İş dünyasının korkusu işletmede vaka görülmesi

Koronavirüs salgınını önlemek için alınan tedbirler yüzünden hizmet sektörü kepenk indirdi. İmalat sanayisi de kapasite düşürdü. Belli üretim alanları dışında işler oldukça durgun. Temassız ticaret uygulaması ile Ticaret Bakanlığı, tedarik zincirinin kopmasını önledi. Ancak kanallar oldukça daraldı. Üretimde işlerin nasıl gittiğini ve sanayicinin beklentilerinin ne yönde olduğunu öğrenmek için, girişimci iş insanı, Erin Motor Genel Müdürü Ersin Şahin ile süreci değerlendirdik.

ALIŞKANLIKLAR DEĞİŞECEK

• Bir sanayici gözüyle nasıl bir tablo görüyorsunuz?

Karamsar olmak istemiyorum. Su akar yolunu bulur. Süreçle beraber farklı sektörler çıkacaktır. Ancak geleceğe dair belirsizliğin olması bizi korkutuyor. Diğer yandan tüketim alışkanlıklarımız değişecek. Bu değiştiğinde, bundan önceki öngörülerimiz de değişecek. Biz otomotiv sektöründeyiz. Bir aracın iki yılda bir değiştirilmesi normalde lükstür. Şimdi acaba otomotiv satışları düşer mi? Konut sektörünün yerinde olsa şunu düşünürdüm; insanlar yatırım aracı olarak ev almayı sürdürür mü? Yoksa daha likit şeyler mi tutmaya başlarlar?

ÇİN'DEN ALIMLAR BAŞLADI

• Yoksa bahçeli evler mi tercih edilir?

Yani... 'Cihangir'de oturmayayım ama Bahçeşehir'de ayağım toprağa değsin' mi der. Tahmin edebiliyoruz ama ne olacağını bilemiyoruz. Bu öngörülemez durum beni korkutuyor. Ama yakın vadede şunu söyleyebilirim. Bizim ciromuzun içerisinde de küçük bir paya sahip olsa da Çin'e ihracatımız var. Oradan sipariş gelmeye başladı. Ocak ve şubatta Çin bıçak gibi kesildi. Ama martın ikinci yarısından itibaren az da olsa alımlar başladı. Bu şunu gösteriyor; Avrupa'da da 2.5 aylık süreçten sonra hareketlenme başlayabilir. ABD pazarı çalışıyor mesela!

MAYIS GİBİ AÇILABİLİR

• ABD durmadı mı?

Hiç durmadı. Orada kamyon üreticilerine tedarik sağlıyoruz. Hükümet, Detroit'teki üreticilere, "Kritik sektörsünüz.Lojistiğe hizmet veriyorsunuz. Çalışmaya devam" demiş. McKinsey son raporunda mesela ekim ayı gibi açılma bekliyordu. Biz de açıkçası Avrupa'dan mayıs ayında siparişlerin gelmeye başlayacağını bekliyoruz. Yani açık söylemek gerekirse süreç uzarsa kimse dayanamaz. O kadar kolay değil.

ÇİN'İN STRATEJİSİ NE OLACAK?

• Cumhurbaşkanı da "üretimimiz durmayacak" dedi.

Kesinlikle öyle. Tabii böyle bir dönemde bunları konuşmak zor ama Çin'den bu tarafa bir kayış olacağını düşünüyoruz. Gerek Çinliler burada satın alma yapabilirler. Örneğin; tedarik anlamında büyük oranlarda Çin'e bağlı olan firmalar bunu aşağı çekip riski dengeleyecekler. Yani otomotivde de böyledir. Almanlar özelinde; tek bir firmaya belli bir yüzdeden fazla bağlı olamazsın. Tek bir firmaya yüksek oranda bağlı olmanı istemezler. Çünkü senden alımı kestiği zaman ayakta kalamazsın. Yani otomotiv bunu bile kontrol eder bir konumda. Şimdi baktığımızda Çin'de de para var. Ben şöyle düşünürüm; Çin'deki fabrikamdan almıyorsa, gelir Türkiye'de fabrika kurarım...

*Zaten Kuşak Yol kapsamında böyle bir strateji izlenmesi bekleniyordu. Özellikle Kuzey Afrika ve Güney Avrupa için Türkiye'yi bir üs veya iş ortağı olarak konumlandırıyorlardı.

Biz de bunun işaretlerini görüyoruz. Türkiye de maliyet anlamında avantajlı konuma geldi.

EN İYİ FİRMA OLSA DAYANAMAZ

• Özellikle son kur artışı dikkate alınınca... Ülkemizde nasıl bir hava var; ödemelerde bir kopma var mı? Başka nasıl önlemler gerekir?

Yüzde 100 ihracatçı olduğumuzda iç pazardaki duruma çok bağlı değiliz. Büyük müşteriler ödemelerini yapıyorlar. Kredi anlamında ise; bankalar kredi vermek için arıyorlar. Fakat, her zaman bankacı garanti gördüğü firmaya kredi vermek istiyor. Alacağını riske atmamak için. Örneğin bir taraf böyleyken biraz eli sıkışmış olana ne derler, emin değilim.

• O kesimden ciddi şikayetler alıyoruz.

Bankalar öteleriz kredileri diyorlar ama yine o döneme kadar faizi işletiriz diyorlar. Yani ne oldu? Sen yine bana kredi satmış oldun! Ne değişti ki?

• İktisatçılar bir ödemesiz dönem olması gerektiğini düşünüyorlar. Bankalar faiz almasın, o kadarlık gideri vergiden düşsünler gibi öneriler var.

Bu doğru. Yüzde 100 ihracatçı firmalarda şimdilik bir sıkıntı yok gibi ama bu ne kadar sürdürülebilir? Ağustosa kadar satış yapamazsa en iyi firma da olsa sürdüremezsiniz. Hiç satış yapılmadan kaç ay maaş ödeyebilirsiniz? Şunu da vurgulamak lazım, iş insanıyım, iş sahibiyim diyorsanız; birkaç ay da kimseyi işten çıkarmadan ayaklarınızın üzerinde durabilmeniz lazım. Bir takım imkanlar da var. Sosyal olarak bu yine bize döner. Herkes elini taşın altına koymalı. Yoksa bu sefer yine kime ürün satacaksınız?

ÇALIŞAN DESTEĞİ LAZIM

• Türkiye'de otomotiv pazarı nasıl açılır?

Mayıs başında yavaş yavaş başlayabilir diye bir öngörüm var ama düşük miktarlarla başlanır. Özellikle, Kovid-19 ile ilgili eğri aşağı doğru dönmeye başlarsa...

• İşletmelerin en büyük korkusu nedir?

En büyük korkumuz, işletmeler çalışırken bir vaka görülmesi ve işletmelerin karantinaya alınması. Önlemlerini alıyoruz. Üretim çok düştüğü için zaten sayılar azaldı. Yemekhaneler de mesafeler artırıldı. Maske, eldiven ile çalışılıyor. Hem insanı hem de işin devamı açısından işletmelerin en büyük korkusu bu diyebilirim.

• İlave destekler konusunda ne yapılabilir?

Çalışanların gelirsiz kalmaması için işten çıkarma olmamalı dedik ama unutmayalım Türkiye'de 2018'deki krizden daha yeni çıkarken buna yakalandı. Firmalar nefessiz kalmıştı. Şimdi buna yakalandılar. O firmalara ve çalışanlarına destek verilmeli diye düşünüyorum.