İNGİLTERE'DEN KISA KISA

HAZIRLAYAN : METİN AKGERMAN

Manş tüneli kaput

Geçenlerde (23 Ağustos), Fransa'dan İngiltere'ye, Manş denizinin altından geçen tren bozuldu. Tren, tünelin ortalarına yakın bir yerde bozuldu. (Tünelin deniz altındaki uzunluğu 38 KM). Bu tren hem yolcuları hem arabalarını taşıyor. Yapısında iki paralel tünel ve ortada daha dar ilave bir servis tüneli var. Tren bozulunca yaklaşık beş saat yolcular trende mahsur kalıyor, daha sona yolcuları servis tüneline alıyorlar, oradan karanlık ve dar tünelden kalabalık halde yürüyen yolcular diğer tünele geçiyorlar ve kurtarma trenine binerek yolculuğu tamamlıyorlar.

İngiliz uçak gemisi gene bozuldu

İngilizlerin iki uçak gemisinden biri olan "HMS Galler Prensi" (HMS Prince of Wales) isimli gemi yine bozuldu. Gemi önceki cumartesi kutlamalar ile Portsmouth limanından ayrılmıştı ancak 24 saat geçmeden bozuldu ve Wight Adası açıklarına demirledi. Bu gemi 2019'un sonunda devreye alınmasından beri teknik sorunlardan dolayı doğru dürüst göreve çıkamadı. 2020 nisanında motor dairesini su basmıştı ve oluşan elektrik arızalarından dolayı gemi sekiz ay limanda tamir görmüştü. Gemi tamir sonrası İskoçya açıklarında bir tatbikata katıldı, ondan sonra ilk görevi Amerika ve Kanada donanmaları ile bu Amerika görevi olacaktı, hayalet savaş uçakları ve dronlar ile ilgili bir görev yapacaktı ancak bozuldu. Basında çıkan haberlere göre pervane ile ana saftın birleştiği yerde sorun olduğu düşünülüyor. Şu aralar dalgıçlar geminin altını inceliyor.

Hatırlanacağı üzere Savunma Bakanımız Hulusi Akar Nisan 2021'de bu gemiyi Portsmouth’ta İngiliz mevkidaşı ile ziyaret etmişti, anlaşılan ayağı pek uğurlu gelmemiş.

Birleşik Krallık'ın iki adet Kraliçe Elizabeth sınıfı uçak gemisi var. Bu gemilerde nükleer itki yok, yüksek maliyetinden dolayı tercih edilmemiş. İki geminin 3,9 milyar GBP mal edilmesibekleniyorduancak büyük gecikmeler ve teknik sorunlar sonucunda gemiler 6,2 milyar GBP'ye mal oldu.

Cambridge dük ve düşesi Windsor'a taşınıyor

Kembriç (Cambridge) dük ve düşesi, yani Prens William ve Kate Middleton, birkaç hafta içinde Londra'dan Windsor'a temelli olarak taşınmış olacaklar. Prens William(40), Kraliçe'nin büyük torunu ve Kraliçe'den sonra Kral olması beklenen prens. Kraliçe'nin oğlu Prens Charles’ın (73) ilerlemiş yaşından dolayı tahttan feragat etme ihtimali yüksek görünüyor. Windsor'da Windsor kalesi var yani Kraliçe'nin kaldığı ve vaktinin çoğunu geçirdiği kale var. Bu bölge, Londra'daki kraliyet ikamet yerine kıyasla daha geniş, ferah, yeşil bir bölge ve Londra'ya da bir saat mesafede. Muhtemelen Prens William, Windsor kalesine yakın yaşayarak Kraliyet işleri ile ilgilenecek daha çok vakit bulabilecektir.

Londra’da kontenjanlar boş kaldı

Kovid döneminde Londra'dan farklı Britanya şehirlerine ve kırsal bölgelere taşınmalar artmıştı. Son yıllardaki uzaktan çalışma yöntemlerinin gelişmesi ile Londra'da günlük ofise giden sayısı da azaldı. Son olarak artan şehirde yaşama maliyetleri de şehirden kaçışı artırdı ve sonuç olarak Londra bölgesinde ilkokul kontenjanlarında boşluklar oluştu. En iyi Londra ilkokulları dahi yarı kapasite seviyesindeler. Öğrenci sayısına göre okullar hükümetten ödenek aldıkları için azalan öğrenci ile okul gelirleri azalıyor ve sorunlar artıyor. Birkaç yıl öncesine kadar Londra bölge belediyeleri, artan rezidans inşaatları sebebiyle okulların aşırı kalabalık olacağından ve yetersiz kalacağından endişe etmekteydiler.

Big Half yarı-maratonu başlıyor

4 Eylül Pazar günü Londra merkezde 21 Km yarı-maraton "Big Half" koşulacak. Bu etkinlik farklı vakıf ve hayır kurumları için de para toplama vesilesi oluyor.

Maraton ve yarı -maraton etkinlikleri hem Avrupa şehirlerinde hem Türkiye’de son yıllarda artmış durumda ve başarılı koşu organizasyonları bölge turizmine önemli katkılar sağlamakta.

TATİL BİTTİ, BİR DAHAKİ TATİL NOEL’DE

İngiltere'de okul tatili döneminin sonuna geldik. 29 Ağustos Pazartesi günü ilave olarak resmî tatil idi, ("Bank Holiday" diyorlar). Aileler "uzun hafta sonu tatili" yaptı. ("Longweek-end" diyorlar 2 günlük hafta sonu tatiline 1 gün ilave tatil gelince). Ağustos ayinin son pazartesi günü İngiltere’de yazın kapanış tatili oluyor. Felekten son bir yaz günü tatili kıvamında bir tatil. Noel'e kadar başka tatil yok.

İngiltere'de okul tatilleri birer haftalık birkaç tane dönem arası tatil ve birkaç haftalık bir yaz tatilinden oluşuyor. Geçen hafta dönüş yolculukları başladı. İngiltere'de yaşayan ve okul çağındaki çocuğu olan İtalyanlar, İspanyollar, Türkler genelde bu tür tatillerde anavatanlarına gidiyorlar ve şu aralar dönüyorlar. İngiltere'de bu dönemde tatil mekanları, güneydeki sahil ve plaj bölgeleri çok kalabalık oluyor, 1 saatlik yol, trafikten dolayı kolayca 3 saat olabiliyor ve fiyatlar da misli ile pahalılaşıyor.

Elektrikli Arabadan şebekeye elektrik satışı

Elektrikli Arabalar akıllı şarj sistemleri ile belirli saatlerde şebekeden elektrik alabilecek, belirli saatlerde şebekeye elektrik satabilecek. Akıllı tarifeye geçecek elektrikli araç sahipleri, pahalı saatlerde şebekeye elektrik satarak para kazanabilecekler. Bu sistemin İngiltere'deki kurulu elektrik üretim yatırımının daha verimli çalışmasını ve milli tasarrufu artırması öngörülüyor.

Birkaç ay içinde İngiltere’de elektrikli araç pazarındaki rekabetin kızışması bekleniyor. Çinli üretici Great Wall, Ora markalı araçları ile piyasaya girecek, yine Çinli BYD ise pazarlamacı firma arayışında.

Türkiye'nin de TOGG projesi ile benzer akıllı elektrik tarifeleri ve sistemlerini devreye almasını ve elektrik dağıtım altyapısının verimini artırmasını önerebiliriz.

İngiltere'deki yabancıların polis kaydı yenileme zorunluluğu kaldırıldı

İngiltere'de çeşitli tiplerde vize ile yaşayanlar için polis kaydı zorunluluğu 4 Ağustos itibariyle kaldırıldı. Ülkeye ilk defa girenler için polis kaydı yine gerekli ancak daha sonraki adres değişikliklerinde artık polise gidip "yeni adresim bu, buyurun ücretim" deme olayı bitiyor.

Bu anlamlı bir ilerleme oldu zaten İngiltere'de yaşayanların ev adresini saklama imkânı yok, banka hesabından ehliyete, faturalara, kredi kartlarına, vergi ödemelerine kadar her yerde ikamet adresiniz kayıtlı, muhtemelen ekonomik sistem içindeki işlemleriniz yapay zekâ uygulamaları ile analiz edilip zaten belirli profillemeler ve adres tespitleri yapılıyor. Zaten sokaktaki suçlara yetişemeyen polis teşkilatına bir de göçmen adresi kaydı angaryası işini vermenin gelinen teknolojik düzeyde anlamı yoktu.

Birleşik KraLlık’ın Azerbaycan büyükelçisi değişti

Birleşik Krallık’ın Azerbaycan büyükelçiliği görevine Fergus Auld getirildi. Fergus, Rusya ve Çin'de görev yapmış deneyimli bir diplomat. Fergus'tan Türkiye'nin Avrasya ile ilişkilerini geliştirecek politikaları desteklemesini beklemek hayalcilik olacaktır, muhtemelen kendisine verilecek görev tam tersine Türkiye'yi sıkı sıkıya Atlantik sistemine bağlı tutmak olacaktır.

Diğer taraftan Birleşik Krallık (BK) ile Kafkasya'da bazı önemli işbirliği alanlarımız mevcut ve bu konularda Fergus ile başarılı işler yapmayı hedeflemeliyiz. Bunların başında Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattı ve ilintili petrol üretimi ve dağıtımı projeleri gelmektedir. BTC boru hattı ve Azerbaycan petrol üretiminde British Petrol'un önemli ortaklığı mevcuttur. BTC'nin kapasitesinin artırılması, Hazar'daki petrol üretiminin artırılması alanlarında Türkiye ve BK'nın çıkarları örtüşmektedir.

Diğer önemli işbirliği alanı Zengesur veya Nahçıvan koridorudur. Bu koridor ile Türkiye Azerbaycan'a, Bakü'ye, Hazar Denizi’ne ve oradan Türkistan bölgesine demiryolu, karayolu ve potansiyel olarak Telekom, petrol, gaz vs. hatları ile bağlanabilecektir. İngiltere’nin bu projeyi desteklemesini beklemeliyiz çünkü bu hat ile Türkiye üzerinden Türkistan bölgesine önemli bir ticaret yolu açılacaktır ve Türk-İngiliz ortaklıklarının da bu gelişmelerden faydalanmasını beklemeliyiz. Türkmenistan ve Kazakistan için, Akdeniz’e yeni bir ulaşım koridoru açılmış olacaktır. İngiltere Türkmenistan bölgesine Gürcistan ve Ermenistan üzerinden kolayca ulaşamaz. Rusya veya İran üzerinden de kolayca ulaşamaz. Türkiye ve Zengesur koridoru makul bir çözümdür. Zaten bu koridor açıldığında, ticari taşımacılıkta oluşacak fiyat ve zaman rekabeti baskısı ile hem Ermenistan üzerinden hem İran ve Rusya üzerinden olan rotalarda ulaşım süre ve masraflarının azalmasını beklemeliyiz. Açılacak koridor ile Türkiye'nin karadan demiryolu ile Moskova bağlantısı da oluşacaktır, bu konu BK'nın hoşuna gitmeyecektir ve bu noktada becerikli diplomatların taraflara kazanımları anlatmasına ihtiyaç vardır.

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti'nin Azerbaycan tarafından tanınması konusu da potansiyel bir işbirliği alanıdır. KKTC'nin kendi bayrağı ile Commonwealth oyunlarına katılması da bu kapsamda ele alınabilir.

Önceki Birleşik Krallık büyükelçisi James Sharp'da açıkçası Azerbaycan'a uğurlu gelmişti ve döneminde Azerbaycan işgal altındaki topraklarının önemli bölümünü kurtarmıştı. Bu konuda BK.'nin aktif desteği oldu mu pek emin değilim ancak Fransa gibi köstek olmadıkları kesin. BK., Karabağ'ın kurtarılması döneminde nispeten tarafsız bir pozisyon aldı. Hem Ermeni tarafında göçen ailelere ilaç ve gıda desteği sağladı hem bölgedeki mayınların temizlenmesine destek oldu.

Birçok meyve, sebze ve yeşillikte SKT kalkıyor

İngiltere gıda israfına savaş açmış durumda. Bu savaşın parçası olarak bazı gıdalarda son kullanma tarihinin ("Best Before Date" olarak İngiltere'de kullanılıyor yani tam olarak SKT değil) kaldırılması konusundaki uygulama market zincirleri arasında yayılıyor. En son "ASDA" market zinciri bu kararı aldı. 250 çeşit meyve ve sebzede SKT ibaresi kalkacak böylece gıda tedarik zincirindeki atık gıda miktarı azaltılacak ve milli tasarruf oranı artacak. Turunçgiller, patates, havuç, karnabahar vs. gibi ürünlerde 1 Eylül'de SKT ibaresi İngiltere'deki tüm "ASDA”larda kalkacak. Bu konuda temmuz ayında "Marks and Spencer"in market bölümü 300 kalem ürün ile karar almıştı, bunu "Waitrose" marketler zinciri ağustos başında 500 kalem ürün ile izlemişti. Belli ki bu işin devamı diğer market zincirleri ile gelecek. Bu konuda yapılan bir tahmine göre yıllık yedi milyon adet dolu market alışveriş sepeti eşdeğeri gıdanın çöpe atılmasını bu uygulama önleyebilir. Sepet başına 20 pound desek, yıllık 140 milyon pound yani 2,5 milyar TL hane halkı tasarrufu oluşabilir.

Gıda israfı konusu Türkiye'de de problem. Türkiye'de marketlerimiz gönüllü olarak bu uygulamaya muhtemelen zaman içinde geçecektir ancak hükümetimiz bu konuda market zincirlerini, gıda aracı ve toptancılarını cesaretlendirir ise bu uygulama daha hızlı şekilde yayılabilir. Mutfaklarımıza ara sıra "tipsiz" ve "pörsümüş" görünümde sebze ve meyveler gelebilir ancak bu işin milli gelire yıllık katkısı milyar TL seviyesinde olacaktır, çiftçimizin gelirini artıracaktır, gıda ihracatını artıracaktır ve gıda enflasyonunu azaltıcı etkisi olacaktır.

Bizde de SKT'nin yerini "Tavsiye Edilen Tüketim Tarihi (TETT)" ibaresi doğru bir uygulama ile almıştı. Bu dönüşüm yeterli yaygınlık kazanmadı ise bu konuda da tüketicileri bilinçlendirmek uygun olabilir.

Ağustos sonu Londra-İstanbul Doğu Ekspresi Seferi

Her sene ağustos sonunda Londra'dan İstanbul'a süper lüks bir tren seferi özel bir firma tarafından düzenleniyor. Elbette bu kesintisiz bir tren seferi değil. Londra'dan Paris’e Eurostar treni ile başlayan bir servis, Paris’ten tren ile Budapeşte, Bükreş, Sofya ile devam edip İstanbul'a ulaşıyor ve İstanbul'dan uçak ile Londra'ya dönüş ile Doğu Ekspresi sonlanıyor. Dokuz günlük bir paket. Paris çıkışlı İstanbul varışlı paketler ise yedi günlük olarak tasarlanmış.

Görüldüğü üzere, zorlama da olsa, aktarmalar da olsa, Doğu Ekspresi markası ile yabancı bir firma tarafından pazarlanan bir butik tren yolculuğu paketi mevcut. Bu ve buna benzer İstanbul-Avrupa turistik tren taşımacılık seferlerini kamu ve özel sektör firmaları ile artırabiliyor olmalıyız. İstanbul'dan Londra'ya kadar kesintisiz bir demiryolu altyapısı mevcut ancak gerekli işletmecilik becerisini gösteremeyip, uluslararası anlaşmaları yapamamış durumdayız. Elbette bu başarısızlığın sebebi Türk tarafı olmayabilir, Avrupalı makamların bu konuda isteksizliği olabilir ancak bu konu Türkiye'nin turizminin çeşitlenmesi açısından ve demiryolu ile uluslararası yolculuk kültürünün oluşması açılarından önemlidir ve bu seçeneklerin zorlanması gerekir. Turizm bakanımız, bu tür paket tur organizasyonlarını ve turizm pazarlamasını bilen biridir, gezi gemileri konusunda nispeten başarılı bir iş ortaya konmuştur, benzer başarıyı demiryolu temelli turistik tur paketlerinde de beklemeliyiz. Benzer şekilde Avrupa'da birçok demir yolu işletmecisi, arabaları hatta TIR’ları tren ile taşımaktadır, Türkiye'ye Avrupa'dan araba ile gelen turistlere bu tür seçenekleri de sunabiliyor olmalıyız. Tek yön arabası ile gelir, dönüşte arabasını tren ile geri yollar, kendisi uçak ile döner böylece Türkiye'de geçirdiği gün sayısını artırabilir.