Kutup canlılarının yaşam alanı daralıyor

Cumhurbaşkanlığı himayelerinde, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı uhdesinde, TÜBİTAK MAM Kutup Araştırmaları Enstitüsü koordinasyonunda gerçekleştirilen 2. Ulusal Arktik Bilimsel Araştırma Seferi'ne çıkan bilim heyeti, iklim değişiminin Kuzey Kutup bölgesindeki canlılara etkisini araştırdı.

9 kişilik bilim ekibi, 4 Temmuz'da çıktıkları yolculukta sefer boyunca deniz memelilerini gözledi. Proje kapsamında ekip, Arktik Okyanusu'nda mors, sakallı fok, halkalı fok, Grönland foku, fin balinası, minke balinası, kambur balina, beyaz balina, orka, kuş türlerinden alk, kara ayaklı martı, kutup martısı, çatal kuyruklu martı, korsan martı ve kutup ayılarını gözlemleyerek sayıları raporladı.

EN HIZLI ISINAN BÖLGE

Kuzey Barents Denizi ve adalarında yaşanan artı 4 dereceye varan sıcaklık artışları, dünyanın en hızlı ısınan yerinin bu bölge olduğuna işaret ediyor. Bu sıcaklık artışı, bölgenin 2020 öncesi 20 yıllık ölçümlerinin neredeyse 7 katına denk geliyor ve bu da küresel ısınma ortalamasının 2-3 katı kadar artmış olduğu anlamına geliyor. Sıcaklık artışı türlerin geleceğini de etkiliyor.

NESLİ TEHLİKE ALTINDA

2. Ulusal Arktik Bilimsel Araştırma Seferi Lideri ve Koordinatörü Prof. Dr. Burcu Özsoy, Kuzey Kutbu'nun en büyük yırtıcısı kabul edilen, Latince ismi "Ursus maritimus" olan kutup ayılarının, hayatlarının çoğunu okyanusta veya deniz buzu üzerinde geçirdiğini anlattı.

Son dönemlerde okudukları bilimsel yayınlarda, dünya üzerine yaşayan kutup ayılarının popülasyonunun bazı bölgelerde endişe verici duruma geldiğini ifade eden Özsoy, şöyle devam etti: "Edindiğimiz bilgilere göre, kalıcı deniz buzu alanındaki sayıları tam bilinmese de Barents Denizi'nde 2 bin 500 ila 3 bin arasında kutup ayısı yaşadığı yine bilimsel yayınlardan ortaya çıkmaktadır. Bu da bizim bir karşılaştırma yapmamızı sağlıyor. Norveç'te kutup ayılarının hassas popülasyona sahip olduğunu görüyoruz. Bunun yanı sıra Kanada'da ise kutup ayılarının sayılarının endişe verici duruma geldiği de gözlerden kaçmıyor.

“Uydu verilerinden aldığımız bilgilere göre, 2040 yılına kadar 'son buz bölgesi' olarak adlandırılan Kuzeydoğu Kanada ve Kuzey Grönland'da kalacak deniz buzlarının, kutup ayıları ve buza bağlı yaşayan diğer canlılar için önemli bir alan haline geleceğini görmekteyiz. Deniz buzlarının kaybı ki bu; Arktik bölgede yaklaşık üçte birlik bir alanı kapsayacak şekilde bir kayba sahip, özellikle küresel ölçekte kutup ayılarının sayısının 2050 yıllarına gelindiğinde yüzde 30 kayba uğrayacağına da işaret etmekte."

BALİNA SÜRÜLERİ

Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Biyoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Mustafa Sözen türlerin sayılarının belirlenmesi üzerine çalıştıklarını söyledi. Sözen, “Uzun yıllar veri biriktiği takdirde yayılışları, yayılışlarındaki değişmelere bağımlı olarak küresel iklim değişikliği ile yorumlamayı, canlı popülasyonları ile zaman içerisindeki miktarlarının artmaları ve azalmalarını belirlemeyi amaçlıyoruz." diye konuştu.

Tromso'dan başladıkları seferde 2 bin 125 deniz mili yol katettiklerini ve bu süreçte birçok canlı türünü gözlemlediklerini ifade eden Sözen, Barents Denizi'nin ortalarına geldiklerinde 50-60 kadar, çoğunluğu kambur, balina sürüsüyle karşılaştıklarını anlattı. Sözen, "Bu bizim en heyecanlandığımız anlardan birisiydi. Çalışmamızın bir kısmı, balinaların sırt yüzgeçleri ve kuyruklarını fotoğraflayarak bireyi tanımlamak ve dünya üzerinde bulunan balina kataloglarından bireyleri karşılaştırmak. Gözlemlediğimiz balinaların daha önce başkaları tarafından belgelenip belgelenmediklerini ortaya koymayı ve o kataloglarda olmayan yeni bireyler için o kataloglara bu fotoğrafları eklemeyi amaçlıyoruz." dedi.

Beyaz balina, tek boynuzlu balina ve Kutup ayısı gibi türlerin bölgeye özgü olduğunu hatırlatan Sözen sözlerine şöyle devam etti: “Kutuplar ısınır ve buz örtüsünü kaybederse sıkı sıkıya kutba bağlı olan türlerin nesilleri tükenebilir. Dünyanın büyük coğrafyalarında yaşayan bazı göçebe balinaların döngülerinde kutuplar yine çok önemli. Eğer küresel iklim değişikliği ve kutuplardaki besin zincirini bozar da o balinaların burada bol miktarda elde ettiği besinlerde azalmaya neden olursa onların da nesilleri tehlikeye girer. Yani küresel ısınma ve kutupların sisteminin bozulması aslında tüm insanlar için küresel bir tehdit ve tüm dünyayı ilgilendiren bir sorun."

1,5 TONLUK BALİNALARIN BESLENME ALANI

Beyaz renkli, boyları 5 metreye kadar uzayabilen ve ağırlıkları yaklaşık olarak 700 kilogram ila 1,5 ton arasında olan beyaz balinalar (beluga) yaşamak için deniz buzlarına ihtiyaç duyuyor. Özellikle ilkbahar döneminde Arktik bölgeye beslenmek için gelen beyaz balinalar; somon, ringa balığı, karides, pisi balığı ve yengeç gibi canlılar ile besleniyor.

Henüz tükenmekte olan bir tür olarak görülmese de yaşadıkları habitat kaybı, kıyı şeritlerindeki insan faaliyetleri, toksik maddeler, çevre kirliliği ve yüksek oranda maruz kaldıkları organik kirleticiler sebebiyle beyaz balinaların yaşamları tehlike altında bulunuyor.