Dünyaca ünlü Lale bahçesi Keukenhof, kapılarını ziyaretçilere açtı

AHMET KORKMAZ / HOLLANDA
Hollanda’nın göz kamaştıran lale bahçesi Keukenhof kapılarını 2 yıl aranın ardından tekrar açtı. Ülke turizminde önemli payı olan Keukenhof, bu yıl ziyaretçileri "çiçek klasikleri" temasıyla karşılıyor. Rengarenk lalelerin yetiştirildiği Keukenhof’u dünyanın her yerinden 700 bin ila 1 milyon konuğun ziyaret etmesi bekleniyor. Keukenhof 15 Mayıs’a kadar kapılarını açık tutacak.

DÜNYA’YA ARMAĞAN ETTİĞİMİZ HAZİNE: LALE

Lale, her ne kadar Hollanda ile özdeşleştirilse de köken olarak Orta Asya'nın Pamir Dağlarının eteklerinden yola çıkarak, İran üzerinden Anadolu'ya ve ardından da İstanbul'a kadar uzanan zorlu yolculukta Türklere yoldaşlık eden nadide bir çiçektir. Zamanında Anadolu’muzun toprağı ile bütünleşip, kucaklaşarak çoğalan laleler, kültürümüze kök salarak, sanatçılarımıza asırlarca ilham kaynağı olmuştur. Selçukluların çinilerinden Osmanlı sanatının incelikli motiflerine kadar uzanmıştır.
İstanbul’dan Viyana’ya ardından da Hollanda'nın ünlü kenti Leiden’e göçen laleler, Avrupalı ressamların fırçalarına sıçrayarak, endamlı duruşları ve renkleri ile tablolara konuk oldukları gibi Hollandalı tüccarları da büyülemiştir.

LALENİN AVRUPA'YA YOLCULUĞU  

Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun 1554-1562 tarihlerinde İstanbul Büyükelçi olarak görev yapan Flaman kökenli Ogier Ghislain de Busbecq, İstanbul’dan Viyana'ya dönerken beraberindeki bitki tohumlarının yanında kendisine hediye edilen lale soğanlarını da getirmiştir.

Ogier Ghislain de Busbecq (1554-1562 tarihlerinde İstanbul Büyükelçisi)

Ogier Ghislain de Busbecq, Flaman asıllı Avusturyalı diplomat ve yazar. 1522’de Flandre (şimdiki Belçika’da), Lille yakınındaki küçük bir köyde doğdu. Louvain, Padova ve Venedik üniversitelerinde öğrenim gördü. 
1552’de Kutsal Roma-Germen İmparatoru V. Karl ile onun kardeşi Avusturya Kralı I. Ferdinand’ın hizmetine girdi. Kanunî Sultan Süleyman’ın hükümdarlığının son döneminde iki defa Avusturya elçisi olarak İstanbul’a gönderildi. Bu görevleri sırasında dostlarına gönderdiği “Türk Mektupları” adlı yazışmalarında Osmanlılar hakkında edindiği izlenimleri kolay okunur ve anlaşılır bir üslupla kitaplaştırdı.
Busbecq, İstanbul’dan döndükten sonra Viyana'daki krallık sarayında çeşitli görevlere getirilerek 1582’den ölümüne kadar da (1591) Avusturya’nın Paris elçisi olarak görev yaptı.
İstanbul’dan getirdiği lale soğanlarını Viyana’da İmparatorluğa ait bahçelerden sorumlu olan arkadaşı Carolus Clusius’e verdi ve lale hakkında onu bilgilendirdi.
Lale soğanlarını büyük bir merakla inceleyen Clusius, İmparatorluğa ait bahçelerde lale yetiştirmeye başlamıştır.

Carolus Clusius (19 Şubat 1526 Arras-4 Nisan 1609 Leiden)

Carolus Clusius, 1573'ten 1578'e kadar, şifalı bitkilerle bir bitki bahçesi oluşturduğu Viyana'da İmparator II. Maximilian’ın baş botanikçisiydi. İmparator II. Maximilian ölümünden sonra, halefi İmparator II. Rudolf tarafından işine son verilen Carolus Clusius, yerel bitki örtüsünü araştırmak için 1588 yılına kadar Viyana'da kaldı ve ardından bilimsel makaleleri tercüme etmek için Frankfurt'a (Almanya) yerleşti.
Carolus Clusius, Flaman asıllı bir hekim, botanikçi ve bahçecidir. Montpellier'de eczacılık eğitimi görmesine rağmen hiç eczacılık yapmamıştır.
Leiden Üniversitesi’nin botanik bahçesinde (Hortus Botanicus) baş botanikçi olarak yeni işine başlayan Carolus, yanında getirdiği çeşitli bitkilerin tohumlarını ve özelde de lale soğanlarının yetiştirilmesinde öncülük ettiği gibi tanıdıklarına lale soğanlarını yollayarak lalelerin yaygınlaşmasını sağlar.
Carolus Clusius’un, bahçecilik tarihinde adı sıklıkla laleler üzerinde yaptığı gözlemlerde geçer.
Leiden’de yaptığı gözlemler sayesinde pek çok yeni lale çeşidi üretilmiş ve ileride Hollanda’da ünlü “Lale Çılgınlığına” (Tulipa Mania) yol açmıştır. 

LALE ÇILGINLIĞININ BIRAKTIĞI MİRAS 

Günümüzde yaklaşık 120 lale türü bilinmektedir. Çoğu Orta Asya'nın doğal bitkisidir. Lale (Tulipa), zambakgiller (Liliaceae) ailesinden Tulipa cinsini oluşturan güzel çiçekleri ile bir süs bitkisidir. 
Lale adı, Türkçeye Farsçada "Gelincik" ya da "Anemon" anlamına gelen lale kelimesinden geçmiştir. Farsçada ve Osmanlıcada kırmızı anlamına gelen "Lâl" kelimesi de aynı kökten gelmektedir.
1996'dan beri laleler 15 bölüm içinde gruplandırılmaktadır: Tek Erken, Çift Erken Triumph, Darwin Hibrit, Tek Geç, Zambak Çiçekli, Püsküllü, Viridiflora, Rembrandt, Parrot, Çift Geç, Kaufmanniana, Fosteriana, Greigi ve diğer türler. 
Lale isimleri, Hollanda Kraliyet Soğan Yetiştiricileri Birliği’nce yayımlanan "Sınıflandırma Listesi ve Uluslararası Lale Adları Kaydı"nda resmi olarak kayıt altına alınmıştır.
Keukenhof, Hollanda Kraliyet ailesinin büyük destek verdiği, rengarenk lalelerin, orkidelerin ve sümbüllerin çiçek açtığı dünyanın en büyük çiçek bahçesi unvanına sahiptir.
Bahçe, lalenin ömrünün kısalığı nedeniyle sadece, 24 Mart – 15 Mayıs tarihleri (saat 08:00- 19:30) arasında açık kalıyor.

Resmi verilerine göre, 1950'de kurulan Keukenhof'u ilk yıl 236 bin kişi ziyaret etmişti. Günümüzde, yüzde 80'i yabancı turistlerden oluşan ziyaretçiler arasında Hollandalılardan sonra Almanlar, Fransızlar, İngilizler, Çinliler ve Amerikalılar ilk sıralarda yer alıyor.
Zamanla lale, Hollanda ile özdeşleşti ve Hollanda ekonomisinin en önemli ihraç ürünlerinden biri haline geldi. Her yıl 20.000 hektardan fazla alanda 4 milyardan fazla lale soğanı üreten Hollandalılar, bunların yarıya yakınını ihraç ediyor ve elde edilen gelir 200 milyon avrodan fazladır. 
Lale, aynı zamanda Türkiye Cumhuriyeti’nin tanıtımı için seçilen simgedir. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından tasarlanan laleli logo ve yakalara takılan lale rozet, Türk Hava Yolları uçaklarının üzerinde taşınan lale motifi ve daha niceleri… 
Uluslararası İstanbul Film Festivali’nde büyük ödülün adı “Altın Lale”. Dünyanın pek çok köşesine damgasını vuran, şenliklerle kutlanan, çiçekleri ile çok güzel bir süs bitkisidir. 

Kaynakça:

1.https://bollenstreek.nl/keukenhof/

2. Tuna Dergisi (2021)