Gümrük tehdidiyle Patriot’a ikna çabası

İhracata ek maliyet
Ocak ayında ‘Eğer Türkiye Kürtleri (PYD) vurursa, Türkiye’yi ekonomik yönden mahvederiz’ diyen Trump harekete geçti. Eğer Türkiye Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GTS) Programı’ndan çıkarılırsa araçlar ve araç parçaları, mücevherler, değerli metaller ve taş ürünlerinin ABD’ye ihracına ek gümrük vergisi binecek. Fırat’ın doğusuna yönelik olası harekata karşı çıkan ve Türkiye’nin S-400 alımından vazgeçerek Patriot’u tercih etmesini isteyen Washington yönetimi, F-35 satışını da askıya almıştı.

‘NATO kartı kullanılabilir’
Uluslararası İlişkiler Uzmanı Prof. Dr. Hasan Ünal, “Türkiye’nin devlet kurumlarının ortak çabasıyla bir yaptırım listesi oluşturulmalı. Bu listedekilerin, Amerika’nın yaptıklarına karşılık olarak devreye girmesi lazım” dedi. Türkiye’nin NATO kartını kullanabileceğini belirten Ünal, “Türkiye NATO’da Rusya karşıtı girişimleri veto edebilir” diye konuştu. Emekli Büyükelçi Onur Öymen de, ABD’nin ekonominin can alıcı noktolarını etkilemeye çalıştığını söyledi. Öymen, Türkiye’nin sonuna kadar direnirse kazançlı çıkacağını ifade etti.
ABD, yaptırım tehdidinin ardından hamlelere başladı. Trump, Türkiye’nin GTS Programından çıkarılmasını istedi. Uzmanlar, ABD ve Türkiye’nin birçok konuda karşı karşıya geldiğini belirterek ‘Yaptırımla yanıt verilmeli, direnerek geri adım attırılmalı’ dedi

ABD Başkanı Donald Trump, Türkiye’yi gelişmekte olan ülkelere bazı ürünlerde gümrük muafiyeti sağlayan programdan çıkarma niyeti olduğunu açıkladı. Uzmanlara göre Türk ekonomisini çok fazla etkilemesi beklenmeyen kararın siyasi anlamı çok daha büyük.
ABD’nin politikasını beğenmediği ülkeleri “ekonomiyle” terbiye etme girişimine bir yenisi daha eklendi. Türkiye’nin Rusya’dan aldığı S-400’lerin teslim tarihi yaklaşırken Türkiye’yi çeşitli yetkililer üzerinden tehdit eden ABD, diğer yandan Türkiye’yi Patriot alımı için iknaya çalışıyor. Pazarlıklar sürerken dün Trump’tan kritik bir hamle geldi. Trump, Türkiye’yi gelişmekte olan ülkelere tanınan Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi (GTS) Programı’ndan çıkarmak istediğini duyurdu. Trump, buna gerekçe olarak Türkiye’nin ekonomisinin ‘gelişmiş’ olmasını gösterdi.
Trump’un Kongre’ye yolladığı mektup, Beyaz Saray tarafından yayınlandı. Mektupta 1974 Ticaret Yasası hatırlatılarak, “Türkiye’yi gelişmekte olan ülkelere sunulan Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi Programı’ndan çıkarmak niyetimi size bildiriyorum” ifadesi kullanıldı. Trump’un mektubunda şunlar kaydedildi: “Türkiye’nin ekonomik durumu göz önünde bulundurularak artık GTS’den yararlanan gelişmekte olan ülkeler listesinde olmaması gerektiğini düşündüğüm için bu adımı atıyorum. Fakirliğin azalması, kişi başına düşen yıllık milli hasıla ve ticaret yaptığı ülkelerle ithalatın artması ve Türkiye’deki sektörler, gelişmiş ticaretinin göstergesidir. Buna ilave olarak Türkiye, gelişmiş ekonomisi sayesinde ve yaptığı karşılıklı anlaşmalarla diğer gelişmiş ülkelerin seviyesine gelerek diğer ülkelerin GTS programlarından da geçmiştir.”
Mektupta ayrıca, ABD’nin Türkiye ile adil ve mütekabiliyet esasına dayalı ticari ilişkilerini sürdüreceği bildirildi. Açıklamanın devamında Türkiye’yi programdan çıkarmanın, Kongre’ye ve Türk hükümetine yapılacak bildirimlerden sonra en az 60 gün boyunca yürürlüğe girmeyeceğini belirtildi. ABD Ticaret Temsilciliği’nin web sitesine göre önde gelen GTS ithalat kategorilerinde araçlar ve araç parçaları, mücevherler, değerli metaller ve taş ürünlerden bulunuyor.

‘TİCARET HEDEFİ İLE ÇELİŞİYOR’
Ticaret Bakanı Ruhsar Pekcan, Trump’un kararıyla ilgili açıklama yaptı. “Stratejik ortağımız olan ABD ile aramızdaki ticaret hacmini artırmaya yönelik çalışmalarımıza hız kesmeden devam edeceğiz” diyen Pekcan, söz konusu kararın iki ülke hükümetleri tarafından beyan edilen 75 milyar dolarlık ticaret hacmi hedefi ile çeliştiğini söyledi. Pekcan, 2018’in 11 aylık döneminde ABD’nin GTS kapsamında dünyadan yaptığı toplam 20,9 milyar dolarlık ithalatta Türkiye’nin 1,74 milyar dolar ve yüzde 8,2’lik payla 5’inci tedarikçi ülke konumunda bulunduğuna dikkati çekti. Pekcan, “Amerika’ya yaptığımız ihracatın yaklaşık yüzde 19’u, bu demek ki 1 milyar 700 milyon üründe biz yaklaşık 63 milyon lira gümrük ödeyerek ihracatımızı gerçekleştirebileceğiz. Ama bu Türk ihracatçıların ihracatını etkilediği kadar aslında Amerika’daki küçük ve orta ölçekli firmaların ve üreticilerin işlerini bizden daha fazla etkileyecek” dedi.

TÜRK İŞADAMLARINDAN YORUM
Türk Amerikan İş Adamları Derneği, talebin Türkiye ekonomisine ve iki ülkenin dış ticaret hacmine yansımalarını yorumladı. TABA-AmCham Başkanı Ali Osman Akat; GTS’den çıkmanın otomotiv yedek parçası sektörüne yüzde 4,5 oranında bir vergi artışına mal olacağını belirterek şunları söyledi: “Demir-çelik sektörü için geçtiğimiz sene yüzde 25 ilave gümrük vergisi konulmuştu. Yüzde 3,7’lik bir artış daha söz konusu olacak. Kuyumculuk sektöründe yüzde 2, taklit mücevherci eşyası yüzde 4, plastik sektörü 6,5, kauçuk sektörü yüzde 3,9 etkilenecek bu gelişmeden.”

Hindistan da çıkarılıyor
Öte yandan Trump, yine Kongre’ye gönderdiği ayrı bir mektupta Hindistan’ın da söz konusu GTS Programı’ndan çıkarılması niyetini ifade etti. Hindistan, söz konusu programdan son yıllarda en fazla faydalanan ülkelerin başında geliyordu. ABD resmi kaynaklarında yer alan bilgiye göre, 1974’te yürürlüğe giren GTS programı, aralarında Türkiye’nin de bulunduğu 131 gelişmekte olan ülkeye toplam 3 bin 474 üründe ABD pazarına gümrüksüz giriş imkanı sağlamaktaydı.

Pentagon Sözcüsü Pahon: Ağır sonuçları olur
Rusya’dan S-400 füze savunma sistemlerini satın almanın Washington ile Ankara arasındaki işbirliği için önemli sonuçları olacağı konusunda Türkiye’yi uyardıklarını açıkladı. Pahon, şunları söyledi: “Türkiye’nin hava savunma sistemini güçlendirme arzusunun farkındayız, ancak Türkiye’nin Rus yapımı S-400 sistemlerini satın alması, ABD ile Türkiye’nin savunma alanındaki işbirliği için ağır sonuçlar doğuracak. Savunma ihtiyaçlarının karşılanması için Türkiye’nin daha uygun alternatifleri bulmasına yardımcı olmak için çalışıyoruz, fakat bununla birlikte Rus S-400 sistemlerini satın alınmasının geniş sonuçları olacağı konusunda da uyarıyoruz. Bu konuda açık bir diyalog sürdürüyoruz ve daha önce, önemli savunma sistemleri alımlarında NATO çerçevesindeki operasyonel uyumun sağlanmasının önemini vurgulamıştık.”

‘Direnirseniz kazançlı çıkarsınız’
Emekli Büyükelçi Onur Öymen, Türkiye’nin konumunun en kötü seçeneğe göre değiştiğini belirterek şunları söyledi: “Kurt kuzuyu yemeye karar verdikten sonra mutlaka bir gerekçe bulurlar. Buna karşılık bizim argümanımız şu; siz Avrupa Birliği ile Serbest Ticaret Anlaşması müzakere ediyorsunuz. Türkiye’nin de Avrupa Birliği ile Gümrük Birliği var. Doğal olarak bizimle de Serbest Ticaret Anlaşması yapmanız lazım. Yapıyor musunuz? Avrupa Birliği kendi müzakere sürecine Türkiye’yi dahil ediyor mu? Etmiyor. Yerine göre deve yerine göre kuş. Türkiye deve mi kuş mu? Gelişmiş ülkeyse Avrupa Birliği’nin Amerika ile yaptığı Serbest Ticaret Anlaşması’ndan yararlanacak. Yok efendim gelişme yolundaki ülkeyse o ülkelere verilen desteği vereceksiniz. Şimdi Amerika’nın yaptığı yardımlara bakalım. Kuzey Irak’ta peşmergeye 290 milyon dolar veriyor. Türkiye’ye 5 milyon askeri, 7 milyon dolar insani yardım... Toplam 12 milyon dolar. Bunu nasıl izah edeceksiniz? Türkiye’nin tüm bunları ortaya çıkarması lazım. Türkiye ne orada ne orada... En kötüsü hangi seçenekse o seçenek uygulanıyor.”
Amerika ile mücadele ederken büyük riskler göze almak gerektiğini vurgulayan Öymen şöyle devam etti: “Göze alamıyorsanız mücadele etmeden iki kere düşüneceksiniz. Amerika’ya kafa tutuyorsunuz. Bir baskı gelyor, dolar fırlıyor geri adım atıyorsunuz. Bir ülke Amerika’nın menfaatlerine zarar veriyor ya da ters düşüyorsa o ülkeye karşı alacakları tedbirlerin listesi var. Ekonomik, siyasi, basın yoluyla... Onu teker teker uygularlar. Sonuna kadar direnirseniz kazançlı çıkarsınız. 1975’te Amerika askeri ambargo uyguladı. Üç yıl direndik geri adım attılar. Sizin direnme gücünüz var mı?”
Trump’un GTS talebinin ekonomi tehditlerinin küçük bir halkası olabileceğini belirten Öymen “Esas sorun yaratacak şeyler Türk Lirası’nın değerini düşürmek, enflasyonu körüklemek... Ekonominin can alıcı noktalarını etkilemeye çalışırlar” dedi.