Koronavirüs aşıları varyantlara karşı ne kadar etkili? Kovid-19 aşıları hakkında bilmeniz gerekenler

İki yeni Kovid aşısı, ABD Gıda ve İlaç Dairesi ile Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezlerinden yeşil ışık aldı. Pfizer-BioNTech ve Moderna tarafından geliştirilen aşılar, 6 ayı tamamlayan bebekler ve yetişkinler için tavsiye edilmektedir. Peki Koronavirüs aşıları varyantlara karşı ne kadar etkili?

KORONAVİRÜS AŞILARI VARYANTLARA KARŞI NE KADAR ETKİLİ?

Pfizer ve Moderna tarafından geliştirilen son mRNA aşıları, geçen sonbaharda yapılan iki değerlikli aşıların aksine tek değerlikli, yani sadece tek bir varyanta karşı koruma sağlamak üzere tasarlanmıştır. Yeni varyantlar, XBB.1.5, bu yılın başlarında ortaya çıkan Omicron'un gelişen bir soyundan gelmektedir.

XBB.1.5 (Kreken Varyantı) artık dolaşımdaki baskın varyasyon olmasa da, ön araştırmalar yeni aşıların yine de şu anda baskın olan EG.5 (Eris Varyantı) yanı sıra BA.2.86 (Pirola Varyantı) gibi bilim insanları arasında bazı endişelere yol açan diğer varyantlara karşı koruma sağlaması gerektiğini ön görmektedir.

Columbia Üniversitesi'nde virolog olan Dr. David Ho'ya göre, birkaç akademik laboratuvardan elde edilen veriler; XBB.1.5 ile enfekte olmuş ve henüz aşı olmamış hastaların, virüsün mevcut versiyonlarıyla "yeterince başa çıkmak" için yeterli nötralize edici antikor geliştirdiğini göstermektedir. Dr. Ho, "Bunun XBB.1.5 temelli aşıyı yaptırmakla eşdeğer olacağına inanıyoruz" dedi.

Aşı üreticileri Pfizer ve Moderna da ilk araştırmalarına göre yeni Koronavirüs aşılarının hem EG.5 varyantına hem de BA.2.86 varyantına karşı iyi bir koruma sağladığını duyurdu. Yetkililer önümüzdeki aylarda Novavax tarafından XBB.1.5 varyantına karşı geliştirilen üçüncü bir monovalent aşıyı da değerlendirmeye alacağı bilgisini paylaştı. Novovax aşısı protein bazlı, yani mRNA aşısından farklı şekilde çalışması bakımından ayrılmaktadır.

Yeni aşılar orijinal virüse karşı koruma içermemektedir, bu da aslında yeni varyantlara karşı korumayı güçlendirmekte yardımcı olabilecektir.

Dr. Ho, "Bağışıklık sistemimiz, bir şey gördüğümüzde, onu tekrar görmeye karşı önyargılıdır. Dolayısıyla orijinal bileşenleri dahil ederseniz, bağışıklık sistemi virüsün yeni versiyonuna değil, çoğunlukla orijinal bileşene tepki verecektir" dedi.

Hazır aşı çalışmalarından elde edilen ilk veriler, geçen yılki iki değerlikli formülün BA.4 ve BA.5'e karşı, sözde 'bağışıklık baskısı' önyargısı nedeniyle yerini aldığı orijinal aşıdan daha etkili olmadığını ortaya koymuştur.

Yeni aşıdan kaç doz almanız gerektiği yaşınıza ve önceki aşılarınıza bağlı değişmektedir: 5 yaş ve üzeri herkes, aşılanma durumlarına bakılmaksızın tek doz güncellenmiş mRNA aşısı için uygun bulunmuştur. Daha önce Kovid aşısı yapılmış 6 aylıktan 4 yaşına kadar olan çocuklar, daha önce hangi aşıyı olduklarına ve geçmişte aldıkları doz sayısına bağlı olarak bir veya iki doz için uygun olmaktadır. Daha önce aşılanmamış olan bu yaş grubundaki çocuklar ise iki doz yeni Moderna aşısı veya üç doz yeni Pfizer aşısı için uygun olabilecektir.

Bağışıklama Uygulamaları Danışma Komitesi'nin (ACIP) eski bir üyesi olan Dr. Paul Offit, KFF Health News'e konuşarak yeni aşılar konusunda "Ben kendim yaptırmayı düşünmüyorum." dedi. Offit, iki aşı takviyesi aldığını ve geçen yıl koronavirüs geçirdiğini, bu nedenle kendisini ciddi hastalıklardan korumak için ek bir takviyenin gerekli olduğunu düşünmediğini söyledi.

BAĞIŞIKLIK SEVİYESİ YÜKSEKKEN NEDEN BİR KEZ DAHA KOVİD AŞISI OLALIM?

Çoğu kişinin artık koronavirüse karşı bir miktar bağışıklığı olmasına rağmen, Hastalık Kontrol Komitesi'nin yeni Pfizer ve Moderna aşılarını neredeyse evrensel olarak tavsiye etme kararını açıklayabilecek birkaç temel faktörü bulunmaktadır.

New York Üniversitesi Langone Aşı Merkezi Direktörü Mark Mulligan, Health'e yaptığı açıklamada, yeni aşının bir takviye aşısı olmadığını söyledi. Mulligan, "Geçen yılki bivalan aşıların aksine, bu yeni aşı orijinal virüs türüne ya da BA.5 gibi erken dönem Omicron türlerine karşı koruma sağlamıyor. Bunun yerine yeni aşı, Temmuz ayına kadar meydana gelen vakaların önemli bir yüzdesini oluşturan XBB.1.5 alt varyantını hedef alacak şekilde özel olarak formüle edildi" dedi.

O zamandan bu yana başka Omicron alt değişkenleri de ortaya çıkmıştır, ancak hem Pfizer hem de Moderna aşıların XBB ile ilgili diğer alt değişkenlere karşı dayanıklı olduğunu söylemektedir. Ayrıca bir sonraki baskın alt değişken olması beklenen EG.5'e karşı da koruma sağlamalıdır.

Geçmişte aşılanan veya güçlendirici aşı olanlar için bile muhtemelen kovid bağışıklığı azalmıştır. Yeni aşı bunu güçlendirmek için bir fırsat olarak görülebilir.

Schaffner, bu durumun özellikle bağışıklık sistemi baskılanmış, yaşlı veya kronik hastalığı olan kişiler için geçerli olduğunu sözlerine ekledi. Daha hızlı kaybolan bağışıklığa ek olarak, bu grupların enfekte olmaları halinde ciddi şekilde hastalanma olasılıkları da yüksek olarak görülmektedir. Bu durum da aşılamayı daha önemli hale getirmektedir.

Daha genç veya daha sağlıklı kişiler için yeni aşıları yaptırmak için de hala nedenler bulunmaktadır. Mulligan, aşılamanın bir kişinin uzun süreli koronavirüs geliştirme riskini azalttığına dair kanıtlar olduğunu ifade etmektedir. Ayrıca, Baylor College of Medicine'de moleküler viroloji ve mikrobiyoloji ve pediatri profesörü olan Pedro Piedra, Health'e verdiği demeçte, aşı olmanın, enfekte olmaları durumunda kişinin hastalığını daha az zayıflatıcı hale getireceğini vurguladı.

Mulligan, her bir kişinin bireysel olarak korunmasının ötesinde, aşıları herkese tavsiye etmek için bir dizi daha toplumsal veya "fedakar" neden olduğunu açıkladı. Dr. Mulligan "Aşılanan insanlar hastalandıklarında daha az bulaşıcı olurlar ve bu da toplumun genelini daha güvende tutar" dedi.

AŞI YERİNE BURUN SPREYİ OLABİLİR Mİ?

Science Advances dergisinde yayınlanan yeni bir çalışmada, bir grup araştırmacı Suriye altın hamsterlerinde, koronavirüse (SARS-CoV-2) karşı burundan uygulanan haberci Ribonükleik Asit-Lipid Nanopartikül (mRNA-LNP) aşılarının bağışıklık sistemini ve koruyucu etkinliğini araştırdı. Araştırmacılar, spesifik antikorların indüksiyonunu, viral yüklerde azalmayı, akciğer patolojisini ve enfeksiyon sonrası kilo kaybının önlenmesini değerlendirdi.

Burundan aşı araştırmaları, SARS-CoV-2 gibi viral enfeksiyonlara karşı başlangıçta koruyucu bir bariyer sunarak solunum bölgelerinde yerel bağışıklığı uyarmayı amaçlamaktadır. Bu metodoloji hem enfeksiyonu hem de virüsün bulaşmasını azaltma potansiyeline sahiptir; ancak solunum yollarının patojenlere karşı savunma mekanizmaları nedeniyle burundan aşıların geliştirilmesi zordur. Bu araştırma, SARS-CoV-2'ye karşı etkinliklerini araştırmak için hamsterlara burun içinden uygulanan mRNA-LNP aşılarını kullanmış ve enfeksiyon seviyelerini ve hastalık şiddetini azaltmada umut verici sonuçlar göstermiştir. Bununla birlikte, insan uygulamalarına geçiş, fizyolojik ve teknik zorlukların üstesinden gelmeyi gerektirmekte ve intranazal aşı formülasyonları için daha fazla çalışma ve optimizasyon gerektirmektedir.

YENİ AŞININ MALİYETİ NE KADAR?

Salgının başlangıcında hükümetler yüz milyonlarca aşı dozu satın aldı ve bunları ücretsiz olarak dağıttı. Şimdi, yeniden formüle edilen aşıların maliyeti konusunda ABD'de özel sigorta şirketleri ve Medicare ve Medicaid gibi devlet ödeyicileri tarafından müzakere ediliyor. Çoğunlukla, bu, aşıların özel veya kamu sağlık sigortası olanlar için ağ içi bir sağlayıcı aracılığıyla aldığınız sürece ücretsiz kalacağı düşünülmektedir.

KOVİD AŞISI VE GRİP AŞISI AYNI ANDA YAPILABİLİR Mİ?

Evet. Tıpkı geçen yıl olduğu gibi, yetkililer herkesi aşılarını aynı anda yaptırmaya teşvik etmeyi planlıyor. Araştırmalar koronavirüs ve grip aşılarının birlikte yapılmasının güvenli olduğunu göstermiştir, tıpkı yaşlı yetişkinler için grip aşısı ve R.S.V. aşısı gibi. R.S.V. aşısının kovid aşısı ile eşleştirilmesi konusunda henüz yeterli veri bulunmamaktadır. Ancak Dr. Ho, uzmanların aşıların birleştirilmesinin daha fazla insanın korunmasını kolaylaştıracağı konusunda umutlu olduğunu ifade etmiştir.