İsrail’e F-35 parçaları tedariği için akıl almaz oyunlar! ‘Hollanda hukuku hiçe sayıyor’
Hollanda Dışişleri Bakanlığı’nın mahkeme yasağının ardından İsrail'e F-35 parçaları tedarik etmek için çıkış yolları aradığı ortaya çıktı
Lahey'deki Temyiz Mahkemesi, Gazze Şeridi'nde ciddi savaş hukuku ihlallerinin işlenmesi riskinin açık olması nedeniyle Hollanda’nın İsrail’e olan F-35 parçalarının ihracat ve transit geçişini durdurması gerektiği kararını vermişti. (12 Şubat 2024)
F-35 parça tedarik etmesine izin verilmemesi kararı nedeniyle Hollanda Savunma Bakanlığı Dışişleri'nden alternatifler üzerinde düşünmesini istedi. Başbakan Mark Rutte hükümetinin alternatiflerle diğer ülkelerden kısa ve uzun vadeli teslimatların devam etmesine izin vermesi umut ediliyor. Örneğin, F-35 parçalarını ABD de dahil olmak üzere diğer ülkelerden doğrudan İsrail'e gönderilebileceği belirtildi. Dışişleri Bakanlığı, Hollanda'nın ABD'yi karar hakkında bilgilendirdiğini ve F-35 programı kapsamında "İsrail'in gerekli F-35 parçalarına erişimini nasıl sürdürebileceğinin araştırıldığı" açıklamasında bulundu.
‘HUKUKA UYULMALI’
Amsterdam Vrije Üniversitesi'nden uluslararası silah hukuku uzmanı Profesör Galina Cornelisse, parçaların İsrail'e nasıl teslim edilebileceğini araştırmanın uluslararası hukuka aykırı olduğunu söyledi. Cornelisse, "Eğer ülkenizdeki yargıç parça tedarikinin uluslararası hukuka aykırı olduğunu söylüyorsa, buna uymak zorundasınız" dedi.
Amsterdam Üniversitesi ve Hollanda Savunma Akademisi'nde askeri hukuk profesörü olan Marten Zwanenburg da konuyu değerlendirdi. F-35 parçalarının fiili transitinin ve ihracatının durdurulmasıyla ilgili mahkemenin kararının oldukça net olduğunu söyleyen Zwanenburg, "Eğer nihai hedef İsrail ise ve ABD bir ara adımsa, o zaman bu rotayı izlemenin ve muhtemelen keşfetmenin kararı ihlal ettiğini söyleyebilirsiniz." dedi.
‘HUKUK SİSTEMİNE DARBE’
Görüşlerine başvurulan tüm uzmanlar, teslimat seçenekleri arayışının, kararın temelini oluşturan uluslararası anlaşmaları ihlal edebileceği konusunda hemfikir. Utrecht Üniversitesi'nde uluslararası insancıl savaş hukuku profesörü olan Jessica Dorsey, "Bu anlaşmaların özü savaş hukuku ihlallerini önlemektir ve şu anda bu konuda açık bir risk söz konusudur. Dışişleri Bakanı bu riskten ilk olarak Hollanda'nın kendi Hukuk İşleri Müdürlüğü tarafından haberdar edildi ve bu durum daha sonra Uluslararası Adalet Divanı ve Lahey'deki mahkeme tarafından da teyit edildi" açıklamasını yaptı. Dorsey, Hollanda'nın bu bilgiye rağmen hala alternatif yollar aramasını "uluslararası hukuk sistemine bir darbe" olarak nitelendiriyor.
‘ULUSLARARASI HUKUKUN ALTI OYULMUŞ OLUR’
Dorsey, Hollanda'nın bir Avrupa dış ve güvenlik politikası direktifi olan Avrupa Ortak Pozisyonu (EUGS) kapsamında son kullanıcının kim olduğunu bilme yükümlülüğü olduğunu da ekliyor: "Eğer F-35 parçalarının ABD'ye geçişine izin verirsek, Amerikalılardan bu parçaların İsrail'e geçmeyeceğine dair garanti almalıyız. Aksi takdirde Silah Ticareti Anlaşması ve EUGS'nin geçersiz olduğu anlamına gelir. Eğer bunları aşmaya çalışırsanız, tüm uluslararası hukukun altını oymuş olursunuz."
KARAR TEMYİZDE
F-35’lere parça üreten Hollanda menşeli Fokker şirketi, F-35 parçalarının halen ABD'ye teslim edildiğini duyurdu. Şirket, son kullanıcının kim olduğunu bilip bilmediği sorusuna ise bir yanıt vermedi. Öte yandan Dışişleri Bakanlığı mahkemenin kararını temyize götürdü.