Diyaliz hastası nelere dikkat etmeli?

Kalıcı böbrek yetmezliğinin kesin tedavisi böbrek naklidir. Ancak nakil için bekleyen hastanın böbreklerinin sağlıklı bir şekilde çalışmamasına bağlı olarak vücudunda zararlı maddeler birikir.

Böbreklerin işlevlerini yerine getirememesine bağlı olarak üre, kreatinin, fosfor ve potasyum gibi maddelerin kan düzeyinde artış olur. Bu toksik maddeler sağlıklı olunduğunda idrar ile atılırken kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda bu işlem, hemodiyaliz yöntemi ile diyaliz makinesi yardımıyla yapılır. Hemodiyaliz, hastanın zehirli maddeler içeren kanının diyaliz makinesine alınarak temizlendiği ve ardından kanın tekrar hastaya verildiği işlemdir. Hastadan alınan kan, diyaliz makinesinin içinde bulunan diyalizör adı verilen kılcal süzgeçlerden geçirilir. Vücuttan uzaklaştırılması gereken toksik maddeler, bu aygıt aracılığı ile kandan uzaklaştırılır. Hemodiyalizin haftada kaç seans yapılması gerektiği, seansın süresi, diyaliz sırasında kullanılan diyalizör ve hastanın gereksinimine göre belirlenir.

DİYALİZ İŞLEMİ

Kanda bulunan zararlı maddelerin temizlenmesi ve vücutta eksik olan bazı maddelerin tamamlanması için yapılan hemodiyaliz işlemi öncesinde diyalizör belirlenir. Hemodiyaliz için hastaneye gelen hastaya öncelikle damar yolu açılır. Bu işlem için üç farklı yol izlenebilir:

Kateter: Geçici damar yolu için kullanılan kateter, kasıktan, boyundan ya da köprücük kemiğinin alt kısmından takılır. Takıldıktan hemen sonra kullanılabilen kateter, çoğunlukla acil durumlarda kullanılır.

Fistül: Hemodiyaliz için en güvenilir yol olan fistül, aynı zamanda en uzun süre kullanılabilen yöntemdir. Atardamar ve toplardamarın cerrahi operasyonla birleştirilmesi sonucunda elde edilen arteriyovenöz fistül, iyi bir diyaliz için gerekli olan toplardamar içindeki kan akımını hızlandırır. Kalıcı damar yolu olan fistülün, hemodiyaliz amacıyla kullanılabilmesi için operasyonun ardından yaklaşık 2-3 hafta geçmesi gerekir.

Greft: Bir diğer kalıcı damar yolu olan greft, vücuda yapay damar takılması olarak tanımlanabilir. Cerrahi müdahale ile yapılan greftte de atardamar ve toplardamar yapay bir damarla birleştirilir. Greftin, hemodiyaliz için kullanımından önce de yaklaşık 2-3 hafta beklenmesi gerekir.

Hastaya, kirli kanın damardan alınması ve hemodiyaliz ile temizlenen kanın dolaşım sistemine geri verilmesi için iki iğne yerleştirilir. Fistül, greft ya da kateter kullanılarak hastadan alınan kan, diyaliz cihazına çekilir. Zehirli maddeler bu şekilde kan dolaşımından uzaklaştırılır. Kan dolaşımından uzaklaştırılması gereken maddeler ayrıştırıldıktan sonra kan, tekrar damar yolu ile hastaya verilir. Bu işlem yaklaşık dört saat boyunca devam eder.

KİŞİYE ÖZEL DİYET

Hemodiyaliz hastalarının diyaliz programına uyması son derece önemlidir. Tuz ve sıvı tüketimi, hekimin belirlediği sınırlar içinde tutulmalıdır. Ayrıca fosfor ve potasyum tüketimi de kontrol altında tutulmalıdır. Kan düzeyinde fosfor, kalsiyum ve parathormon seviyelerine göre D vitamini kullanılması gerekebilir. Bu yüzden hemodiyaliz hastalarının diyetisyene başvurması ve hastanın kendisine uygun bir diyet listesi oluşturulması son derece önemlidir. İdeal kilonun korunması, düzenli egzersiz, alkol ve sigara tüketiminin bırakılması da hemodiyaliz hastalarının yaşam kalitesini yükselten etkenler arasında yer alır.