Erişemediğimiz ‘erişilebilirlik’
Toplu taşıma araçları, kamu kurumları ile umuma açık alan ve yapıların erişilebilirlik standartlarına uygun hale getirilmesi için hazırlanan mevzuatta öngörülen süre 4 kez ertelendi. Engelliler, sağlıktan, ulaşıma, eğitimden istihdama önlerindeki engellerin kaldırılmasını istiyor
Erişilebilirlik ile ilgili mevzuat 2005 yılında hazırlandı. Tüm kamu yapıları ve toplu taşıma araçlarının engellilerin erişimine uygun hâle getirilmesi planlandı. Kurumlara değişim için 7 yıl süre tanındı. Süre uzatıldı, ertelendi derken son değişiklikle eksiklerinin tamamlanması için 2025’e kadar ek süre tanınmış oldu. Bir takım düzenlemeler yapılsa da erişilebilirlik sağlanamadı. Engelliler, sağlıkta, eğitimde, ulaşımda, istihdamda kısacası hayıtın tüm alanlarında tam erişilebilirlik istiyor.
YASAYA GÖRE DENETİM İŞİ KOMİSYONLARDA
5378 numaralı Engelliler Hakkında Kanunda erişilebilirlik “Binaların, açık alanların, ulaşım ve bilgilendirme hizmetleri ile bilgi ve iletişim teknolojisinin, engelliler tarafından güvenli ve bağımsız olarak ulaşılabilir ve kullanılabilir olmasını” diye tanımlanıyor. Kanunda göre resmi yapılar, yol kaldırım, yaya geçidi, açık ve yeşil alanlar, spor alanları, sosyal kültürel alanlar, umama açık hizmet veren tüm yapıların 7 yıl içinde erişilebilir hale getirilmesi planlandı. Sürenin dolduğu 2012 yılında yükümlülükler bir yıl ertelendi. Yapı ve toplu taşıma araçlarında komisyonlarca tespit edilen eksikliklerin tamamlanması için 2 yıl ek süre tanındı. 2020 “Erişilebilirlik” yılı ilan edildi. Aynı yıl, denetimler sonucunda tespit edilen eksiklerin tamamlanması için tanınan süre iki yıldan üç yıla çıkarıldı. Bir yıl sonra yani 2021’de ise söz konusu süre üç yıldan dört yıla çıktı. Mevcut durumda kanuna göre, erişilebilirlik konusunda yükümlülüklerini yerine getirmeyen kamu kurumu, umuma açık hizmet veren yapı ve açık alanların malikleri ile toplu taşıma araçlarının sahipleri illerde Aile ve Sosyal Politikalar, Bilim, Sanayi ve Teknoloji, İçişleri, Çevre ve Şehircilik, Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlıkları ile engelliler ile ilgili konfederasyonların temsilcilerinden oluşan komisyon tarafından denetleniyor. Denetimlerde eksiklerin tespiti halinde dört yılı geçmemek üzere süre tanınıyor. Süre sonunda eksiklerin tamamlanmaması halinde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı tarafından her bir tespit için bin Türk Lirasından beş bin Türk Lirasına kadar idari para cezası uygulanıyor. Büyükşehir belediyeleri, belediyeler ve diğer kamu kurum ve kuruluşlarının eksikleri tamamlamaması halinde ise her bir tespit için beş bin Türk Lirasından yirmi beş bin Türk Lirasına kadar ceza kesiliyor.
3 YILDA 22 BİN DENETİM
Denetimlere gelince, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’nın 2022 Mart ayında yayımladığı Engelli ve Yaşlı İstatistik Bülteni’nde Erişilebilirlik İzleme ve Denetleme Komisyonlarının 2017-2020 arasında yaptığı denetimlere yer veriliyor. Engelli Sağlık Kurulu Raporlarını esas alan Ulusal Engelli Veri Sistemi’ne göre Türkiye’de 2 milyon 511 bin 950 engelli kişi yaşıyor. Denetim verileri ise 2017 yılında yalnızca 4 bin 797 bina, açık alan ve toplu taşıma aracının denetlendiğini gösteriyor. Bu sayı 2018 yılında toplam 7 bin 225, 2019’da 6 bin 898, 2020’de ise 3 bin 165 oldu. Engelliler ise komisyonların denetiminin yetersiz olduğunu ifade ediyor.
YARIN: Erişilebilirliği engelliler anlattı