İran ŞİÖ’ye tam üye oldu! 'Uluslararası denge bağımsız devletler lehine değişiyor'

Bu yıl 20. senesini kutlayan Şanghay İş birliği Örgütü , dün Duşanbe’de yapılan “21. Liderler Zirvesi”nde birliğin diyalog ortağı İran’ın “tam üye olma işlemlerinin başlatıldığını” duyurdu.

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi, "Bölgesel düzeyde gerçek barış ve iş birliğini sağlamak için birkaç fırsattan biri olan bu önemli ve etkili toplantıya katılmaktan duyduğum memnuniyetimi ifade ederim. İran'ın daimi üyeliği vesilesiyle tüm üyelere samimi teşekkürlerimi sunuyorum." dedi.

Uluslararası sistemin çok kutuplu bir yapıya büründüğüne ve bağımsız devletler lehine gücün yeniden dağılımına doğru değiştiğini belirten Reisi, ŞİÖ'yü ekonomik, siyasi ve demografik değerlere sahip bir örgüt ve küresel çok taraflılık için "itici bir güç" olarak niteledi.

‘ULUSLARARASI SİSTEM DEĞİŞİYOR’

İran'ın dış politikasının uluslararası kuruluşlara aktif katılım, çok taraflılık, iş birliği ve karşılıklı saygı üzerine kurulduğunu aktaran Reisi, "Dünya yeni bir döneme girdi. Hegemonya ve tek taraflılık ortadan kalkıyor. Uluslararası sistemdeki güç, bağımsız devletler lehine değişiyor." diye konuştu.

DİĞER GÜNDEM AFGANİSTAN

Zirve, Taliban öncülüğünde Afganistan’da kurulan “geçici hükümet” sonrası ilk kez Afganistan’ın komşu ülke liderlerinin bir araya getirdi. Zirve’nin en önemli maddesini de Afganistan’daki son durum oluşturuyor. Uzmanlar Afganistan’daki sorunların çözülmesinde ŞİÖ’nün önemli bir rol oynayacağını söylüyorlar. ABD’nin büyük yenilgisi sonrası Afganistan’ın bundan sonraki süreçte daha bölgesel eğilimli bir siyaset izleneceği bekleniyor.

Çin Cumhurbaşkanı Xi Jinping de, Zirve’de yaptığı konuşmada “ABD birliklerinin geri çekilmesi Afganistan’da yeni bir sayfa açtı. Fakat Afgan halkı şimdi yeni zorluklarla karşı karşıya. Afganistan bölgesel ve uluslararası toplumun desteğine ve dayanışmasına ihtiyaç duyuyor. ŞİÖ-Afganistan Temas Grubu aracılığıyla Afganistan’daki sorunsuz geçişi kolaylaştırmamız gerekiyor. Afganistan'ı geniş tabanlı ve kapsayıcı bir siyasi çerçeve oluşturmaya, sağduyulu ve ılımlı iç ve dış politikalar benimsemeye, terörün her türlüsüne karşı kararlı bir şekilde mücadele etmeye, komşularıyla dostluk içinde yaşamaya ve gerçekten bir barış, istikrar ve kalkınma yoluna girmeye teşvik etmeliyiz.” şeklinde konuştu.

ŞANGHAY İŞ BİRLİĞİ ÖRGÜTÜ NE ZAMAN KURULDU?

İlk olarak 1996 yılında Çin, Rusya, Kırgızistan, Tacikistan ve Kazakistan tarafından üye ülkeler arasında güvenin arttırılması, sınır bölgelerinin silahsızlandırılması ve bölgesel iş birliğinin teşvik edilmesi amacıyla “Şanghay Beşlisi” adıyla kuruldu. 2001 yılında Özbekistan’ın da katılmasıyla birlik, adını Şanghay İş birliği Örgütü (ŞİÖ) olarak değiştirdi.

TÜRKİYE ‘DİYALOG ORTAĞI’

2008 Duşanbe Zirvesi’nde, Örgüt’le irtibat kurmak isteyen ve gözlemci konumunda olmayan üçüncü ülke ve uluslararası kuruluşlarla ilişkilerin kurumsal bir çerçeveye oturtulması amacıyla, “ŞİÖ Diyalog Ortaklığı Statüsü” adı altında yeni bir mekanizma kuruldu.

Diyalog Ortaklığı statüsü, gözlemci statüsüne sahip olmayan üçüncü ülkelerin Örgüt’le belirli alanlarda sınırlı iş birliği yapmalarına olanak sağlamaktadır. Bahsedilen statü, Örgüt’le kurumsal bağın derecesi bakımından “gözlemci ülke” statüsünün altında, “misafir katılımcılar” statüsünün ise üzerinde yer almaktadır.

Ülkemiz 6-7 Haziran 2012 tarihlerinde Pekin’de düzenlenen ŞİÖ Devlet Başkanları Zirvesi’nde oybirliğiyle Diyalog Ortaklığı’na kabul edildi.

9 Haziran 2017'de Kazakistan'ın başkenti Astana'da düzenlenen zirvede ise Pakistan ve Hindistan'ın tam üyeliği onaylanmıştı.

ŞİÖ’NÜN MİSYONU

ŞİÖ öncelikli olarak üye ülkelerin Orta Asya güvenliği ile ilgili sorunlarına eğilme amacını taşıyor; başlıca tehditler olarak terörizm, ayrılıkçılık ve aşırılıkçılık olarak belirtiliyor. Taşkent'te yapılan ŞİÖ 16-17 Haziran 2004 zirvesinde, Bölgesel Anti-terörizm Yapısı (RATS) kuruldu. 21 Nisan 2006'da, ŞİÖ anti-terörizm kapsamı altında uluslararası uyuşturucu suçlarıyla mücadele etme planını açıkladı

Örgüt, ABD'ye karşı etkili bir kutup oluşturmaktadır. Rusya Devlet Başkanı Putin, Şanghay İş birliği Örgütü'nün Ağustos 2007 Bişkek Zirvesi’nde “Tek kutuplu dünya kabul edilemez.” diyerek bir anlamda birliğin misyonunu da belirtmişti. Çöken ABD hegemonyası karşısında “çok kutupluluk, “devletlerin bağımsızlığına saygı, “karşılıklı yarar” gibi ilkeleri misyon edinen Örgüt, yükselen Asya devletlerinin Batı’nın hegemonyasına karşı dünya genelinde ezilen ve gelişen dünyanın temsilcisi olma yolunda önemli bir köşe taşı oluşturuyor.