Financial Times: Çok kutuplu para birimi dünyasına hazır olun
Dolar dünyada egemenliğini kaybediyor. Bu tespiti yapan ise Atlantik. Batılı medya kuruluşlarında, özellikle Rusya ve Çin’in attığı dolar karşıtı adımların dünyada yeni bir para düzenini oluşturduğu belirtiliyor.
Financial Times’ta (FT), mart ayında Rusya ve Çin’in, Washington'da yeni gerginliklere yol açtığını belirten bir makale yayımlandı. Makalede, Rusya ve Çin’in, ABD’de yarattığı rahatsızlığın nedeni ise dolara karşı atılan adımlar olduğu vurgulanıyor. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping’in, Moskova’da Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin ile görüşmesi Batı’da endişeyle karşılandı. Çünkü Xi, Putin ile vedalaşırken şu cümleyi kurmuştu: “100 yıldır olmayan bir değişim oluyor ve biz bu değişimi birlikte yürütüyoruz.” O değişimin en büyük esonuçlarından biri ise dünyada dolar kullanımın azalması.
BANKA İFLASLARI, ENFLASYON, ARTAN BORÇ
Xi’nin, geçen hafta Moskova'ya yaptığı ziyaret sırasında Putin, doların yerini almak amacıyla "Rusya ile Asya, Afrika ve Latin Amerika ülkeleri arasındaki ödemelerde" Yuan’i (Çin ulusal para birimi) benimseme sözü verdi. Makalenin yazarı Gillian Tett, bunun yakın zamana kadar çok önemli olmadığı fakat artık bu durumun değiştiğini belirtiyor. Tett bunun nedenini ise ABD’de yaşanan krize bağlıyor. Son dönemde bazı bankalar iflaslarını açıkladı, enflasyon dengede tutulamıyor ve borç giderek artıyor. Bundan dolayı da dolar bazlı varlıkların daha az cazip hale geldiği endişesinin arttığı vurgulanıyor.
‘DOLAR DEĞER KAYBEDİYOR’
Liberal ekonomistlerin bu konudaki değerlendirmelerine yer verildiği makalede, doların değer kaybettiğinin altı çiziliyor. Peter Schiff bu hafta "Dolar, banka kurtarmalarını finanse etmek için değer kaybediyor," diyerek Amerika’da yaygın olan bir görüşü yineledi. Makalede doların küresel rezervlerdeki payı 1999'da yüzde 72 iken şu anda yüzde 59'a gerilediği bilgisi paylaşıldı.
PETROL TİCARETİNİN YUANLE YAPILMASI
Ancak tedirginliğe yol açan bir diğer faktörün ise Xi'nin Moskova ziyaretinden önce Suudi hükümetinin Çin'e yaptığı petrol ihracatının bir kısmını yuan cinsinden faturalandırmaya başlayacağını açıklaması olduğu belirtiliyor. Ayrıca Fransa ilk sıvı doğal gaz satışını yuan ile yaptı ve Brezilya da Çin ile ticaretinin bir kısmında bu para birimini kullanıyor.
‘HALA BORÇ PİYASALARINA HAKİM’
Ancak doların hala borç piyasalarına hakim olduğu ve yurt dışında tutulan dolar hacminin bu yüzyılda yükseldiği de makalede üzerinde vurgu yapılan noktalardan birisi. Uluslararası Finans Enstitüsü'nün baş ekonomisti Robin Brooks'un Twitter hesabında de belirttiği gibi, bu ay yaşanan çalkantılarla ilgili çarpıcı ve gözden kaçan bir ayrıntı, doların "G10 ve gelişmekte olan piyasa para birimleri karşısında neredeyse rekor düzeydeki gücünü" korumuş olmasıdır.
Ancak makalenin yazarı Tett, “Putin'in tehdidini tamamen görmezden gelebilecekleri anlamına geldiği sonucuna varmadan önce, Ekonomi Politikaları Araştırma Merkezi tarafından geçen yıl yayınlanan ticari faturalama üzerine bazı düşündürücü araştırmalara bakmalıdır.” uyarısını yapıyor.
YUAN KULLANIMI AVRO’YU GEÇTİ
Çin’in ticareti son yıllarda genişledikçe RMB kullanımı da arttı.
Ekonomi Politikaları Araştırma Merkezi’ne (CEPR) göre, ticari faturalamada yuan kullanımı artık avro kullanımını aşmış durumda ve bu durumun sermaye hesabı açıklığı olmasına rağmen yuanin uluslararası ve rezerv para birimi olarak daha güçlü bir rol oynamasının engellenemeyeceği belirtildi. Aynı zamanda makalede, 200 milyar dolarlık bir offshore yuan piyasasının ortaya çıktığı ve yuanin Çin'in dış ticaret ve ödemelerinin faturalandırılmasında ve ödenmesinde kullanıldığını belirtiyor. CEPR'in öngördüğü net sonucun ise, önümüzdeki yıllarda "çok kutuplu" bir para birimi dünyasının ortaya çıkabileceği olarak değerlendiriliyor.
BREZİLYA VE ÇİN’DEN DOLARA VEDA
Çin Brezilya, doları aracı olarak kullanmaktan vazgeçerek karşılıklı para birimleriyle ticaret konusunda bir anlaşma imzaladı.
Anlaşma, iki BRICS (Brezilya-Rusya-Hindistan-Çin-Güney Afrika) üyesinin büyük çaplı ticari ve finansal işlemlerini doğrudan yapabilmelerini, ödemeler için ise ABD dolarını kullanmak yerine yuan ve reali tercih etmelerini sağlıyor.
Brezilya Ticaret ve Yatırım Teşvik Ajansı, "Beklenti, bunun maliyetleri azaltacağı... daha da büyük ikili ticareti teşvik edeceği ve yatırımı kolaylaştıracağı yönünde." açıklamasını yaptı.
Ülkelerin ayrıca ABD doları olmadan takas ve ulusal para birimleriyle borç verme imkanı sağlayacak bir takas merkezi kuracaklarını duyurdukları bildirildi. Bu hamle, taraflar arasındaki işlemlerin kolaylaştırılmasını ve maliyetinin düşürülmesini ve ikili ilişkilerde dolar bağımlılığından kurtulmayı amaçlıyor.
DOLAR, AVRO, STERLİN VE YEN'İ TEDAVÜLDEN KALDIRMAYI GÖRÜŞTÜLER
Güneydoğu Asya Ülkeleri Birliği (ASEAN) Maliye Bakanları ve merkez bankası başkanları bu hafta Dolar, Avro, Yen ve İngiliz Sterlini'nin finansal işlemlerden çıkarılması ve bunun yerine yerel para birimleriyle ödeme yapılması konusunu görüştü.
ASEAN Brunei, Kamboçya, Endonezya, Laos, Malezya, Myanmar, Filipinler, Singapur, Tayland ve Vietnam'dan oluşmaktadır. IMF rakamlarına göre, bloğun 2023 yılındaki toplam nominal GSYH'si yaklaşık 3,9 trilyon dolar. Endonezya'nın ev sahipliğinde düzenlenen toplantıda, ASEAN üyesi ülkeler arasında uygulanmaya başlanan ve ticaretin yerel para birimleriyle yapılmasına olanak tanıyan daha önceki bir uzlaşma sisteminin uzantısı olan Yerel Para Birimi İşlemi (LCT) sistemi aracılığıyla batı para birimlerine olan bağımlılığı azaltmanın yolları tartışıldı. 2022 Kasım ayında Endonezya, Malezya, Singapur, Filipinler ve Tayland arasında benzer bir sistem üzerinde anlaşmaya varılmıştı.
Endonezya Devlet Başkanı Joko Widodo da ASEAN'daki ortaklarına Visa ve Mastercard gibi batılı ödeme sistemlerini bırakıp yerel olarak geliştirilen sistemleri kullanmaya başlamaları çağrısında bulunarak bölgenin kendisini "olası jeopolitik yansımalardan" koruması gerektiğini savundu.
ASEAN üyesi 10 ülkeden sadece Singapur Rusya'ya Batı yaptırımlarını uyguladı.