Çağımızın ideolojisi

Teori dergisinin son sayısı dünya çapında bilimsel sosyalizmin geldiği durumu, çağımızın ilkeleri ile yerelin özgünlüğünü irdeliyor. Yerel bilimsel sosyalizmin önem kazandığı çağımızda, Vatan Partisi birikiminin ortaya koyduğu program, bilimsel sosyalizm açısından dünya çapında bir program olduğunu gözler önüne seriyor. Son sayı üzerine Teori Genel Yayın Yönetmeni Cemil Gözel’le söyleştik.

• Teori dergisi 21.Yüzyılda Bilimsel Sosyalizm kapağıyla çıktı. Derginin bu sayısı hangi ihtiyaca yanıt veriyor?

Bilimsel Sosyalizm güncel bir konu. Ve bugünden tasavvur edemeyeceğimiz bir geleceğe kadar güncelliğini koruyacak. Bunun nedeni, Marx ve Engels’in temellerini attığı, Lenin, Mao, Stalin gibi ustaların katkılarıyla ve elbette çağımızın devrim pratikleriyle kuvvetli bir ideoloji hâline gelen bilimsel sosyalizmin, başka bilim dallarının da katkısıyla insanlığın bir bütün hâlinde kurtuluşuna yol gösteren biricik bilimsel ve teorik sistem olmasıdır.

Biliyorsunuz, modern sosyalizm, Marx ve Engels’in Komünist Parti Manifesto’su ile başlatılır. Bu, bana göre doğrudur, çünkü Marx ve Engels, Kazıcılar Hareketinden ya da Babeuf’un eşitlikçi hareketinden ya da Fransız ve İngiliz ütopik sosyalizminden, yani öncesinden farklı olarak sosyalizmi kapitalizmin gelişme yasasının bir sonucu olarak incelediler. Ve sosyalizme geçişi, sosyalizm kuruluşunu ya da daha doğru ifade ile sosyalizmin olası biçimlerini, gelişmekte olan tarihsel sürecin belirleyeceğini saptadılar.

Bu bakımdan Marksist ekonomi politik kuramın ve Marksist felsefenin sosyalizmin inşasında hayatî bir rolü vardır. Marx ve Engels’in çağında yaşanan sosyalizm pratikleri ise tatmin edici olmadı ve büyük dersler sundu insanlığa. 19. yüzyıl sosyalizminin derslerinin ardından gelen Sovyet Devrimi, Lenin’in teoriye katkısı ve millî kurtuluş hareketleri ile sosyalizm 20. yüzyıla taşındı.

21. yüzyıl, Bilimsel Sosyalizm tarihinde, Çin’in katkılarıyla özgün ve üzerinde düşünülmesi gereken bir yüzyıl. O yüzden “21. Yüzyılda Bilimsel Sosyalizm” dosyası ile çıktı Teori’nin Eylül sayısı.

SOSYALİZM YERLİLEŞTİ

• Bu kapak konusuyla Yerlileşme ve Çağdaşlaşma kavramlarına özel önem verdiğiniz çıkarımında bulunabilir miyiz?

21. yüzyılda şunu görüyoruz: Marx ve Engels’in saptadıkları, tarihsel gelişmenin belirleyeceği sosyalizm biçimleri, ülkelere özgü niteliklerle şekillendi. Elbette meselenin özü değişmedi ancak sosyalizmler yerlileşti. Bu, bana göre, sosyalizmin tarihinde önemli bir teorik aşamadır. Üzerinde düşünülmesi, tartışılması gerekir.

Çin devrimine kadar dünyada devrim modeli denilince herkes gözünü Sovyet modeline dikiyordu. Bu doğaldı; çünkü sosyalizmin en olgun pratiği orada yaşanıyordu. Bütün devrim pratikleri kendisini Sovyet deneyine göre konumlandırdı ve Sovyet sosyalizminin yolunda sınandı. Geçen yüzyılda Türkiye Komünist Partisi’nin Türk devrimine dair hatalı yaklaşımlarının temelinde de bu durumun ağırlıklı bir yeri vardır.

ÇİN DEVRİMİNİN BÜYÜK KATKISI

Çin Komünist Partisi tarihinde de bu hatalı yaklaşımın yol açtığı sonuçlar hâlâ büyük bir ders olarak anılmaktadır. Mao ile birlikte ve Çin Devriminin özgün koşulları içinde bu hatalı yaklaşım hem teorik düzlemde hem de pratikte düzeldi. Ülkelere özgü sosyalizm pratikleri ve onun teorik mirası, Bilimsel Sosyalizmin tarihinde önemli bir dönüm noktası. Ama burada şunun anlaşılması gerekiyor kanaatimce: Bilimsel Sosyalizmin evrensel ilkeleri ile yerelin özgünlüğü birbirini besleyen iki unsur olarak kavranmalı. Birbirinin karşısına koyulmamalı.

ÇİN RÜYASI

Bilimsel Sosyalizm 21. yüzyıla Çin’in katkılarıyla taşında. Bu yüzden Çin’i dikkate almadan 21. yüzyılda Bilimsel Sosyalizm çalışması yapmak mümkün değildir. Bugün Çin kendine özgü bir yol izliyor. Bu yolda Bilimsel Sosyalizme önemli katkılar var.

Biliyorsunuz Xi Jinping, Kasım 2012’de, Çin’e özgü sosyalizm yolunda ilerleyerek 2021’de orta hâlli müreffeh bir toplum yaratacaklarını, 2049’da ise Çin’i çağdaş bir sosyalist ülke hâline getireceklerini ilan etmişti. Bu, dünyada “Çin Rüyası” olarak yorumlandı. Rüyanın birinci aşaması gerçekleşti. İkinci aşamanın da gerçekleşmesine doğru kendinden emin adımlarla ilerliyor Çin.

• Çin’in Dünya ekonomisinde etkisi nasıl olacak?

Rüyanın nasıl gerçekleşeceği önemli. Foster, yakın tarihli bir makalesinde, Çin sisteminin dünya ekonomisinin kapitalist doğasına dayattığı sınırlamalardan bahsediyor. Bu, sosyalizmin büyük başarısı.

Çin sisteminin sosyalist unsurlarını dört maddede özetlemiş Foster: Kırsal kesimlerde köy toplulukları tarafından kolektif yönetilen toprağın toplumsal mülkiyeti; para ve finans üzerindeki devlet kontrolü, sanayinin temel sektörlerinde devlet mülkiyeti; piyasa ekonomisinin beş yıllık planlarla Çin Komünist Partisi (ÇKP) tarafından yönlendirilmesi…

Ayrıca ÇKP’nin Marksizm’e kesintisiz vurgusu, Çin’e özgü özelliklerin modern sosyalizm yaratmadaki rolü ve kitle çizgisi. Mutlak yoksulluğun ortadan kaldırılması da dâhil Çin mucizesi, 21. yüzyılda sosyalizme en dikkate değer katkıdır. Bilimsel Sosyalizmin çağdaşlaşması bakımından da önemli bir süreç olarak yaşanmaktadır. Teori’nin bu çözümlemelerin dışında kalması mümkün değil.

HÜMANİZMİ BOŞ GEÇMEMEK LAZIM

Tam burada şunu da eklemek gerekir. 21. yüzyıl sosyalizminde Marksizmin bir kaynağı olarak Hümanizm de boş geçilmemesi gereken bir kavram. Son on yılda, Vatan Partisi’nin yoğun teorik çalışmalarıyla ve uluslararası toplantılardaki katkılarıyla dünyada çok sayıda bilimsel sosyalist parti ve ÇKP, Hümanizme özel vurgular yapmaya başladılar. Özetle şu söylenebilir: 21. yüzyılda Bilimsel Sosyalizmin içeriğini çağdaşlaşma, yerlileşme ve Hümanizm kavramları dolduruyor.

• Bilimsel sosyalizmin adlandırılması konusunda bir tartışma var. Bu tartışma niçin önemli?

MARX VE ENGELS’İN KULLANDIĞI KAVRAM

Aslında burada bir tartışma yok. Çünkü bu iki isimlendirme birbirine alternatif kavramlar değil. Birinin, diğerini kapsadığı söylenebilir, ama birbirine alternatif değiller. Marksizm, yanılmıyorsam, Marx sonrasında yaygınlaşan bir kavram. Marx ve Engels’in kullandığı bir kavram olmadığını biliyoruz.

Teorilerine Bilimsel Sosyalizm demişlerdi. Dahası biz, Engels’in aktarımından Marx’ın, kimi sosyalistlere karşı damadına; “Bütün bildiğim, bir Marksist olmadığımdır” diye yakındığını biliyoruz. Ancak Marksizm elbette kuramsal bir sistem yarattı. Plehanov, onun eksiksiz bir dünya görüşü olduğunu da yazmıştı. Bugün Marksist bir felsefe, ekonomi politik kuramı ve estetik kuramı var ve bilimle bağı bunları geleceğe taşıyor ve taşımayı sürdürecek.

Tarihin materyalist kavrayışı Marx’la sistemleşti. Hegel diyalektiği Marx’la ayakları üzerine dikildi. Bunlar, kuramsal ve bilimsel bir sistemin bütünlüklü parçalarıdır. Ancak Marx’ın çalışmaları, son tahlilde, işçi sınıfının gözündendir. İnsanlığın bütünsel kurtuluşa ve bütünsel doğaya ulaşması meselesidir. Bu bakımdan işçi sınıfının ideolojisiyle isimlendirmek yerinde.               

YAPAY ZEKÂ VE OLANAKLAR

• Yeni binyılda geçmişten farklı bir teknolojiye sahibiz. Yapay zekâ. Yapay zekâ ve bilimsel sosyalizm ilişkisini dergide nasıl ele aldınız?

Yapay Zekâ teknolojisi, kapitalizm için bir sorun. Sosyalizm için ise olağanüstü olanaklar sunuyor. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in, Çin’in geleceğine dair yaptığı neredeyse bütün konuşmalarında inovasyon kavramına özellikle vurgu yapması da Yapay Zekânın sosyalizm için olanaklarının büyüklüğünü gösteriyor. Kapitalizmin Yapay Zekâ teknolojisinden korkusunu anlamak için de Hollywood sinemasını biraz incelemek yeterli. Bu yüzden 21. yüzyıl sosyalizmini Yapay Zekâ teknolojilerinden bağımsız düşünmek mümkün görünmüyor. Doğu Perinçek’in dergimizde yayımlanan makalesinde, Yapay Zekânın sosyo-ekonomik içeriğine dair uzun bir bölüm bulabilir okurlar. 

• Dergide konuyla ilgili kimlerin yazısı var?

Vatan Partisi Genel Başkanı Doğu Perinçek 21. Yüzyılda Bilimsel Sosyalizmin Çağdaşlaşması ve Yerlileşmesini yazdı. Hacettepe Üniversitesi Hukuk Profesörü Ali Murat Özdemir’le kapsamlı bir söyleşi yaptık. Prof. Dr. Semih Koray Yeni Binyılda Bilimsel Sosyalizmi yazdı. Murat Demirbaş Bilimsel Sosyalizmin Estetik Anlayışına dair bir makale kaleme aldı. Bunların dışında 28 Temmuz’da gerçekleşen ÇKP ve Dünya Marksist Partiler Forumu toplantısından iki konuşma metnine yer verdik. Biri açılış konuşması, diğeri ise ÇKP Uluslararası İlişkiler Bakanı Liu Jianchao’nun konuşması. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in Çin’de Halk Meclisleri Sistemi üzerine yaptığı incelemenin çevirisini yayımladık.  Dosya dışı makaleler de ilgi çekecektir. Ali Mercan Yeşiller Hareketini inceledi. Halit Erdem Oksaçan, Türkiye’de Vatan Kavramının Tarihselliğini ele aldı. Ayrıca Alp Hamuroğlu’nun Teori’nin Posthümanizm dosyasını incelediği bir yazısı yer alıyor dergide.  Teori’nin her sayısında düzenli olarak tarihimizden belgeler yayımlıyoruz. Bu sayıda Adnan Adıvar’ın ve Rauf Orbay’ın H. C. Armstrong’a yazdıkları cevabı yayımladık. Belgeyi Gözen Esmer hazırladı.