Bitki örtüsünün tahribi toz fırtınasını tetikliyor

Türkiye bir haftadır Kuzey Afrika üzerinden gelen toz zerreciklerinin etkisi altında.

İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa, Orman Fakültesi Toprak İlmi ve Ekoloji Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Doğanay Tolunay, toz fırtınalarının insanlar ve doğa üzerinde olumsuz etkilere sahip olduğunu belirterek, "Toz fırtınalarının en önemli nedeni kurak ve yarı kurak alanlarda bitki örtüsünün tahrip olması" dedi.

Türkiye'de yarı kurak ve kurak iklim şartlarına sahip İç Anadolu ve Güneydoğu Anadolu ile Iğdır’da uzun yıllardır toz fırtınaları görülüyor. Prof. Dr. Tolunay, toz fırtınalarının havadaki büyük partikül maddelerin miktarını artırarak sağlık üzerinde olumsuz etkileri olabileceğini söyledi.

HATALI ÜRÜN SEÇİMİ

Tolunay, kurak bölgelerde üzerinde bitki örtüsü bulunmayan tarım ve mera alanlarından tozların kalkması hadisesinin "rüzgar erozyonu" olarak adlandırıldığına dikkati çekerek, konuşmasını şöyle sürdürdü:

"Rüzgar erozyonuyla taşınan toz ve toprak nedeniyle tarım alanları zarar görmektedir. Havaya kalkan tozlar da sonrasında çökelerek bitkilerin üzerini kaplamakta ve bitkilerin fotosentez yapmasını engellemektedir. Ülkemizde toz fırtınalarının en fazla olduğu ve rüzgarla toprakların taşındığı başlıca iller Konya, Karaman, Niğde, Ankara, Iğdır ve Şanlıurfa’dır. Buralarda gelecekte de sıcaklıkların artacağı ve yağışların azalacağı, dolayısıyla kuraklık yaşanacağı öngörülüyor. Toz fırtınalarının kurak bölgelerde daha yoğun olduğu dikkate alındığında toz fırtınası gibi olayların gelecekte de yaşanacağı söylenebilir.

“Toz fırtınalarının en önemli nedeni kurak ve yarı kurak alanlarda bitki örtüsünün tahrip olması diyebiliriz. Bitki örtüsü, kökleriyle toprağı tutarak ve ayrıca bitki artıklarından oluşan humus ile tozları birbirine yapıştırarak toprağın ve tozun havalanmasını engeller. Ancak bitki örtüsü ortadan kalktıktan sonra kuruyan toprağın rüzgarla havalanması daha kolay olur. Kurak ve yarı kurak bölgelerdeki otlak ve bozkırların aşırı otlatmayla tahrip edilmesi, ormanların kesilmesi, ormanlar ile otlakların tarım alanına dönüştürülmesi ve buralarda tek yıllık ürünler yetiştirilmesi, hatalı toprak işleme yöntemleri topraklardaki toz boyutundaki parçacıkların taşınmasının en önemli sebepleri arasında gösterilebilir."

MERALARIN ISLAHI

Prof. Dr. Tolunay, bu kapsamda alınması gereken önlemleri şöyle sıraladı:

"Aşırı otlatma nedeniyle bitki örtüsünü kaybetmiş otlak ve meraların ıslah edilmesi, tarım alanlarında çok yıllık ürünler yetiştirilmesi, toprak işlemesiz tarım uygulamalarının yapılması, toprakların organik madde içeriklerinin artırılması gerekir. Ayrıca toprakların şiddetli rüzgar mevsiminden sonra sürülmesi, toprak yüzeyinin malçlanması (saman ve benzeri artıkların toprakların üzerine serilmesi), iklim ve toprak koşullarının uygun olduğu yerlerde ağaçlandırmalar yapılması alınabilecek önlemlerden bazıları.

“Konya Karapınar’da rüzgarın hızının düşürülmesi için tarım alanlarının arasında rüzgar yönüne dik olarak ağaçlardan oluşan rüzgar perdeleri oluşturuldu. Rüzgar perdeleri rüzgar hızını düşürerek toprakların havalanmasını ve taşınmasını engeller. Rüzgar perdelerinin koruma alanı, perdeyi oluşturan ağaçların boyuna bağlı olarak değişir. Örneğin 5 metre boyunda ağaçlardan oluşan bir rüzgar perdesi, arkasındaki 50-75 metre mesafeyi koruyabilir."