancak bölgesel ittifaklarla ve güçlü ordularla söndürülebilecektir.