KAAN'ın motorunda 'ön tasarım' ihalesi
Türkiye'nin ilk beşinci nesil jeti olacak KAAN savaş uçağının özgün motorunun geliştirilmesi için ön tasarım ihalesi açıldı. İhalede TRMotor ile TAEC yarışıyor.
Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı, Milli Muharip Uçak (MMU) Projesi kapsamında geliştirilecek KAAN savaş uçağı için milli bir turbofan motor geliştirilmesini planlanıyor. Bu kapsamda başlatılan “MMU Özgün Motor Geliştirme Programı”nda yeni bir adım atıldı. Turbofan motorun ön tasarım fazı için ihaleye çıkıldığı öğrenildi.
Savunma Sanayi Başkanlığı tarafından açılan “Ön Tasarım Fazı Projesi” ihalesine iddialı iki ortaklık teklif verdi. SavunmaSanayiST.com'un savunma kaynaklarından edindiği bilgiye göre; TRMotor'un ana yükleniciliğinde TEI ile Ivchenko Progress şirketleri, işbirliği modeli ile teklif sundu. Bunun yanında Kale Grubu da Rolls-Royce şirketi ile kurduğu ortaklık yapısıyla ihalede yarışıyor. KAAN için motor geliştirmenin temel koşulu, tasarımın tamamlanmasının ardından fikri hakların tamamen Türk mülkiyetine geçmesi olacak.
KALE MOTORDA TECRÜBELİ
Kale Grubu, Milli Muharip Uçak'ın motoru için daha 2017 yılında İngiliz Rolls-Royce şirketi ile ortaklık yaparak TAEC Uçak Motor Sanayi A.Ş isimli bir şirket kurmuştu. Bu şirketin yüzde 51 hissesi Kale Grubu'na ait bulunuyor. Motor üretiminde tecrübeli olan Kale Grubu, Türkiye’nin ilk turbojet füze motorlarını geliştirmesiyle biliniyor. Kale Arge tarafından geliştirilen KTJ-3200 ve KTJ-1750 turbojet motorlarının önümüzdeki dönemde ÇAKIR, SOM ve ATMACA füzelerine güç vermesi bekleniyor. KARA ATMACA için de KTJ-3700 motorunu geliştiren şirket; GEZGİN seyir füzesi içinse ARAT Projesi'ni yürütüyor. Roketsan üretimi ÇAKIR seyir füzesi, kısa süre önce KTJ-1750 turbojet motoru ile ilk atış testini başarıyla tamamlamıştı.
UKRAYNA'DA ÜRETİM TEHLİKELİ
TUSAŞ Motor Sanayii A.Ş. (TEI)'nin ortaklık yaptığı Ivchenko-Progress'in ise Ukrayna devlet şirketi olan Motor Sich'in alt firması olduğunu belirtelim.
Bugün Türk savunma sanayisi tarafından geliştirilen AKINCI TİHA, KIZILELMA, ANKA-3, KEMANKEŞ ve Süper ŞİMŞEK gibi uçak ve mühimmatlarda Ukrayna’dan tedarik edilen motorlar kullanılıyor. T929 Ağır Sınıf Taarruz Helikopteri'nde de yine Ukrayna’dan tedarik edilen bir motor yer alıyor. KIZILELMA'da Motor Sich'in AI-25TLT motoru, AKINCI'da Ivchenko-Progress'in AI-450 serisi turboprop motoru bulunuyor.
Ancak Kasım 2022'de Rusya'nın Zaporijya kentinde Ivchenko-Progress ile aynı kampüs alanı içerisinde yer alan Motor Sich fabrikasını vurması, üretimin geleceği konusunda endişeler doğuruyor. Bu noktada Türkiye'nin firmaya ait bazı tezgahları ülkemize getirerek üretimin bir bölümünü üstlenebileceği ifade ediliyor.
Ivchenko-Progress, daha önce Milli Muharip Uçak için AI-322 turbofan motorunu baz alarak geliştireceği AI-9500 adlı yeni bir motor üretmeyi önermişti. Savunma sanayi uzmanları ise AI-322'nin eski bir teknoloji içerdiğini ve Batı mimarilerinden farklı olduğunu, bu nedenle yeni teknoloji girdisi olmadan motoroun KAAN için uygun olmayacağını belirtiyor.
8-10 YIL SÜRECEK
Savunma Sanayii Başkanı Prof. Dr. İsmail Demir, KAAN savaş uçağı için milli bir turbofan motor geliştirme sürecinin ortalama 8 ila 10 yıl sürebileceğini açıklamıştı. Halihazırda KAAN savaş uçağında, ABD'li General Electric üretimi F110-GE-129E turbofan motoru kullanılıyor. İlk uçuşunu 2023'te yapması planlanan KAAN savaş uçağının ilk 20 adedinde F110 motoru bulunacak. TUSAŞ, Türk Hava Kuvvetlerine yönelik ilk KAAN teslimatını 2028 yılında yapmayı hedefliyor.