Güvenli kentleşmede altın anahtar: Kamu denetimi

İş insanı Emin Adanur, Türkiye’de deprem bölgelerindeki riskli yapılara dikkat çekerek kentsel dönüşümün önemine vurgu yaptı. Aydınlık’ın sorularını yanıtlayan Emin Adanur, Türkiye’de deprem riski olan bölgelerde acilen harekete geçilerek yapı denetimlerinin başlatılması gerektiğini söyledi.

Kahramanmaraş merkezli depremin ardından Türkiye’deki binaların dayanıklılığı yeniden gündeme geldi. Vatan Partili iş insanı Adanur, kentsel dönüşüm konusundaki eksiklikleri eleştirdi. İstanbul’un tüm Türkiye açısından önemli olduğunu ifade eden Adanur, İstanbul Kanalı için ayrılan bütçenin kentsel dönüşüme aktarılması çağrısında bulundu. Adanur, Aydınlık’ın sorularına şu yanıtları verdi:

İMAR AFFI DEĞİL KENTSEL DÖNÜŞÜM

• Deprem riskinin yüksek olduğu bölgeleri düşündüğümüzde kentsel dönüşüm hangi açığı kapatacak?

Birincisi kentsel dönüşüm hem devlet açısından hem de toplum açısından çok önemli. Çünkü doğal afetlerde, depremde, selde ya da aksi bir durumda binaların yıkıldığını düşünün. Bunun devlete zararı en düşük bir buçuk milyon dolar.

Bir diğeri depremden sonraki psikolojik süreç. Sağ kalan insanların kendini tekrar hayata hazırlaması, uzun süre alıyor. İnsanlar canını kaybediyor, malını kaybediyor. İnsanın en çok önem verdiği iki şey bunlar. İşte kentsel dönüşüm bütün bu kayıpların ortadan kaldırılmasıdır.

İmar barışındaki 400-500 bin yapıyı devlet affetmek yerine kentsel dönüşüme sokmalı. İmar barışına giren yapı demek ya kaçak yapı demek ya ruhsatsız yapı demek ya da devlet denetiminden geçmemiş, yıkılması gereken yapı demek.

‘KENTSEL DÖNÜŞÜM YAPILSA YIKILMAZDI’

Bunlardan karot örneği almadan affetmişler. Bu binalar çürük mü değil mi diye karot testi yaptırılıp raporu götürülür. Kentsel dönüşüm yapılsaydı bugün o 500 bin yapıdan bir tanesi bile yıkılmazdı. Depremin büyüklüğünden dolayı yıkılabilir. Ama bu yapılar resmi denetimden geçmedi, 500 bin daireyi görmedin. Bugün depremde 120 bin bağımsız bölüm yıkıldı diyorlar. O 120 bin bağımsız bölüme baksınlar. Onlar imar barışından faydalanmış dosyalardır.

‘DÖNÜŞÜM İNSAN HAYATINI DEĞİŞTİRİYOR’

Kentsel dönüşüm, bir ailenin, çoluğuyla çocuğuyla evinde huzurlu oturmasıdır. Kentsel dönüşüm yapıldığında binan sağlam oluyor. Kentsel dönüşümle sadece bina yıkmıyorsun. Etrafındaki bütün günahları da temizliyorsun. Oraya yeni bir plan onaylattırıyorsun. Park yapıyorsun, hastane alanı yapıyorsun, sosyal donatı alanları koyuyorsun. Böyle olunca insanın hayata bakış açısı değişiyor.

2012’den önce gecekondu önleme bölgesi adı altında Türkiye'de kentsel dönüşüm yapıldı. Bu İstanbul Gaziosmanpaşa’da başladı. Biz de o işin içindeydik. Recep Tayyip Erdoğan Başbakandı. Erdoğan Bayraktar da TOKİ Başkanı'ydı.

2012’de yeni bir kanun çıktı. 6306 sayılı afet riski altındaki alanların dönüştürülmesi yasası. Bakanlar Kurulu kararına bağlı olarak büyük alanlar kentsel dönüşüme açıldı.

‘ÖNCE BİLİNÇ OLUŞTURUYORUZ SONRA UYGULUYORUZ’

Biz insanlara önce gidiyoruz, kentsel dönüşümün önemini anlatıyoruz, bilinç oluşturuyoruz. Diyoruz ki, ‘Size böyle böyle katkıları, faydaları olur. Eviniz depremden korunur.’ Bilgilendiriyoruz, vatandaşın hafızasına sokuyoruz. Kanunu da anlatıyoruz. O yüzden ben çalıştığım bölgelerde de kentsel dönüşüme olan inancı, teşviki artırdım. O yüzden başarılı olduk.

Devlet isterse kentsel dönüşüm çok kolay ve hızlı şekilde yapabilir. Ama maalesef belli bir zamandan sonra bu, rantın yüksek olduğu bölgelerde yapılmaya başlandı. Türkiye’deki yapı stokunun yüzde 60’ı imarlı değil. Bu yapıların kentsel dönüşüme ihtiyacı var. Bunu da Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığıyla sağlayacaksın. Belki Kentsel Dönüşüm Bakanlığı da kurulabilir. Bununla bütün kaçak, çürük yapıları yenileyeceğiz ama aynı zamanda çevre düzenlemesi ve planlaması da yapacağız. İşi de ehline vereceğiz ve temelden bunu yapacağız.

‘İSTANBUL’U KURTARALIM’

İstanbul’da kentsel dönüşüme yüzde 1 milyon ihtiyaç var. İstanbul'da aynı şeyi yaşarsak Türkiye Cumhuriyeti Devletinin bağımsızlığı tehlikeye girebilir. Gaziosmanpaşa, Bayrampaşa, Bağcılar, Avcılar, Kadıköy, Kasımpaşa… Buralar çok kalabalık bölgeler. Yarın bir gün bir sıkıntı yaşadığımızda işin içinden çıkamayız.

Kanal İstanbul yapmak yerine o bütçeyle kentsel dönüşüm yapalım. Kanal İstanbul'u bırakalım. O bütçeyle İstanbul'u kurtaralım. Çünkü İstanbul giderse Türkiye gider.

ZEMİN ETÜT RAPORUNUN ÖNEMİ

• Kentsel dönüşüm ne kadar garantiye alıyor bir binayı?

Yüzde yüz garantiye alıyor. Şu an binaların mukavemeti çok yüksek. C40 kalite beton kullanılıyor. Artık zemin ve bina ilişkilendiriliyor. Eskiden bu ilişkilendirilmiyordu. Zemin etüt raporu alınıyor. Zemine bakılıyor. Rapora göre zemin kontrol ediliyor. Oradaki kaya kütlesine göre güçlendirme yapılıyor.

Depremde bir binanın fotoğrafı yayınlandı, yıkılmamış, yan yatmış. Temeli hiç bozulmamış. O bina sağlam yapılmış. Ama muhtemelen zemin etüt raporları uygun değil. Yani zemin işi bozmuş. Yoksa bina sağlam yapılmış. Temel hiç bozulmadan kalıp gibi kalmış. Yani zeminin altına belki kazık kaya kütleleri oluşturmak gerekiyormuş. Onu yapmamışlar.

‘DEVLET TEŞVİK EDECEK’

• Bu andan sonra nasıl bir bilinç yaratmamız lazım?

Devletin kentsel dönüşüm birimleri zaten var. Bu birimlere derhal işi bilen insanları yerleştirecek. Tespitlerini yapacaklar. Çürük binalar, kaçak binalar… Sonra bütçe oluşturulacak.

Deprem riski olan bölgelerde denetimler yapılacak. Bu inşaatlar 1 yıl sürüyor. Devlet mesela bir yıl kira yardımı yapacak. Taşınma masraflarını karşılayacak. Uygun krediler verilecek. Toplum kentsel dönüşüme teşvik edilecek. Bunu devlet eliyle yapabiliriz.

• Hatay’daki TOKİ konutlarının yıkılmaması çok konuşuldu.

TOKİ yaptığı zaman orası yüzde 100 denetimden geçiyor. TOKİ zemin etüt raporları vs. hepsini yapıyor. TOKİ'nin binası, betonu, demiri, statiği, işçiliği üstünde yok. Ben de müteahhidim. İnşaatta sağlamlık açısından TOKİ'nin üzerine sistem yok.

‘ŞU AN BİNALARIN ÖMRÜ EN AZ 100 YIL’

• Kentsel dönüşümle yapılan binalara bir ömür biçmek mümkün mü?

Şu anki yapıların 100 yıl ömrü var diyebiliriz. Deprem, zelzele vs. olmadığı takdirde daha uzun da sürer.

Biz C30, C35, C40 beton kullanıyoruz. Yani mukavemeti yüksek kalitede beton bu. C30’dan aşağısını kullanmıyoruz. Eskiden böyle sınıflandırma yoktu, göz kararı betona çakıl atılıyordu. Biraz çakıl atarlardı. Biraz su koyarlardı. Biraz çimento atarlardı. Hep göz kararı. Artık bunlar göz kararı değil.

O zaman C5, C6’ydı kalite. Demirler dümdüzdü, mukavemeti olmayan demirlerdi. Şu an dünyanın en iyi müteahhitleri Türklerdir. Yapılan yapılar gerçekten çok iyi.

‘BU İŞ İÇİN GÖNÜLLÜYÜZ’

• Bu depremde yıkılan yapıların beton kalitesi nedir?

C4-C6 arası. Yani unlu kurabiye gibi düşünün. Kurabiyeyi sıkarsın elinde tuz buz olur. Bu binaların beton kalitesinin C10’un üzerinde olma ihtimali yok. Kalitesiz… Ama buna rağmen müteahhitler yapı denetim firmasını aldatarak onaylarını alabilmişler. Aldatmaca yapıyorlar.