Gübre üreticilerine geriye dönük fatura şoku: ‘Takibi devlet yapmalı’
Gübre Takip Sistemi yüklenici firmalar, gübre üreticilerine geri dönük olarak milyonlarca liralık faturalar gönderdi. Sektör temsilcileri, ‘Faturalarla gelen ek maliyetler, çiftçileri zora sokmaktadır. Sektör temsilcileri olarak geriye dönük fiyat farkı faturalarını reddediyoruz.’ dedi.
Dünya genelinde ağırlaşan gübre krizine ülkemizde mevzuat dışı uygulamadan kaynaklanan sorunlar eklendi. Kriz üstüne kriz yaşanıyor. Gübre Takip Sistemi, kısa adıyla GTS, 2017 yılında el yapımı patlayıcıları takip etmek gibi haklı nedenlerle çıkarılan tebliğ ile uygulamaya konuldu. Ancak yüklenici özel firma tarafından zaman içinde amacı dışına çıkarıldı. GTS yüklenici özel firması, 10 ay sonra firmalara geriye dönük fiyat farkı faturaları kesti. Firmanın bu keyfi uygulaması üretimi ve pazar faaliyetlerini sekteye uğrattı. Sektör, geriye dönük fatura ödemesi dayatmasını kabul etmiyor. Bitkisel üretimde verim ve kalitenin en önemli ihtiyacı olan gübrede son iki yılda fiyatlar yüzde 200 ila yüzde 300 arasında arttı. Bu durum eğer çözülmezse, gübre firmaları bugüne kadar arz sorunu olmaması için yaptığı fedakârlığı daha fazla sürdüremeyecek. Yani, gübrede fiyat daha da yükselecek.
‘GÜBRE KORİDORU KURULMALI’
Gübre Üreticileri İthalatçıları ve İhracatçıları Derneği Başkanı Metin Güneş, gübrede dünyadaki artışa dikkat çekerek, ülkemizdeki uygulamaların bu sorunları içinden çıkılamaz hale getirdiğini söyledi. Güneş, “Dünyada gübre ile ilgili kriz devam ederken kendi krizimizi yaratmanın Türk tarımına Türk çiftçisine faydası yoktur. Sektörde uygulanan gübre takip sisteminin geriye dönük fiyat uygulamaları yüzünden 10 ay sonra yeniden fiyatlar kesiliyor. Ödeme yapmamamız durumunda da sevkiyat için gerekli olan etiket ve barkodlar verilmiyor. Gübre sevkiyatının yapılmaması durumunda en önce Türk çiftçisi etkilenecektir. Tıpkı tahıl koridoru gibi dünyada bir gübre koridoru oluşturulması, Türkiye’nin de bunda rol alması gibi gelişmeleri destekliyoruz.” diye konuştu.
‘FATURALAR YASAL DEĞİL’
Metin Güneş sektör temsilcilerinin her türlü zorluğa rağmen Gübre Takip Sistemi’ni Tarım ve Orman Bakanlığının talimatıyla uygulamaya çalıştığını belirterek, şu ifadeleri kullandı:
“Gübre Takip Sistemi; maliyet, ödeme, DNA markör, sistemsel ve tek yüklenici firma olması nedeniyle davranışsal olmak üzere birçok ana başlıkta ele alınması gereken sorunlar barındırmaktadır. 2022 yılında uygulama devam ederken GTS yüklenici firması, 10 ay sonra firmalara geriye dönük fiyat farkı faturaları kesmiştir. Firma geriye dönük fiyat farkı faturalarının Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yapıldığını söylemekte, bakanlık ise yetkinin firma da olduğunu belirtmektedir.”
‘MALİYETLER TÜKETİCİYE YANSIYACAK’
Güneş, firmanın keyfi uygulamalarının Türk tarımını zora sokacağını belirterek, şöyle devam etti: “Eski fiyatlarla 350 milyon liraya yakın maliyeti olan sisteme, yüzde 93,53 oranında geriye dönük fiyat farkı faturası kesilerek 350 milyon liraya yakın ek maliyet gelmesi ekonomik şartları ağırlaşan sektörü, dolayısıyla Türk çiftçisini daha da zora sokmaktadır. Yeni fiyatlarla bu maliyet yaklaşık 650 milyon lira gibi devasa bir rakama ulaşacaktır. Firma aynı zamanda bu fark faturalarının sözleşmeye göre olması gerektiğini yapılan zamların geçmiş dönem hakları saklı kalmak kaydıyla fiyat fark faturalarını kesmektedir. Sözleşmedeki fiyatın 0,88 dolar olduğundan yola çıkarsak yaklaşık 1,5 milyar lira tutarında inanılmaz bir maliyet gelecektir. Gelecek her ek maliyet, Türk tarımına zarar verecek, gıda enflasyonu ile nihai tüketiciye yansıyacaktır.”
Antalya Ticaret ve Sanayi Odası Başkanı Ali Bahar da Gübre Takip Siteminde yaşanan sorunları, şöyle değerlendirdi: “Ekonomiye kazandıracağı katma değeri ne kadar gerilettiğinin tam olarak farkındayız. Bunun için gerekli tüm mücadeleyi vereceğiz. Enflasyonun bu kadar yükseldiği, fiyatların ve dövizin bu kadar arttığı bir ortamda bu finansmana daha ne kadar dayanmak mümkün?”
SORUN ÇÖZÜLMEZSE DOMATES 50 LİRA OLUR
Ziraat Mühendisleri Odası (ZMO) Antalya Şube Başkanı Prof. Dr. Dursun Büyüktaş, Gübre Takip Sistemi’nin özel bir kuruluş tarafından yönetilmesinin kabul edilemez olduğunu söyledi. Büyüktaş, “Bu sistemi neden devlet kurmadı. Neden bir özel şirket yürütüyor? Böyle bir uygulamanın geriye dönük olarak da fiyatlara yansıtılması da ayrı bir garabettir. Madem böyle bir takip sistemi getiriyorsunuz, bu takip sistemini niye devlet kurmadı da özel bir şirket bunu yapıyor? Bu takip edilecekse Tarım Bakanlığımız var. Tarım Bakanlığının ildeki temsilcileri var. Bunlar aracılıyla bu sistem yürütülebilir. Kötü amaçlı kullanılıyorsa devlet takip etmeli.”
Son bir yılda bütün gübrelerde yaklaşık 4 kata varan artışlar olduğunu, artış fazla olunca çiftçinin kullandığı üründen kıstığını belirten Büyüktaş, şöyle konuştu: “Bu gübre satışı yapamamanıza sebep oluyor. Enflasyon 1 yılda Üretici Fiyat Endeksi’ne (ÜFE) göre yüzde 156 artmış. Tüketici Fiyat Endeksi de yüzde 93 artmış. Tüketicinin maruz kaldığı enflasyon önümüzdeki yıllarda artacak. Tahıl koridoruna benzer bir uygulamanın gübrede de yapılması lazım. Eğer o koridor açılmazsa arzda yaşanan sıkıntılardan dolayı gübre fiyatlarının daha da artması kaçınılmaz olacaktır. Sorun çözülmezse vatandaşlarımız 50 liraya domates yemek zorunda bırakılacaktır.”