Petrol artık Bağdat'ın kontrolünde

Irak Merkezi Hükümeti ile Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi, tahkim kararının ardından durdurulan Kuzey Irak petrolünün ihracatının yeniden başlamasına imkan veren bir anlaşma imzaladı. Anlaşmaya göre, bundan sonra petrol ihracatı Bağdat'ın denetiminde olacak, gelirler de Irak Merkez Bankası’nda bulunan Erbil'e ait bir hesapta toplanacak. Bağdat ile Erbil arasındaki petrol ihracatı krizi, yeni bir anlaşma ile çözüme kavuştu. Bağdat'ta Başbakan Muhammed Şiya el-Sudani ile Kuzey Irak Bölgesel Yönetimi Başbakanı Mesrur Barzani'nin huzurunda imzalanan anlaşma sonrası petrol akışı da yeniden başladı.

Başbakan Barzani, Twitter hesabından yaptığı paylaşımda, Irak Parlamentosu yeni bir Petrol ve Gaz Yasası kabul edinceye kadar anlaşmanın “geçici” olarak yürürlükte kalacağını, ancak bunun Erbil ile Bağdat arasında “uzun süredir devam eden anlaşmazlığı sona erdirmek için çok önemli bir adım olduğunu” söyledi.

'ÇIĞIR AÇAN ANLAŞMA'

Middle East Economic Survey'den (MEES) Körfez Analisti Yesar el-Maliki de anlaşmanın "her şeyden önce" Türkiye'ye ihracatı hızla yeniden başlatmayı amaçladığını kaydetti. Maliki, anlaşmanın aynı zamanda Bağdat'a, Kuzey Irak'ın petrol sektörüne dahil olması için bir fırsat sunduğunu ve aynı zamanda Erbil'in gelecekte "daha yüksek gelir elde etmesine" izin verdiğini bildirdi. Maliki, anlaşmayı her iki tarafın da yeni enerji yasasını hazırlamasına ve "mevcut tarihi anlaşmazlıkları kesin olarak çözmesine" yardımcı olabilecek bir "atılım" olarak niteledi.

ORTAK KOMİTE KURULDU

Hem Merkezi Hükümet'ten hem de Bölgesel Yönetim'den AfP'ye konuşan yetkililer de, Kuzey Irak'taki ham petrolün satışının bundan böyle Irak Devlet Petrol Pazarlama Teşkilatı (SOMO) tarafından yönetileceğini söyledi. Yetkililer, federal ve bölgesel hükümetler tarafından oluşturulan ortak bir komitenin ihracat sürecini denetleyeceğini ekledi. Yetkililer, “Gelirler, Bağdat tarafından denetlenecek olan Erbil kontrolündeki bir hesaba ödenecek.” bilgisini verdi.

NE OLMUŞTU?

Irak Anayasası'na göre; Kuzey Irak'tan ihraç edilen petrolün parasının Amerikan Merkez Bankası bünyesindeki New York’ta bulunan Irak Kalkınma Fonu (DFI) hesabında birikmesi gerekiyordu. Merkezi Hükümet bu paranın yüzde 83'ünü alacakken, yüzde 17'sini de Erbil yönetimine verecekti. Fakat bu usül işlemedi. Barzani, bölgeden kaçak hatlar çekerek, ölçüm istasyonlarını bypass ederek ve tanker ticaretini devreye sokarak Bağdat'ın bilgisi olmadan petrol ihracatına başladı. Bu petrol Kerkük-Yumurtalık boru hattı üzerinden Türkiye'ye geliyor, daha sonra tankerlere yüklenip büyük bölümü İsrail'e satılıyordu. Buradan elde edilen para da Halkbank'ta biriktirilerek Erbil tarafından kullanılıyordu. Bunun üzerine Bağdat, söz konusu ticaretin Türkiye ile imzalanan 1973 tarihli boru hattı transit anlaşmasını ihlal ettiğini söyledi ve 2014 yılında Uluslararası Tahkim Mahkemesi'ne başvurdu. 25 Mart 2023'te kararını açıklayan mahkeme, Bağdat'ı bu konuda haklı bularak Türkiye'yi 2014-2018 yılları arasındaki ticaret dolayısıyla 1,4 milyar dolar tazminat ödemeye mahkum etti. Türkiye ise dava sürecinde karşı iddialarda bulunmuş ve kendisinin de zarar ettiğini belirtmişti. Mahkeme bunu da haklı bularak Bağdat'ın da 600 milyon dolar tazminat ödemesine hükmetti. Faizler eklendiğinde Türkiye'nin yaklaşık 500 milyon dolarlık bir tazminat ödemesi gerekiyor. Bu tazminatın ise Erbil tarafından üstlenilebileceği ileri sürülüyor.