Genç ve yaşlı ölümlerinde oransal artış

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi (İSİG) ağustos ayı ölümlü iş kazaları raporunu yayımladı. Buna göre, ağustosta en az 186, 2022'nin ilk sekiz ayında da en az 1202 işçi hayatını kaybetti. Raporda, 28 yaş altı ve 60'lı yaşlardaki ölümlerin artarak basına yansıdığına dikkat çekildi.

Bu sene meydana gelen ölümlü iş kazalarının istihdam biçimlerine göre dağılımı incelendiğinde, 1029 ücretli (işçi ve memur) ve 173 kendi nam ve hesabına çalışanın (çiftçi ve esnaf) hayatını kaybettiği görüldü. Ölenlerin yüzde 86’sını ücretliler, yüzde 14’ünü ise kendi nam ve hesabına çalışanlar oluşturdu. Hayatını kaybedenlerin 80’i kadın işçi, 1122’si de erkek işçiydi.

İlk sekiz ayda, 14 yaş ve altı 18 çocuk, 15-17 yaş arası 30 çocuk/genç, 18-27 yaş arası 182 işçi, 28-50 yaş arası 585 işçi, 51-64 yaş arası 249 işçi, 65 yaş ve üstü 74 işçi, yaşı bilinmeyen 64 işçi hayatını kaybetti. Ölenlerin yüzde 2,99'u sendikalı, yüzde 97,01'i ise sendikasızdı.

İSİG raporunda, 28 yaş altı genç ve çocuk ölümlerinde oransal bir artış yaşandığına da dikkat çekildi. 14 yaş altı ölümler, tarım işkolunda; 18-28 yaş grubu ise inşaat, tarım, maden, taşımacılık, metal, enerji işkollarında yoğunlaşıyor.

Yaşlı işçi ölümleri de gün gün basında yer almaya başladı. İnşaatlarda, tarımda, sokakta atık toplarken 60’lı ve 70’li yaşlardaki işçiler düşerek, zehirlenerek, trafik kazasında hayatlarını kaybediyor.

TERSANELERE İŞ GÜVENLİĞİ

İSİG'in 2013 yılından bugüne tersane/gemi sektöründe kayıt altına aldığı 289'uncu ölümlü iş kazası Yalova Sefine Tersanesi’nde meydana geldi: Taşeron Özyılmazlar işçisi 19 yaşındaki Şanlıurfalı Yasin Demirdağ yüksekten düşerek hayatını kaybetti. İSİG, tersanelerdeki iş güvenliği tedbirlerinin alınması, uzun çalışma saatlerine son verilmesi, her tersaneye sağlık ekipmanı sağlanması, işçilerin hak ettikleri ücretlerin zamanında ödenmesi ve yatırılmayan sigorta primlerinin yatırılması, taşeronlaştırmaya son verilmesi, sendikal örgütlenmenin önündeki engellerin kaldırılması taleplerini yineledi.

EN FAZLA ÖLÜM İNŞAATTA

225 işçinin hayatını kaybettiği inşaat ve yol iş kolu en çok ölümle sonuçlanan iş kolu oldu. Bunu, 199 emekçi ölümüye tarım, orman işkolu takip etti. Taşımacılık işkolunda 147, metalde 74, ticaret, büro, eğitim, sinema işkolunda 70, belediye-genel işler işkolunda 64 can hayatını kaybetti.

Ölüm nedenlerine bakıldığında dağılım şöyle oldu:

Trafik, servis kazası nedeniyle 275 işçi; ezilme, göçük nedeniyle 223 işçi; yüksekten düşme nedeniyle 177 işçi; kalp krizi, beyin kanaması nedeniyle 131 işçi; elektrik çarpması nedeniyle 64 işçi; zehirlenme, boğulma nedeniyle 58 işçi; intihar nedeniyle 55 işçi; şiddet nedeniyle 48 işçi;  patlama, yanma nedeniyle 36 işçi; nesne çarpması, düşmesi nedeniyle 17 işçi; kesilme, kopma nedeniyle 9 işçi; diğer nedenlerden dolayı 99 işçi hayatını kaybetti.

GÜVENCESİZLİĞE TERK KURYE ÖLÜMLERİ ARTIYOR

İSİG raporunda, artan moto kurye ölümleri dikkat çekti. Kovid-19 salgını sürecinde genişleyen ve yeni bir güvencesiz çalışma modeli olarak ortaya çıkan esnaf kurye modeli, sene başında yaptıkları kitlesel eylemlerle gündeme oturmuştu. Artan enflasyon karşısında ücret artışı talebiyle sahalara inen moto kuryelerin temel talepleri arasında, güvenceli çalışma; iş sağlığı ve işçi güvenliği önlemleri, performans baskısının sona ermesi ve çalışma koşullarının iyileştirilmesi de yer aldı.

İşçi profilinin 20’li yaşlarda yoğunlaştığı bu sektörde ağustosta 10; yılın ilk sekiz ayında 28 moto kurye hayatını kaybetti.

KANUN KAPSAMIYOR

"Kargo Taşımacılığında Kendi Hesabına Çalışma Aldatmacası: Esnaf Kurye Modeli" araştırmasıyla alandaki ilk çalışmalardan birine imza atan Sosyal Politika Uzmanı Erkan Kıdak da bu modelin İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) Kanunu kapsamı dışında tutulduğuna parmak bastı. Kıdak, şu değerlendirmelerde bulunmuştu: "Esnaf kuryeler, İSG Kanunu kapsamının dışında tutularak iş kazası ve meslek hastalıkları karşısında güvencesizliğe terk edilmektedir. Söz konusu risklerle karşılaşma durumunda sağlanacak edimlerden ve tazminat gibi haklardan mahrum kalmalarına yol açmaktadır. Oysa posta ve kurye hizmetlerinde çalışanlar tehlikeli sınıftaki işleri yerine getirmektedir. Gerek trafikte gerekse müşteri ilişkilerinden kaynaklı nedenlerle birçok riskle burun buruna gelebilmektedir...

"Kaza ve hastalık riskleri için esnaf kuryeler, kendi kaderine terk edilmiş durumdadır. Oysa işçi statüsüne sahip olsalar, hem kanun ve yönetmelikler nezdinde hem de örgütlü olmaları hâlinde toplu iş sözleşmeleriyle koruma altında olabilecektir. Bu durumda işverenler, birçok yükümlülüğü üstlenecektir. Diğer yandan esnaf kuryeler, yanlarında işçi istihdam etmeleri ve kanunda öngörülen şartları taşımaları durumunda belirli yükümlülüklere tabi olacaklardır...

"Yapılacak reformlar aracılığıyla daha sürdürülebilir bir İSG rejiminin kurulması mümkündür. Bunun için de emeğin merkeze alınması gerekmektedir."