Irak'ta Kalkınma Yolu için mutabakat zaptı imzalandı
Dört ülkeyi kapsayan Kalkınma Yolu Projesi için mutabakat zaptı imzalandı. Projeyle demir yolu, otoyol, enerji nakil ve iletişim hatları oluşturulacak, bölgede nakliye süresi 10 gün kısaltacak…
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, 31 Mart yerel seçimleri sonrası yurt dışı ziyaretlerine başladı. 13 yıl sonra Irak'a giden Erdoğan, Bağdat’ta resmi törenle karşılandıktan sonra önce Irak Cumhurbaşkanı Abdüllatif Reşid ve Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani ile görüştü. Daha sonra Erbil’e geçen Erdoğan, burada da Neçirvan Barzani ile bir araya geldi. Erdoğan’a ziyaretinde Dışişleri Bakanı Hakan Fidan, İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya, Milli Savunma Bakanı Yaşar Güler, Ticaret Bakanı Ömer Bolat, Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı Alparslan Bayraktar, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Mehmet Fatih Kacır, Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanı Fahrettin Altun ile Cumhurbaşkanı Dış Politika ve Güvenlik Başdanışmanı Büyükelçi Akif Çağatay Kılıç eşlik etti.
20’DEN FAZLA ANLAŞMA İMZALANDI
Erdoğan-Sudani görüşmesi sonrası iki ülke arasında Kalkınma Yolu Anlaşması'nın da dahil olduğu 20’den fazla anlaşma imzalandı. İki lider basın toplantısında ortak açıklamalarda bulundu. Cumhurbaşkanı Erdoğan, yaptığı konuşmada şu ifadelere yer verdi: “Bağdat'ta bulunmanın bahtiyarlığını yaşıyorum. Iraklı kardeşlerim kendi evimizde olduğunu hissettirdi. Başbakan başta olmak üzere Iraklı kardeşlerimize teşekkür ediyorum. Irak, ortak bağlara sahip olduğumuz bir komşumuzdur. İlişkileri ortak çıkarlarımızı gözeterek ilerletme yönünde iradeye sahibiz. Yeni bir dönüm noktasını teşkil edeceğine inanıyorum. Ortak işbirliği için anlaşmalar sağlam yol haritasını teşkil ediyor. Kalkınma Yolu Projesi hayati önemde. Terörle mücadele, ekonomi, sağlık, ulaşım, eğitim gibi pek çok alanda ortak daimi komiteler kurulmasına karar verdik.
TERÖRLE MÜCADELEDE İŞBİRLİĞİ
“Cumhurbaşkanı ve Başbakan ile gerçekleşen görüşmelerde ilişkileri ele aldık. Güvenlik ve terörle mücadele en önemli maddelerden birini oluşturdu. Müşterek adımları istişare ettik. PKK'nın Irak'ta yasaklı örgüt ilan edilmesini memnuniyetle karşıladık. Irak topraklarından Türkiye'yi hedef alan terör örgütü PKK'ya ve uzantılarına karşı alabileceğimiz müşterek adımları istişare ettik.
TİCARETİ ARTIRMA HEDEFİ
“20 milyarlık ticaret hacmini daha yukarı taşımayı hedefliyoruz. Yapılabilecekleri değerlendirdik. Başta Irak olmak üzere tüm bölgemizin refahına katkı sunacak plana dair kararlılığımızı muhtıra ile perçinledik. Su krizinin farkındayız. İklim krizi tüm dünyayı olumsuz etkiliyor. Görüşmelerimizde diğer başlıklarda da işbirliği için irademizi teyit etmiş olduk.
‘FİLİSTİN İÇİN SEFERBER EDECEĞİZ’
“Bugünkü ziyareti Filistin'deki insanlık dramının yansıması altında gerçekleştiriyoruz. Akan kanın durması için elimizden geleni yapıyoruz. Atabileceğimiz adımlar hakkında istişarelerde bulunduk. İsrail-İran gerilimi savaşın yayılma riskini artırmakta, Filistin'deki katliamı gölgelenmekte, Irak'taki kardeşlerimiz olumsuz etkilenmekte. Türkiye olarak Filistin devletinin kurulması doğrultusunda çalışmalara devam ediyoruz. Tüm imkanlarımızı Gazzeli kardeşlerimiz için seferber edeceğiz.
‘ETNİK VE DİNİ KESİMLER ARASINDA AYRIM GÖZETMİYORUZ’
“Birazdan Erbil'e geçeceğiz. Öncesinde Türkmen kardeşlerimiz ile bir araya geleceğiz. Irak'ta farklı etnik ve dini kesimler arasında gözetim yapmadığımızın altını çizerim. Irak'ı bir bütün olarak görüyoruz. Irak ile ilişkilerimize komşuluk hukuku açısından bakmaya devam edeceğiz. Irak'ın yanında olmayı sürdüreceğiz. Ziyaretin yeni başlangıçlara vesile olacağına inanıyorum.”
SUDANİ: GÜVENLİK BÖLÜNMEZ
Irak Başbakanı Sudani de konuşmasında, “Irak ve Türkiye'nin güvenliği bölünmez bir bütündür.” dedi. Irak topraklarından başka bir ülkeye saldırı düzenlenmesine izin vermeyeceklerini vurgulayan Sudani, Türkiye ve Irak'ın istikrarını sağlayacak güvenlik işbirliğinde mutabık kaldıklarını belirtti.
‘IRAK TERÖRDEN ARINDIRILMALI’
Cumhurbaşkanlığı İletişim Başkanlığının sosyal medya hesabından yapılan açıklamaya göre Erdoğan, Bağdat'ta Irak Cumhurbaşkanı Abdullatif Reşid ile bir görüşme gerçekleştirdi. Türkiye ve Irak ikili ilişkileri, İsrail'in Gazze'ye yönelik saldırıları, bölgesel ve küresel meseleler ile terörle mücadele konularının ele alındığı görüşmede Erdoğan, Türkiye'nin terör örgütü PKK ile mücadele konusunda Irak'tan beklentilerinin bulunduğunu, Irak'ın terörün her türlüsünden arındırılması gerektiğini ifade etti. Bağdat ile Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi arasındaki ilişkilerin rayına girmesinin ve Türkmenlerin hak ettiği konuma ulaşmalarının Irak'ın istikrarı için önemli olduğunu da belirten Erdoğan, Gazze'deki İsrail zulmünü durdurmak için çabaların devam ettiğini, Müslüman ülkelerin bu süreçte birlik içinde hareket etmesinin gerektiğini kaydetti.
IRAK’TA ÜÇ ÖNEMLİ GELİŞME YAŞANDI
Prof. Dr. Serhat Erkmen, Fikirturu için kaleme aldığı yazıda, Irak’ta son 6 ayda yaşanan 3 gelişmeye dikkat çekiyor:
-
Birincisi, ABD’nin Irak’tan çekilme sürecinin güçlü bir biçimde gündeme gelmesi. İran’ın son derece güçlü baskısıyla Irak Parlamentosu’ndan ABD’nin Irak’taki askerî varlığını sona erdirmesine dair görüşmeler yapıldı ve kararlar çıkarıldı. Iraklı yetkililer bu taleplerini Amerikalı yetkililere en üst düzeyden bildirdiler. Amerikalılar söylenenleri duymaz gibi yapıyor. Fakat bu talebin tamamen görmezden gelinemeyeceği, kararın ABD’de kasım ayında yapılacak başkanlık seçimi sonrasına ertelenmesi gerektiğine dair duyumlar artıyor. Irak’tan çekilmiş bir ABD’nin Suriye’deki varlığını devam ettirmesi teknik ve lojistik olarak çok güç hatta çok çok çok güç.
-
İkincisi, Irak’taki Parlamento Başkanı’nın görevden alınması ve yeni başkanın belirlenememesi. Irak’ta yazılı olmayan kurallara göre cumhurbaşkanı Kürt, başbakan Şii Arap, Meclis başkanı Sünni Arap olarak paylaşılmıştır. Yani Meclis Başkanı Sünni Arapların sistemdeki gücünü gösteren en önemli makamdır. 14 Kasım 2023’te Türkiye’ye yakınlığı ile bilinen Muhammed Halbusi görevinden uzaklaştırıldı. O zamandan bu yana halen bir Meclis Başkanı göreve başlayamadı.
-
Üçüncüsü ve belki de en önemlisi, Kuzey Irak’ta KDP’nin seçimlere girmeme kararı. 2022’de yapılması gereken seçim sürekli erteleniyordu. Sonunda 2024’te yapılması kararlaştırıldı. Fakat bu sefer çok önemli bir şey oldu. Irak Federal Mahkemesi (yani Irak’ın Anayasa Mahkemesi), parlamentodaki azınlık kotaları, seçmen kayıtlarının gerçekliği ve IKBY’nin ödemesi gereken maaşların Bağdat tarafından ödenmesi konularında tamamen KDP aleyhine kararlar aldı. Bu kararlar öylesine bir durum yarattı ki; ilk kez IKBY’de yapılacak bir seçimde KDP belirleyici aktör olmaktan çıktı. Bundan önceki tüm seçimlere kazanma garantisiyle başlayan KDP, bu sefer kazanamayacağı kesin şekilde gireceğini görünce seçime katılmama kararı aldı.
4’LÜ MUTABAKAT ZAPTI İMZALANDI
Irak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ve Irak Başbakanı Muhammed Şiya es-Sudani himayesinde Irak, Türkiye, Katar ve Birleşik Arap Emirlikleri arasında, Kalkınma Yolu Projesi'nde işbirliğine ilişkin 4'lü mutabakat zaptı imzalandı. Bağdat'taki Hükümet Sarayı'nda imzalanan mutabakat zaptı, Cumhurbaşkanı Erdoğan ve Irak Başbakanı Sudani himayesinde gerçekleşti. İmza töreninde Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, Irak Ulaştırma Bakanı Rezzak Muhaybis, Katar Ulaştırma ve Haberleşme Bakanı Casim bin Seyf es-Sulayti ile BAE Enerji ve Altyapı Bakanı Süheyl Muhammed el-Mezrui de hazır bulundu.
TERÖR ÖRGÜTÜ PKK’YA ‘MÜLTECİ’ STATÜSÜ
Irak Hükümet Sözcüsü Basim el-Avvadi, Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın Irak ziyareti öncesi dikkat çeken açıklamalarda bulundu. "Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın ziyaretiyle Irak-Türkiye ilişkilerinde önemli ve niteliksel bir sıçrama yaşanacak." diyen Avvadi, Irak Ulusal Güvenlik Konseyi'nin PKK'yı "yasaklı örgüt" olarak tanımladığını hatırlattı. Avvadi, şunları kaydetti: "Onlara (PKK) Irak'ta Birleşmiş Milletler (BM) denetiminde 'mülteci' statüsü verilecek ve hiçbir parti veya siyasi faaliyetleri olmayacak. Bu, hemen hemen Irak ve İran arasında imzalanan güvenlik anlaşmasına benzer bir şekilde olacak."
‘ÜÇÜNCÜ ÜLKELERİN ALEYHİNE DEĞİL’
Milli İstihbarat Akademisi Başkanı Prof. Dr. Talha Köse, Anadolu Ajansı için kaleme aldığı analizde şu değerlendirmelerde bulundu:
“Terör örgütü PKK’nın Kandil, Mahmur ve Sincar’daki mevcudiyeti Türkiye’nin terör örgütü ile mücadelesinin önündeki en önemli engel konumundadır. Türkiye, Irak’ın toprak bütünlüğüne saygı duymakla birlikte Bağdat’ın ülkenin genelinde egemen unsur gibi davranamaması Türkiye’nin PKK ile mücadelesini zorlaştırıyor. “Irak tarafının beklentisi ise ülkenin su sorununun Türkiye ile koordinasyon içerisinde çözülmesidir. Türkiye’nin Fırat ve Dicle’den yeteri kadar su bırakmadığı ve Türkiye’nin suyu siyasi pazarlık için kullandığına dair yanlış algı Irak kamuoyunda yaygın şekilde paylaşıldı. Bu konu Irak kanadında Türkiye ile ilişkileri zehirleyen önemli bir meseledir.
“Ankara’nın Bağdat ile ilişkilerinin güçlenmesi ve Kalkınma Yolu projesinin hayata geçirilmesinin Irak Türkmenlerine de olumlu şekilde yansıması bekleniyor. Irak Türkmenleri Kalkınma Yolu Projesi'nin hayata geçirilmesi ve iki ülke ilişkilerinin geliştirilmesinde köprü konumunda olacaktır. “Kalkınma Yolu Projesi üçüncü ülkeler aleyhinde bir proje konumunda değildir. Aksine proje, hem iki ülke arası ekonomik ilişki potansiyelini artıracak hem de bölgesel refaha katkı sağlayacak bir adımdır. 7 Ekim sonrası ortaya çıkan yeni konjonktür, bölgenin istikrarı açısından birçok yeni soru işareti ve belirsizlikler ortaya çıkardı. Böylesi bir ortamda Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın Bağdat ziyareti kritik bir hamledir.”
‘NAKLİYE SÜRECİ 25 GÜNE DÜŞECEK’
Ulaştırma ve Altyapı Bakanı Abdulkadir Uraloğlu, Kanal 7'de yayımlanan bir programda Kalkınma Yolu Projesi'ne ilişkin açıklamalarda bulundu. Türkiye'nin stratejik ve coğrafi konumunu iyi değerlendirip yöneterek geleceği buna göre planladıklarını belirten Uraloğlu, "Süveyş Kanalı'ndan 35 günde geçen gemi trafiği var. Ümit Burnu'nda ise bu 45 güne çıkıyor. Kalkınma Yolu'nu bitirdiğimizde nakliye süreci 25 güne düşecek." diye konuştu.
Kalkınma Yolu Projesi kapsamında 1200 kilometrelik demir yolu, otoyol, enerji nakil ve iletişim hattı planladıklarını anlatan Uraloğlu, gelecek sene bunun ilk fazının devreye alınacağını bildirdi. Proje ile Ovaköy'den Avrupa'ya geçecek demir yolu yapılacağını aktaran Uraloğlu, Türkiye'nin bekası için özellikle ulusal ve uluslararası ulaşım projelerinin hayati öneme sahip olduğunu vurguladı. Uraloğlu, Kalkınma Yolu Projesi çalışmalarının beklediklerinden hızlı gittiğine dikkati çekerek, "Ciddi mesafeler aldık, her ay arkadaşlarımız Irak'a gidiyor. Proje neredeyse bitme durumundadır, bunların hepsini resmileştirip, daha hızlı ilerleyeceğiz. Kalkınma Yolu Projesi'nin inşa süresini 5 yıl içinde bitirilebileceğimizi öngörüyoruz." dedi.
‘KYB’YE BASKI OLUŞTURULABİLİR’
ORSAM Irak Çalışmaları Koordinatörü Dr. Bilgay Duman, Anadolu Ajansı için kaleme aldığı analizde şu değerlendirmelerde bulundu: “Gelişen Türkiye-Irak ilişkileri ve teröre karşı atılacak somut adımlar neticesinde Bafel Talabani’nin liderliğindeki Kürdistan Yurtseverler Birliği'nin (KYB) de desteğiyle terör örgütü PKK’nın ana yaşam alanı haline getirdiği Süleymaniye ve Irak Merkezi Hükümeti’yle iyi ilişkileri olan KYB üzerinde baskı oluşturulması mümkün olabilir. Böylece Türkiye'nin IKBY ile ilişkilerinde de bir rahatlama sağlanabilir. Zira Türkiye’nin Erbil ve Bağdat dengesine verdiği önem açık. Nitekim Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın önce sadece Bağdat’a gitmesi planlanırken sonrasında Erbil’i de ziyaret kapsamına alması, Türkiye’nin bu hassasiyetini göstermesi açısından önemli. Türkiye, Erbil ve Bağdat'ı birbirinin alternatifi değil, birbirinin tamamlayıcısı olarak görüyor. Bu noktada, IKBY’nin de terörle mücadelede oluşturulacak işbirliği ve ortak mekanizmalara katılımı terörle mücadeleye katkı sunacağı gibi Bağdat ve Erbil arasındaki işbirliğini de güçlendirerek iki taraf arasındaki uyum ve işbirliğinin yanı sıra ülkenin istikrarına da katkı sunacak.”