Gizemli şifreli satranç mektupları

SATRANÇ VE HAYAT

Yazışmalı satranç yüz yüze satranca alternatif olarak geliştirilmiş eski bir satranç oynama yöntemidir. İlk örneklerine 19’uncu yüz yılın başlarında rastlanmaktadır. Yüz yılın sonlarına doğru daha organize yarışmalar görülür. 1877'de İngiliz satranç dergisi "The Chess Monthly," dünya çapında oyuncular arasında yazışmalı satranç turnuvaları düzenlemeye başladı.

Uzaktan satranç uzun zaman geleneksel olarak mektup ya da posta kartı göndererek oynanmıştır. Haberleşme teknolojisinin gelişmesiyle, telgraf, telefon, teleks gibi araçlar da uzaktan satranç oynamak için kullanılmıştır.

Mektupla satranç oynarken önce rakibinizin son hamlesini yazarak teyit etmeniz gerekir. Sonra kendi hamlenizi satranç notasyonu ile yazarsınız. Farklı ülke dilleri ve yazıları değerlendirildiğinde şah, vezir, piyon gibi taşların ifade edilmesinde karışıklık olabileceği kolayca düşünülebilir. Bu nedenle genel kabul görmüş notasyonda sadece rakamlar kullanılır.

Taşın hareket ettiği kare ile varış karesi koordinat sistemine göre rakamlara dökülerek yazılır. Mesela Piyon e2 karesinden e4 karesine sürülmüşse 5254 yazılır.

Bu tür şifreli hamlelerin kullanılması zaman içinde satranç mektuplarıyla gizemli haberlerin şifreli olarak gönderilmesi gibi ilginç bir durumu çağrıştırdığından özellikle ülkeler arası sorunların yaşandığı dönemlerde farklı düşünceleri akla getirmiştir. İki satranççının masumane hamlelerinin casusluk ürünü kabul edilip haklarında soruşturma açılması ihtimali fantastik de olsa satranç literatürüne girmiş bir olgudur.

MEKTUPLA SATRANCIN YARARLARI

En büyük avantajı düşünme süresinin neredeyse sınırsız denebilecek kadar geniş olmasıdır. Turnuvada oynarken bir parti için düşünme süreniz en çok iki buçuk, üç saattir. Evde, satranç derneğinde ya da piknikte arkadaşınızla oynarken çoğu zaman bu kadar süreniz bile olmaz.

Yazışmalı satrançta ise genellikle kabul gören düşünme süresi 10 hamle için toplam 60 gündür, yani hamle başına yaklaşık bir hafta. Ortalama 40 hamlelik bir oyunun tamamlanması 60 x 40 x 2 = 480 gün sürecektir.

Buna postada geçecek zaman dahil değildir. Karşılıklı birer hamlenin gidiş geliş süresi ortalama 10 gün olsun. 40 x 10 = 400 gün. Demek ki bir maçın tamamlanması iki yıl sürebilir. Sabır isteyen bir iş gibi görünüyorsa da, sanıldığı kadar zor değil. Çünkü aynı anda bir çok maç yapabilir, birden fazla turnuvada oynayabilirsiniz, izin kullanabilir, hamlenizi kararlaştırıp postaya verdikten sonra keyfinize bakabilirsiniz.

Mektupla satranç tarihe karışıyor ama yazışmalı satranç devam ediyor.

2000'lerin başlarına kadar yazışmalı satranç mektupla oynandı. Bu tarihlerde yazışmalı turnuvalarda oynayan satranççılar aynı anda yedi sekiz maçı sürdürdükleri için haftada birkaç kez postanenin yolunu tutarlardı. Rakiplerine mektup ya da kart atmak için epey taban teperlerdi. Postacı her hafta kapılarını birkaç kez çalardı. Ama artık kadim zamanlar geride kaldı. İnternet yaygınlaşıp da herkesin bir e-posta adresi olunca organizatörler işin kolayını buldular. Bundan böyle yazışmalı satranç elektronik posta ile oynanacaktı. Bu gelişme turnuvaların süresini kısalttı. Düşünme zamanları aynı kalırken bir hamlenin karşı tarafa ulaşma süresi günler haftalar yerine saniyelere indi. Satranççılar, posta masrafından, zarf, kart ve mektup yazma derdinden kurtuldu. Postaneye gitme işi bitti. Bir zaman sonra elektronik postanın yerini de yeni çözümler aldı. Yazışmalı satranç için internet siteleri kuruldu. Artık hamlenizi oynamak için elektronik posta göndermek zorunda değildiniz. Kendi hesabınızla siteye girip açılan ekranda rakibinizin ismini tıklamanız yeterliydi. Böylece maçta ulaştığınız son konum anında karşınıza geliyordu. Hamlenizi yapıp buradan girmeniz kâfiydi. Böylelikle maçın kaydını tutmak ve her gelen mektupta tahtayı yeniden dizmekten de kurtulmuş oluyordunuz.

BİLGİSAYARIN OLUMSUZ ETKİSİ

Teknolojide ve dijital dünyada meydana gelen ilerlemeler yazışmalı satrancı epey kolaylaştırdı. Ne var ki satranç yazılımlarının gelişmesi, oyunculara hamlelerini bilgisayardan yardım alarak yapma imkanını da getirdi. "Tüfek icat edildi mertlik bozuldu".

Günümüzde yüz yüze oynanan turnuvalarda salona cep telefonu sokmak yasak. Bilgisayardan yardım alan oyuncular yakalandıklarında hile nedeniyle turnuvadan atılıyor. Yazışmalı satrançtaysa böyle bir yasak söz konusu değil. Zira, bilgisayardan önce de yazışmalı oynarken hamlenizi yapmak için derneğe gidip arkadaşlarınıza sorabilir, imkanınız varsa bir ustaya danışabilirdiniz. Açılış hamleleri için kitap dergi karıştırabilirdiniz. Oynadığınız partiye yakın bir maçı bulup oradaki planları öğrenip uygulayabilirdiniz. Yani kitap defter açık sınava girmek gibi bir durum vardı. Yazışmalı oyun araştırmaya teşvik ettiğinden satrancı geliştirmek için çok yararlı bir yöntem olarak görülürdü. Yirminci yüz yılın en büyük ustalarından Paul Keres gençlik yıllarında yazışmalı oynayarak satrancını üst seviyelere çıkardığını söylemiştir.

Günümüzde bilgisayara hamle sormak yazışmalı satranç için hile yapmak sayılmıyor. Nasılsa iki tarafın elinde de bilgisayar var diye düşünülüyor belki . Ancak yine de bilgisayar kullanmak yazışmalı için problem bizce… Eskiden oyuncular kendi yeteneğine ve satranç kuvvetine güvenirdi. Şimdi ise bilgisayarlarının işlemcisinin gücüne ve ellerindeki satranç programına güveniyorlar. Horozlarımızı dövüştürmek yerine zihnimizi ve yeteneğimizi kullanmak çok daha yararlı olacaktır.

BULMACA KÖŞESİ

Soru 21:

Siyah Oynar Kazanır

Portisch - Huebner
Bugonjo, 1978

Beyaz Taşlar:

Şf2, Vc2, Kc1, Kg1, Fd2, Fe2, Pd4, e3, f3, g3.

Siyah Taşlar:

Şh7, Vd6, Kh3, Kf7, Fb7, Af6 Pb6, e6, f5, g7.

MİNYATÜR KÖŞESİ

Woehl - Krusius

Berlin 1920

1. e4 e6 2. d4 d5 3. Ac3 dxe4 4. Axe4 Ad7 5. Af3 Fe7 6. Fd3 Agf6 7. O-O b6 8.

Ae5 Fb7 9. Vf3 Kb8 10. Axf6+ Fxf6 11. Ac6 O-O? 12. Vh3 1-0

BU HAFTAKİ SORUMUZUN YANITI

Soru 21’in Cevabı:

1... Ae4+ 2.fxe4 fxe4+ 3.Şe1 Vxg3+ 4. Kxg3 Kh1+ 5. Ff1 Khxf1+ 6. Şe2 K7f2+ mat. 0-1

Bize ulaşmak için:

selimaltinok@gmail.com

kerimaltinok@gmail.com