Gürcistan, Çin ve Rusya ile ilişkileri güçlendiriyor

Berlin ve Batı başkentleri, Gürcistan ve Ermenistan'ı AB ve NATO'ya bağlama çabalarını sürdürüyor. Ancak iki ülke farklı yönlere ilerliyor. Gürcistan, Rusya ve Çin ile işbirliğini geliştiriyor; Ermenistan ise Batı ile temaslarını ilerletiyor, daha doğrusu bölgede ABD saldırılarının aleti oluyor. NATO’nun Doğu’ya doğru ilerlemesinde Gürcistan ve Ermenistan’ın adı sık sık geçiyordu. Gürcistan ve Ermenistan’ın yönelimlerinde farklılaşma olduğu Alman dışpolitika bültenlerinde değerlendirildi. İki ülkenin farklı yönlere ilerlemesi Türkiye’nin Batı ile uzlaşma tutumlarının yaratacağı sonuçlar bakımından ders niteliğindedir.

BATI DAYATMALARINA RAĞMEN GÜRCİSTAN ASYA’YA YÖNELİYOR

“Alman Hükümeti ve muhalefeti Gürcistan ve Ermenistan'ı AB ve NATO'ya daha sıkı bağlamak için çabalarını yoğunlaştırıyor. Gürcistan giderek bağımsız bir dış politika arayışına giriyor, Batı'nın Rusya'ya yönelik yaptırımlarına katılmayı reddediyor ve şu anda en önemli satış pazarı olan Çin ile ilişkilerini yoğunlaştırıyor. Bu durum sadece ABD ile değil, aynı zamanda Almanya ile de çatışmalara yol açıyor. Geçtiğimiz günlerde CDU milletvekili Ralph Brinkhaus, sadece jeostratejik nedenlerden ötürü bile Gürcistan üzerinde daha güçlü bir etki yaratmaya çalışılması gerektiğini söyledi: Ülke, Avrupa ile Orta Asya arasında Rusya'yı bypass etmek için kullanılabilecek bir ulaşım koridorunun ("Orta Koridor") parçası. Öte yandan Ermenistan'ın liberal başbakanı şu anda Batı ile yakınlaşmaya çalışıyor; Ermenistan'da şu anda ABD ile ortak manevra yapılıyor. Diğer yandan Güney Kafkasya Demiryolu'nun yeniden açılma olasılığı da tartışılıyor. Bu, NATO ve AB'nin ve dolayısıyla Almanya'nın aleyhine olarak, Rusya'nın Ermenistan ve Gürcistan'daki nüfuzunu önemli ölçüde arttıracaktır. (German Foreign Policy-GFP, 19.09.2023)

Avrasya’nın hızla güçlenmesi, Gürcistan gibi sürpriz denebilecek gelişmeleri de içeriyor, Rusya ve Çin ile ilişkilerini güçlendiriyor. Kafkasya’da Rusya ve Çin ile ilişkileri önlemek için ABD ve Batı Ermenistan’ı provokatif saldırıların içine çekti. Karabağ’da gerçekleştirdiği saldırılarda Ermenistan hüsrana uğradı. Rusya, Türkiye, İran, Azarbeycan ve bölge ülkeleri ABD-İsrail eksenine karşı ortak tutumlarını geliştiriyorlar. Alman yarı resmi dışpolitika bültenleri olgulara objektif bakarak, özetle durumu şöyle görüyorlar:

NATO’YA UYGUN HAVAALANI DÖNÜŞTÜRÜLÜYOR

Batı ile Gürcistan arasında dış politikada anlaşmazlıklar giderek büyüyor. Gürcistan hükümeti Tiflis yakınlarında ikinci bir sivil havaalanı inşa edeceğini ve NATO manevraları için kullanılan Waziana havaalanını dönüştüreceğini açıkladı. Başbakan İrakli Gharibashvili, AB ve NATO ülkelerinin, Rusya'ya yönelik yaptırımlarına katılma çağrılarına, bunun "Gürcistan ekonomisini yok edeceği" şeklinde yanıt verdi. Yıl sonunda Brüksel, Gürcistan'a AB adayı statüsü verip vermeyeceğine karar verecek. Artık bunun gerçekçi olmadığı görülüyor.

Alman siyasetçiler Asya’ya yönelen Gürcistan’ı Batı rotasına yönlendirme çabalarını artırıyor. Mayıs ayında, hükümet tarafından finanse edilen yeni-muhafazakar düşünce kuruluşu "Liberal Modernite Merkezi"nin Tiflis'te düzenlediği etkinlikte CDU milletvekili Ralph Brinkhaus, Gürcistan'ın "Orta Koridor'da merkezi bir konuma" sahip olduğunu ve "Rusya üzerinden transit geçişe alternatif" sunduğunu açıkladı; Dolayısıyla Gürcistan'ın AB'ye katılımı bir "katma değere" sahip olacaktır. Bir ay sonra, Yeşiller‘den Federal Meclis üyesi ve Alman hükümetinin Güney Kafkasya ile toplumlar arası işbirliği koordinatörü Robin Wagener, "Almanya'nın Gürcistan'ın Avrupa perspektifini desteklediğini belirtmek" için Tiflis'e gitti. Gürcistan'ın AB ile bütünleşmesinden yana olan üst düzey Gürcü siyasetçilerden biri de 2018'den bu yana Gürcistan'ın partisiz cumhurbaşkanı olan Salome Zurabishvili. Ülkesinin Batı'ya doğru ilerleyişini sağlamlaştırmak amacıyla, Ağustos sonunda Almanya Cumhurbaşkanı Frank-Walter Steinmeier ile Hükümetle mutabakata varmadan görüştü. Gürcistan koalisyonu üyeleri bunu anayasanın ihlali olarak görerek, Zurabishvili'nin görevden ayrılmasını istediler.

GÜRCİSTAN ASYA ORTAMINDA GELİŞEBİLİR

Gürcistan'ın AB ve NATO ile ilişkileri soğurken, Rusya ilişkileri gelişiyor. "Gürcü Rüyası" Koalisyon Hükümetinin 2012'de göreve gelmesinden bu yana, Rusya'ya yapılan yıllık ihracat hacmi on kat artarken, kuzey komşusundan yapılan ithalat neredeyse iki katına çıktı. Bu arada Gürcistan'ın buğday ithalatının yüzde 92'si ve un ithalatının yüzde 97'si Rusya'dan geliyor. Moskova sadece ekonomik olarak değil, siyasi olarak da etkisini giderek arttırıyor. Ocak ayında Rusya Dışişleri Bakanı Sergei Lavrov, Gürcistan hükümeti ile Gürcistan'dan ayrılan Abhazya ve Güney Osetya'nın Rusya'nın da dahil olduğu bir formatta gayrı resmi ilişkiler kurmasını önerdi; bu, AB ve NATO ülkelerinin her iki bölgedeki olası bir çatışma çözümü üzerindeki etkisini en aza indirecektir. Son olarak Mayıs ayında Rus Duma'sında bir muhalefet milletvekili Gürcistan ve Rusya'nın 15 yıllık diplomatik buzul döneminin ardından ikili ilişkilerini resmen yeniden başlatabileceğini savundu.

Gürcistan-Rusya taşımacılığı da sistematik olarak genişletiliyor. Ağustos 2022’de Ermenistan Ekonomi Bakanlığı, Ermenistan'ın Gürcistan'ın Karadeniz limanı Poti ile Rusya'nın Port Kawkas limanı arasında bir feribot bağlantısı kuracağını açıkladı. Deniz bağlantısı, Ermenistan ve Rusya arasında hızlı bir şekilde taşınması gereken ve bu nedenle Gürcistan Otoyolu üzerinden sık sık tıkanan rotayı kullanan malları yönlendirecektir. Bu yılın Mayıs ayında Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin, Rusya ile Gürcistan arasındaki hava trafiğini yasaklayan kararnameyi kaldırdı. Putin ayrıca yirmi yıl önce durdurulan Gürcüler için Rusya'ya vizesiz seyahati yeniden başlattı. Böylece Gürcistan-Rusya ilişkilerinin normalleşmesi daha da ilerledi.

ÇİNLE İKİLİ İLİŞKİLER HIZLA GELİŞİYOR

Gürcistan hükümeti sadece Rusya ile değil Çin ile de birkaç yıldır ikili ilişkilerini geliştiriyor. 2018 yılında Çin-Gürcistan Serbest Ticaret Anlaşması yürürlüğe girdi. Bu Çin'in bir Avrupa ülkesiyle yaptığı bu türden ilk anlaşma. Çin, 2020 yılından bu yana Gürcistan'ın en büyük ihracat pazarı ve en çok ithalat yaptığı üç ülkeden biri olmuştur. Temmuz ayı sonunda Başbakan Gharibashvili liderliğindeki bir Gürcü heyeti Çin'i ziyaret etti. Çin Devlet Başkanı Xi Jinping ile yapılan bir toplantıda, taraflar ikili ilişkilerin "stratejik ortaklığa" yükseltildiğini duyurdu; bu Gürcistan-Çin ilişkilerini bilenler için bile sürpriz oldu. Böylece Rusya ve Çin'in artan etkisiyle, AB ve NATO ülkelerinin Kafkasya’daki hakimiyeti azalıyor.

1990'ların başında kesintiye uğrayan Güney Kafkasya Demiryolu, daha fazla bölgesel entegrasyon sağlamanın ve Gürcistan ile Ermenistan'ı Batı'dan korumanın bir aracı olarak görülüyor. Hatlar Rusya'nın Soçi kentinden başlayıp Abhazya ve Gürcistan'ın kalbinden geçerek Ermenistan'a kadar uzanıyor. Gürcü ve Rus hükümetleri 20 yıl kadar önce demiryolu bağlantısını yeniden açma konusunda anlaşmışlardı.

Demiryolunun Abhazya Cumhuriyeti'ni Gürcistan ve Rusya ile ekonomik olarak daha yakından bağlaması ve gerilimi azaltmaya yardımcı olması amaçlanıyordu. Ancak 2003 yılının sonunda Almanya tarafından da desteklenen darbe ("Gül Devrimi") milliyetçi Mikheil Saakashvili'yi Tiflis'te iktidara getirdi ve tüm yumuşama çabalarına son verdi. Gürcistan ve Rusya arasındaki hava bağlantısının yeniden başlamasının ardından, hükümet temsilcileri de Güney Kafkasya Demiryolu'nun yeniden açılması konusunu görüşmeye başladı.

ERMENİSTAN BATIYA ALET OLMANIN BEDELİNİ ÖDÜYOR

AB ve NATO ülkeleri ile Gürcistan arasındaki ilişkiler son dönemde kötüleşirken, Gürcistan'ın komşusu Ermenistan'da Rusya'dan uzaklaşıp Batı'ya doğru yeniden yönelimin işaretleri görülüyor. 2018'den beri görevde olan liberal Başbakan Nikol Pashinyan yönetimindeki Ermenistan, askeri ittifak CSTO ve ekonomik birlik EEU'da birleştiği Rusya'dan giderek uzaklaşıyor. Geçtiğimiz hafta Paşinyan, Springer'in internet portalı Politico'ya verdiği bir röportajda ülkesinin artık "Rusya'ya güvenemeyeceğini" açıkladı. Kısa bir süre önce ABD askerleri, Ermeni birlikleriyle ortak bir manevra için Kafkasya ülkesine inmişti.
Scholz da 9 Eylül'de Ermenistan Başbakanı ile telefonda görüştü. Dışişleri Bakanlığı'ndan Federal Alman Meclisi Dışişleri Komisyonu Başkanı Michael Roth (SPD) kısa süre önce AB'nin Ermenistan vatandaşlarına vize serbestisini savundu. Alman medyasında, Erivan hükümetinin son önerileri övgüyle karşılandı. Ermeni dış politikasının "Rus kısıtlamalarından kurtulmuş" görünüyor yorumları yapıldı.

Ülke çıkarlarını ve bağımsızlığını öne alan Gürcistan Asya’ya yönelerek güçleniyor, Batı’ya yönelen Ermenistan komploların aleti oluyor.