Engelliler sınavda adalet istiyor

Engelliler, daha adil bir sistemde yeteneklerini geliştirmek ve üretime katılmak istiyor.

Görme engelliler, mesleki hayatlarını belirleyecek merkezi sınavlarda görevlilerin okuduğu soruları çözüyor. Öğrenci Seçme ve Yerleştirme Merkezi (ÖSYM) tarafından atanan görevliler, okutmanlık ve engellilik konusunda bir eğitim almıyor. Sınav salonlarındaki yankı ve okuyuştaki hatalar sınavda pek çok sorunun anlaşılamamasına neden oluyor. Engelliler, sınavlarda teknolojik araçların kullanılmasını ve daha fazla.

ÇAĞDAŞ BİR SINAV SİSTEMİ

ÖSYM’nin düzenlediği Engelli Kamu Personeli Seçme Sınavı (EKPSS) 24 Nisan’da yapıldı. Sınava mobil uygulama TeamTalk’ta kurulan İlkeli Eğitim platformu aracılığıyla hazırlanan görme engellilerle buluştuk. Görme engelliler, çağdaş bir sınav sistemi talep ettiler. Buluşmaya Vatan Partisi Öncü Kadın Genel Başkanı Meltem Ayvalı da katılarak engellilerin sorunlarını dinledi.
ÖSYM, EKPSS’de, başvuruda bulunan öğretmenleri görevlendiriyor. Personel görevli olduğu eğitim kurumuna gidene kadar hangi engel grubu ile çalışacağını ve görevinin ne olduğunu bilmiyor. Görevlendirildiği okulda, engelliye eşlik mi edecek? Görme engelli aday için soru mu okuyacak? İşaretleme mi yapacak? Kimlik mi kontrol edecek? Bu sorular ancak görevlendirilen okula gidildiğinde yanıt buluyor. Üstelik görevliler engellilerle ilgili herhangi bir eğitim de almıyor. Eğitim sisteminin içindeki sorunların arasından sıyrılıp çalışma hayatına atılmak için mücadele eden görme engellilerin mesleki kaderi görevli personelin iki dudağının arasında!
Görme Engellilerin Sesli Paylaşım Platformu Temsilcisi Ahmet Uçarlı, sınavda yaşadıkları sorunu anlattı: “Görevlendirilen okuyucuların ses tonuna ya da okuma becerisine dikkat edilmiyor. Basit bir ön bilgilendirme ile sınavda görevlendiriliyorlar. Bir sürü kurslar var, sonunda sertifika veriliyor. Okutmanlıkla ilgili bir kurs yok. Bir kere eğitim almak da yetmez. Belirli aralıklarla eğitim güncellenmeli. Bu bir gönül işi, gerçekten istekli kişiler bu görevi almalı.”

OKUYUCU İLE ENGELLİ KARŞI KARŞIYA KALIYOR

Sınav salonlarında ses yalıtımı olmaması da engellilerin sorularını anlamasını zorlaştırıyor. Sultan Karayağız, “Normalde 35-40 öğrencinin eğitim gördüğü sınıfta tek başımıza iki okuyucu ile sınava giriyoruz. Bu sınavda da öyle oldu. Okuyucumla aramda 2 metre mesafe vardı. Yankı yapıyordu. ‘Biraz yaklaşabilir misiniz’ dedim. ‘Dibinize girmemi mi istiyorsunuz’ dedi. Okuyucu benden daha stresliydi. Sorulardan biri bana sözcükler değiştirilerek okundu. Sorunun yanlış olduğunu zannettim. Daha sonra anladım ki, okutmanın yanlışı nedeniyle bu soruyu kaçırmışım.” diye anlattı.
Okutman eğer kendini geliştirip eğitim aldıysa görme engellinin işi de kolaylaşıyor. Az da olsa olumlu örnekler de var. Karağıyız, “ALES’e girdim. Sınavda bana okutmanlık yapan öğretmen kursa gittiğini söyledi. Çok anlaşılabilir bir şekilde soruları okudu” dedi.
Mardin’den Nezihe Çavuşoğlu, yaşadığı kentin kısıtlılıkları içinde meslek sahibi olup üretime katılmak için mücadele veriyor. Çavuşoğlu, okutmanların yeterli düzeyde bilgi sahibi olmaması nedeniyle süre kaybı yaşadıklarını anlatıyor: “Paragraf soruları var, nasıl okuyacağını bilmeyince zaman kaybı oluyor. Süre artırılmalı. Okutmanımın tekrar tekrar okuması nedeniyle 15 soruluk teste 48 dakika harcadım.”

GÖREVLİLER ENGELLİLİĞİ BİLMELİ

Bilge Özmen Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nde son sınıf öğrencisi. Sınav görevlilerinin yalnızca diksiyon değil engellilik konusunda da eğitim alması gerektiğine dikkat çekti: “EKPSS’den çıktığımda salondan okul çıkışına kadar bana eşlik edecek görevlinin tavrı beni çok etkiledi. Bana, ‘Sen hiç görmüyor musun? Yani sen kimseyi görmedin, hayatın nasıl bir şey olduğunu anlamadın mı? Nasıl hukuk okuyorsun?’ gibi sorular sordu. Bu görevli ile sınav öncesinde karşılaşmış olsam sınavım çok kötü geçerdi.” Ahmet Danışmaz okutmanının yönlendirmesi ile sınavdan erken çıkmış. Danışmaz, “Sınav süresi doldu dedi ve sınavdan çıkardı. Meğer 50 dakikam daha varmış. Onu kullandırmamış.” dedi. Bu alanda çalışan bir özel eğitim öğretmeni, görme engellilerin sınavlarında teknolojiden yararlanılması gerektiğini söyledi. Öğretmen, “Sınav sistemi zaten adaletsiz. Engelliyi bir başkasının ağzıyla sınava sokuyoruz. Tabletler, bilgisayarlar kullanılabilir. Görme engelliler bu araçlarla sınava girebilir. Ya da Braille alfabesi ile sınava girmek isteğe bağlı olmalı.” dedi.

KOŞULLAR FARKLI SORULAR AYNI

EKPSS’ye 95 bin 17 aday katıldı. 3 bin 896 kişi işitme-1 testinden, 16 bin 854 kişi zihinsel engelli testinden ve 74 bin 267 aday ise genel-görme-işitme 2 testinden sınava girdi. Görme engelliler, engel gruplarının adaletli bir şekilde ayrıştırılmasını istiyor. Konya’dan Büşra Soylu, “Ruhsal hastalıklar ve çeşitli kronik hastalarla görme engelli aynı kefeye konuyor. Aynı koşullarda değiliz ama aynı soruları çözmemiz bekleniyor. Atanacakken atanamıyoruz. Temelimiz olmadığı için çoğumuz matematikte sorun yaşıyoruz” dedi.
Engelli vatandaşlar engellilik meselesinin istismar edilmesinden son derece rahatsız.
Ankara'dan Yusuf Dursun, şunları söyledi: "Sınava girerken engel durumu soruluyor. Oraya 7 bölüm yazdıran var. Yüzde 20 böbrek, yüzde 10 kulak, yüzde 10 gözden rapor alıyor. Bütün bunları toplayıp istediği rakama ulaşıyor. Devletin öncelikle kim engelli kim hasta bunun belirlemesi gerekiyor. Çocuğunun hastalığını kullanarak araba alan var, hiçbir engelli olmadan rapor alıp işe giren de var."
Büşra Yeloğlu, "Engelli olmayıp engelli raporu alanlara dur denmeli. Denetimler sıklaşmalı" dedi.
Hastalıkla engellilik ayrımının doğru bir şekilde yapılmaması haksızlıklara neden oluyor. Ahmet Uçarlı'nın önerisi şöyle: "Rapor Yönetmeliği düzenlenmeli. Örneğin yüzde 80 engelli hangi haklardan yararlanacak, yüzde 40 hangi haklardan yararlanacak bunlar netleşmeli, hastalıklara ve engeli durumuna göre haklar yeniden tanımlanmalı. Sınavda aynı testlerden değerlendirildiğimizde önümüze geçebiliyorlar. Geçmişte Braille yazı ile girilen sınavlar oldu. Bu konu en azından tercihe bırakılmalı. Teknolojik olanaklar da kullanılabilmeli."

YANKI 5 SORUYU GÖTÜRDÜ

Aslı Gidişli hem işitme hem de görme engelli. EKPSS’de iki okutmandan birinin sesinin boğuk gelmesi soruları anlayamamasına neden oldu. Gidişli, “Sınıf ses yalıtımlı olmadığı için yankı oldu. Yanlış duymam 5 soruyu götürdü. Yankı dikkatimi dağıttı.” dedi.

RAMPA YOK DİYE EĞİTİM ALAMIYOR!

Bir rehabilitasyon merkezinde çalışan özel eğitim öğretmeninin anlattıkları çok çarpıcı: "En basit rampa bile yapılmıyor. Servise tekerlekli sandalye ile binen öğrenciler var. Servis ihalelerinde şartnameye rampa zorunluluğu konulmadığı için öğrencileri sabah akşam tekerlekli sandalyeyle kaldırıp indiriyoruz. Bir öğrenci çok kilolu olduğu için kimse kaldıramıyor. Çocuk okula gelemiyor."

'SINAVA HAZIRLANACAĞIZ AMA KİTABIMIZ YOK'

Sınav kadar sınava hazırlık da zorlu. Görme engelli Esma Kılıç, sınavlara hazırlanırken kaynak kitaplara erişimde yaşadığı sorunu anlattı: "Seslendirilen kitaplar var ama yetersiz. Bazılarının seslendirmesi çok kötü. En çok dil bilgisi ve matematik konusunda zorlanıyoruz. Ülkenin her yerinde aynı eğitim verilmiyor dolayısıyla herkes Braille eğitimi alamıyor. Ben 13 yaşında rehabilitasyon merkezinde bu eğitimi alabildim. Ama arkadaşım Mardin'de Braille eğitimi alamadı." Mardin'den Nezihe Çavuşoğlu bölgeler arası eşitsizliğin mağduru. Çavuşoğlu, "KPSS'ye hazırlanırken başka imkan olmadığı için abimin işten çıkıp gelip beni çalıştırmasını bekliyordum. Milli Kütüpane'nin okuyucuları dışında genelde seslendirmeler niteliksiz. Ben de Braille öğrenmek istiyorum ama buradaki imkanlar kısıtlı. Bunun eğitimcisi yok." dedi. Bilge Özmen de talep ettiğinde istediği her kitaba erişebilmeyi hayal ediyor. Özmen, "PDF olursa uygulamalardan sesli erişim sağlayabiliyoruz. Milli Kütüphane'den talep ettiğimde istediğim kitaba ulaşabilmeliyim." diye konuştu.

YARIN: Görme engellilerin buluştuğu örnek eğitim platformu