Ege’de kriz sinyali! Yunan gemisine karşı Türk fırkateynler bölgeye gönderildi

Atina yönetimi, önceki gün yayınladığı yeni bir NAVTEX (denizcilere bildirim) mesajı ile Ege’de denizaltı kablosu döşeme çalışmalarına devam edeceğini duyurdu. Mesajda, İtalya’dan kiralanan Relume gemisinin 20-24 Kasım tarihleri arasında kablo güzergahı belirleme çalışmalarına devam edeceği kaydedildi. Söz konusu çalışma sahasının tamamının Yunan karasuları içinde olduğu iddia edilen mesajda, geminin Girit ile Çoban Adası arasındaki geçişe yaklaşmakta olduğu bildirildi.

Türkiye’nin ise Relume’nin yeniden faaliyete geçeceği bilgileri üzerine Mavi Balina Tatbikatı’na katılan 4 fırkateynini kriz bölgesine sevk ettiği öğrenildi.

TÜRK JETLERİ YENİDEN UÇMAYA BAŞLADI

Yunan basını da Relume gemisinin çalışmalarına karşı Türk savaş gemilerinin bölgeye sevk edildiğini doğruladı. Deniz takip sitelerine göre ise İtalyan gemi Girit’e ulaştı.

Atina’nın bu son hamlesinin, Türk jetlerinin uçuş planları olmadan sözde Atina FIR'ına girmesinden bir gün sonra yayınlandığına dikkat çeken Pentapostagma gazetesi, şu bilgileri paylaştı:

“20 aydan fazla bir sürenin ardından Türkiye, son zamanlarda yaptığı gibi 1-2 insansız hava aracı veya deniz istihbarat uçağı değil, düzenli savaş uçakları göndererek eski ‘tanıdık’ benliğinin kırıntılarını bir kez daha gösterdi. Türk jetlerinin uçuş planlarını doldurmadan Atina FIR'ına girmesi, Meis’in güney ve doğusundaki bölgelerde uçuş güvenliğini tehlikeye atıyor. Türk Hava Kuvvetleri de salı günü Kıbrıs'ın kuzeyi ve doğusunda bir tatbikat gerçekleştirirken, beş çift F-16 savaş uçağı ile üçlü F-4E Phantom savaş uçağından oluşan 13 uçak, Meis’in doğusuna gönderildi. Aynı zamanda iki insansız hava aracı ile iki deniz istihbarat uçağı da aynı bölgeye girdi. Hepsi Yunan Hava Kuvvetleri tarafından durduruldu ve iyi bilgilendirilmiş bir kaynağa göre Türk pilotlar, misilleme yapmadı.”

NE OLMUŞTU?

Relume gemisinin faaliyetleri, daha önce de Türk ve Yunan donanmalarının burun buruna gelmesine yol açmıştı. Yunan Kathimerini gazetesi, “Ege'de 40 saatlik açmaz” başlıklı haberinde, olayın arka planını anlatmıştı. Habere göre olay, Kıbrıs ile Girit arasına bir sualtı elektrik kablosu (Great Sea Interconnector, GSI) döşenmesi kapsamında, Bağımsız Enerji İletim Operatörü (ADMIE)’nün 7 Haziran'da Yunan makamlarına yaptığı güzergâh araştırma talebiyle başladı. Avrupa Birliği tarafından finanse edilen bu projenin ana yüklenicisi Fransız Nexans’tı. Alt yüklenici olarak ise İtalyanlardan Ievoli Relume adlı gemi kiralanmıştı. Yunanistan Dışişleri Bakanlığı ve Deniz Araştırma Ruhsatları Komitesi, ADMIE’nin talebine yeşil ışık yakarak çalışmaları başlattı. Kathimerini gazetesine göre ne Fransız ne de İtalyan Dışişleri Bakanlıkları, söz konusu çalışma için Ankara'dan izin almadı. Ancak Yunan gazete, kritik bir ayrıntıyı şöyle aktardı:

“Projenin bu özel aşamasında Atina’nın, GSI’yı destekleyen Amerika tarafından baskı gördüğünü belirtmek gerekir. Aslında, iyi bilgi sahibi kaynaklar, basit bir araştırmanın Türkiye'nin tepkisini çekmeyeceği düşünüldüğünden, araştırmaya daha hızlı başlanması için hem Amerika hem de ADMIE tarafından baskı yapıldığını söyledi.”

İLK SORGU TCG GÖKOVA’DAN

Kablonun olası güzergâhını belirlemek için Kıbrıs’tan Girit’e doğru ilerleyen İtalyan Ievoli Relume gemisi, iki hafta sonra Türkiye-Libya Mutabakatı’nın kapsadığı sınırlara girerken neyle karşılaşacağına dair Yunan Genelkurmayı’ndan bilgi talep etti. Bunun üzerine Yunan Deniz Kuvvetleri, araştırma rotasının Yunan karasuları dışında kalan bölümüyle ilgili Türkiye'nin olası tepkisine ilişkin bir brifing verdi. Çünkü bu bölge, 27 Kasım 2019’da imzalanan Türkiye-Libya Mutabakatı’na istinaden Ankara’nın 18 Mart 2020’de Birlemiş Milletler’e bildirdiği Münhasır Ekonomik Bölge sınırları içinde kalıyordu.

Kathimerini, bundan sonra yaşananları şöyle anlattı:

“Ievoli Relume gemisi, 17 Temmuz'da tartışmalı bölgede araştırma yapmaya başladı. Türk Donanması'na ait TCG Gökova fırkateyni, 18-19 Temmuz tarihlerinde İtalyan gemisine yaklaşarak kimliğini ve bölgede bulunma amacını sordu. İtalyan gemisi, TCG Gökova'dan gelen soruya yanıt vermedi ve Gökova, Türkiye'nin 1974'teki işgalinin (Mutlu Barış Harekâtı) 20 Temmuz'daki kutlamaları için Kıbrıs'ın Türk işgali altındaki kuzeyine (KKTC) gitti.

“22 Temmuz'da Ievoli Relume, Kasos (Çoban) ve Karpathos (Kerpe) arasındaki boğazda uluslararası sularda araştırmalarını sürdürürken, TCG Gökova bölgeye geri döndü. İtalyan gemisine Yunan fırkateyni Aitittos eşlik ederken, TCG Beykoz korveti ile TCG Göksu fırkateyni de bölgeye intikal etti. Bunun üzerine Atina'dan Yunan Donanması'na ait Nikiforos Fokas fırkateyninin bölgeye gönderilmesi emri geldi ve bunu Türk Donanması'ndan iki hücumbotun daha gönderilmesi izledi. Bir Yunan Sahil Güvenlik açık deniz devriye botu da bölgede seyretmekteydi.

BM’YE BİLDİRİLEN SINIRLAR HATIRLATILDI

“TCG Göksu tarafından İtalyanlara, Türk kıta sahanlığı üzerinde seyrettikleri söylendi ve Türkiye'nin Doğu Akdeniz'deki kıta sahanlığının dış sınırlarına ilişkin 18 Mart 2020 tarihinde Birleşmiş Milletler'e gönderdiği mektuba atıfta bulunuldu. İtalyanlar ise Yunan makamlarından izin aldıklarını ve İtalya, Fransa ve Avrupa Birliği tarafından desteklendiklerini söylediler. Ayrıca denizde çatışmayı önlemeye yönelik düzenlemeler uyarınca Türk gemilerinin en az bir deniz mili mesafeyi korumalarını talep ettiler. Türk tarafı ise tartışmalı bölgede seyreden Ievoli Relume'ye açıkça ‘uzaklaş’ mesajları gönderdi. Birkaç haberleşmenin ardından tüm Türk birimleri, manevra kabiliyetlerinin kısıtlı olduğuna dair sinyaller verdi ve komutanları da hareketsiz kalmalarını gerektiren arızalar olduğunu iddia eden mesajlar gönderdi. Bunun üzerine Atina ve Ankara arasındaki iletişim kanalları derhal harekete geçirildi. Yunanistan Dışişleri Bakanı Yorgo Gerapetritis, Türk mevkidaşı Hakan Fidan ile birkaç kez görüşürken, Yunanistan Dışişleri Bakan Yardımcısı Alexandra Papadopoulou da Ankara'daki mevkiidaşı Mehmet Kemal Bozay ile konuştu. 23 Temmuz Salı günü saat 22:00'den sonra kriz hafiflemeye başladı.”

ABD’LİLER ORTADAN KAYBOLDU

Kathimerini gazetesi, görüşmeler üzerine İtalyan gemisinin, bölgede çalışma yapacağına dair Türk tarafına bildirim yaptığını doğruladı. Ancak Kathimerini, bu bildirimin bir izin talebi olmadığını iddia etti. Bu talebin gelmesinin ardından TCG Göksu fırkateyni, Ievoli Relume'ye Türk kıta sahanlığı içinde araştırmalarını sürdürebileceği bildirdi. Böylece kriz yatıştırıldı ve 24 Temmuz Çarşamba sabahı savaş gemileri bölgeden çekildi.

Yunan Donanması da Rodos'un doğusunda planlandığı bir tatbikatı iptal ettiğini duyurdu. Sonraki günlerde Türk makamları, söz konusu gelişmelerin Türk deniz yetki alanlarının kabulü anlamına geldiğini duyururken, Yunan makamlar ise üst üste yalanlamalara girişti. Ancak Yunan gazete, bir gerçeğe dikkat çekmeyi ihmal etmedi:

“İki taraf arasında durumu yatıştırmaya yönelik temaslar sırasında ABD'nin diplomatik ilgisinin neredeyse hiç olmaması, Yunan dış politika planlaması için endişe verici bir sinyal ve muhtemelen gelecek şeylerin bir işaretiydi.”