Mekong Nehri kenarındaki sakin ve huzurlu başkent Viyentiyan (Laos İzlenimleri-5)

Viyentiyan, Mekong Nehrinin kenarında yer alan bir başkent. Karmaşanın olmadığı bu başkentte sakinlik ve huzur var. Şehirde görülmesi gereken birçok yer yürüme mesafesinde. Vietnam Savaşı ile ilgili Mayın Danışma Grubu ve COPE gibi ziyaretçi merkezlerinin dışında Patuxay Parkı’nda bulunan Zafer Kapısı ve Dünya Barış Çanı, Si Saket Tapınağı, Ho Phrakeo, Pha That Luang, Lao Tekstil Müzesi ve Lao Halk Ordusu Tarih Müzesi bana göre Viyentiyan’da mutlaka görülmesi gereken yerler arasında yer alıyor.

PATUXAY PARKI’NDAKİ ZAFER KAPISI VE LAOSLU GENÇLER

Şehrin en önemli turistik çekim noktalarından biri olan Patuxay Parkı’na gittiğimde kendimi Paris’teki Zafer Takı’nı (Arc de Triomphe) ziyaret etmiş gibi hissettim çünkü bu parkta yer alan Zafer Kapısı Paris’teki Zafer Takı’na çok benziyor. 1957 ve 1968 yılları arasında inşa edilmiş Zafer Kapısı Laos’un Fransız sömürgeciliğine karşı yürüttüğü savaşta mücadele edenlere adanmış bir savaş anıtı. Zafer Kapısı’nın dört tarafında dört ana yöne bakan giriş kapıları var. Kapıların birinden içeri girip yukarı baktığınızda Hindu tanrıları Vishnu, Brahma ve Indra’nın tasvirleriyle süslenmiş güzel bir tavan görüyorsunuz. Zafer Kapısı’nın en üstünde ise beş kule var. Bu beş kule, özenli dostluk, esneklik, dürüstlük, onur ve refahtan oluşan Budizm’in beş ilkesini veya 1954’te Hindistan ve Çin arasındaki imzalanan Panchsheel Antlaşması’nda ortaya koyulan barışçıl bir arada yaşamanın beş ilkesini temsil ediyor.

Panchsheel olarak da bilinen barışçıl bir arada yaşamanın beş ilkesi, 1) birbirlerinin toprak bütünlüğüne ve egemenliğine karşılıklı saygı, 2) karşılıklı saldırmazlık, 3) karşılıklı olarak birbirlerinin iç işlerine karışmama, 4) eşitlik ve karşılıklı yarar ve 5) barış içinde bir arada yaşamadır. 1961’de kurulan Bağlantısızlar Hareketi’nin de temel aldığı bu ilkeler, o dönemde uluslararası sistemdeki güç ilişkilerine karşı daha savunmasız olan Üçüncü Dünya ülkelerinin endişelerine cevap vermişti. Viyentiyan’da felsefi ve siyasi açıdan önemli mesajlar veren böyle anlamlı ve nitelikli bir yapının yer aldığı Patuxay Parkı’nda bir de 2008 yılında Endonezya tarafından Laos’a hediye edilen Dünya Barış Çanı yer alıyor.

Zafer Kapısı’nın önünde fotoğraf çekerken ve insanları izlerken yanıma kameralı ve mikfrofonlu iki Laoslu genç geldi. Gençler benimle röportaj yapmak istediklerini söylediler ve ben de kabul ettim. İsmimi ve nereden geldiğimi soran gençlere kendimi tanıttım ve Türkiye’den geldiğimi söyledim. Ben de onlara Türkiye hakkında bir şey bilip bilmediklerini sordum. Laoslu gencin biri o sırada devam eden 2024 Paris Olimpiyat Oyunları’nda Türkiye’ye atıcılık alanında gümüş madalya kazandıran Yusuf Dikeç’i bildiğini söyledi. Onun adını duyunca hepimiz mutlu olduk ve güldük. Yusuf Dikeç, Türkiye’den çok uzakta bulunan bir ülkenin halkına bile Türkiye’yi tanıttı. İşte sporun ülkemize itibar katan böyle bir gücü var. Laoslu gençler ayrılırken benimle yaptıkları röportajın videosunu Tiktok’a yükleyeceklerini söylediler. Bu gençlerin İngilizcelerini geliştirmek için Tiktok’u kullanması bu tür platformların iyi bir niyetle kullanıldığında faydalı olabileceğini de gösteriyor. Sosyal medyayı faydalı bir şekilde kullanabilmek tamamen bizim elimizde.

Sİ SAKET TAPINAĞI

Viyentiyan’da bir sonraki durağım Si Saket Tapınağı’ydı. 1818 yılında Kral Anouvong’un emriyle inşa edilen ve şehrin en eski tapınaklarından biri olan bu Budist tapınağını hafif yağmur çiselerken gezdim. Tapınağın beş-katlı çatısı ve avlusunda yer alan Buddha heykelleri oldukça ilgi çekici. 1826-1828 yılları arasında Siyam’a bağlı bir krallık olan Viyentiyan Krallığı’nın başındaki Kral Anouvong Siyam’a karşı ayaklanınca Siyam bu isyanı bastırmak için karşı bir harekat düzenliyor. Siyamlılar Lao güçlerini geri çekilmeye zorluyor ve sonunda başkent Viyentiyan’ı ele geçiriyor ve yakıp yıkıyor. Siyam Viyentiyan’ı ele geçirdiğinde şehirde ayakta kalan tek tapınak Si Saket tapınağı olmuş. Siyamlıların bu tapınağı karargah ve konaklama yeri olarak kullanmaları tapınağın ayakta kalmasının nedenlerinden biri olabilir. Viyentiyan şehrini 1828 yılında ilhak eden ve Viyentiyan Krallığını ortadan kaldıran Siyam Krallığı 1893’teki Fransa-Siyam savaşına kadar şehri denetimi altında tutuyor.

ZÜMRÜT BUDDHA’NIN HİKAYESİ

Si Saket tapınağından çıktıktan sonra hemen karşınızda Ho Phrakeo Tapınağı yer alıyor. 1565 yılında inşa edilen tapınak Lao tarihi açısından oldukça önemli. Lansang Krallığı’nın en başarılı krallarından biri olan Kral Setthathirath, başkenti Luang Prabang’dan Viyentiyan’a taşıdıktan sonra bu tapınağı inşa ettirdi ve tapınak Zümrüt Buddha’ya ev sahipliği yapmaya başladı. 1560’da Chiang Mai’den getirilen Zümrüt Buddha, daha sonra 1779’da Viyentiyan’ı ele geçiren Siyam Kralı Taksin’in generali ve Tayland’ın şu anki Çakri Hanedanlığı’nı kuran Chao Phraya Chakri tarafından ele geçirildi ve Thonburi’ye götürüldü. Taksin Zümrüt Budda’yı aldığında, onu Arun Tapınağı’nın bulunduğu yerin yakınındaki bir binaya yerleştirdi. Kral Taksin’in ölümüne kadar Thonburi’de kalan Zümrüt Buddha, Taksin’den sonra tahtı ele geçiren ve 1. Rama unvanını alan Chao Phraya Chakri tarafından 1782 yılında Bangkok’a götürüldü. 1.Rama 1784 yılında Büyük Saray içinde Phra Kaew Tapınağı’nı yaptırdı ve Zümrüt Buddha buraya yerleştirildi. 200 yıldan fazla Viyentiyan’da kalan Zümrüt Buddha bugün Tayland’ın başkenti Bangkok’taki Büyük Saray’da yer alan ülkenin en ünlü, kutsal ve güzel tapınağı olan Phra Kaew Tapınağı’nda bulunuyor. Zümrüt Buddha’sız kalan Ho Phrakeo Tapınağı ise bugün bir müze olarak varlığını sürdürüyor. Tapınağın girişinde Zümrüt Buddha’nın fotoğrafı bulunuyor.

LAOS’UN EN KUTSAL TAPINAĞI VE MİLLİ SİMGESİ

Ho Phrakeo’dan sonraki durağım Pha That Luang Tapınağı oldu. “Büyük Kutsal Stupa” anlamına gelen Pha That Luang Laos’un en kutsal tapınağı ve milli sembolü. Bir rivayete göre, tapınak üçüncü yüzyıldabir Hint misyoner tarafından Laos’a getirilen Buddha’nın göğüs kemiğini barındırmak için kurulmuş. Tapınak 13. yüzyılda Kimerler tarafından tekrar inşa edilmiş. Mevcut yapı ise Viyentiyan’ın başkent olmasından sonra 1566’da Kral Setthathirath tarafından inşa edilmiş. Stupanın girişindeki Saysettha Bahçesi’nde Kral Setthathirath’ın heykeli bulunuyor.

45 metre yüksekliğindeki büyük stupanın etrafında daha küçük boyutlarda otuz adet stupa bulunuyor. Büyük stupanın sadece üst zirve kısmı gerçek altınla kaplı ve geri kalanı altın rengiyle boyanmış. Stupanın Buddha’nın bir kalıntısını barındırdığına inanıldığı için tapınak dindar Budistler için önemli bir hac yeri haline gelmiş.

Ne yazık ki stupa 1828 yılındaki Siyam istilası sırasında hasar görmüş. Tarih boyunca birçok saldırıya ve soyguna maruz kalan stupa 1900’lerde birçok kez yeniden yapılmış. Örneğin yapı 1930’larda yeniden inşa edilirken Fransız kaşif Louis Delaporte’un 1867’de Pha That Luang’da yaptığı çizimler dayanak alınmış. Tapınağı çevreleyen duvarlarda tapınağın 1566 yılındaki inşasına ve daha sonrada geçirdiği tamirlerle ilgili resimler bulunuyor. Tapınak içinde ayrıca Kimer İmparatorluğu’nun kralı 7. Jayavarman’ın da bir heykeli bulunuyor. Her kasım ayında Viyentiyan’da düzenlenen ve Laos’taki en önemli dini kutlama olarak görülen Boun That Luang Festivali sırasında bu tapınakta dini törenler yapılıyor. Pha That Luang’ın çevresinde de birçok tapınak bulunuyor. Bunlar içinde That Luang Tai Tapınağı da görülmeye değer. Buranın içerisinde yatan bir Buddha heykeli var. Kısacası, Phat That Luang ve çevresindeki yapılar Laos’un milli ve dini kimliğini anlamak için mutlaka görülmeli.

LAO TEKSTİL MÜZESİ VE LAO HALK ORDUSU TARİH MÜZESİ

Viyentiyan’da görülmesi gereken ilginç yerlerden biri de Lao Tekstil Müzesi. İki katlı ahşap bir ev içinde yer alan Tekstil Müzesi’nin ilk katında dokuma tezgahları ve aletleri var. Bu katta ipekböceğinden nasıl ip yapıldığı ve nasıl dokuma yapıldığı bilgi yazılarıyla detaylı bir şekilde açıklanıyor. İkinci katta ise dokunan kumaşlar ve geleneksel Lao elbiseleri sergileniyor. Tekstil müzesinde dokuma yapan bir kadın benim de dokuma yapabileceğimi söyledi ve tezgahta ben de kısa süreliğine dokuma yaptım. Dokuma işi gerçekten zahmetli bir işmiş.

Bu öğretici müzede, Lao kültüründeki ipekli ve pamuk kumaş dokuma tekniklerini ve örneklerini gördüm. Kumaş dokumacılığında kullanılan hayvanların ve çiçeklerin hepsi derin felsefi düşüncelere ve inançlara dayanıyor. Ülkenin farklı etnik grupları tarafından yapılan dokuma ürünleri Laos’taki kültürel zenginliği gözler önüne seriyor. Müzede indigo bitkisinden elde edilen doğal mavi boyanın kullanıldığı bir kumaş boyama bölümü var. Müze çalışanları burada size boyanın nasıl elde edildiğini anlatıyor ve ilginç bilgiler veriyor.

Lao Halk Ordusu Tarih Müzesi ise Viyentiyan’da en çok merak ettiğim müzelerden biriydi ancak haftasonu gittiğimde müze kapalı olduğu için müzeyi ziyaret edemedim. Yine de müzenin bahçesinde sergilenen Lao askeri araçlarını, Sovyetler Birliği ve Çin Halk Cumhuriyeti yapımı askeri araçları görmek oldukça ilgi çekiciydi. Bu askeri araçların birçoğu Laos’un 1975 Devrimi sırasında emperyalist güçlere karşı kullanılmış. Müzenin bahçesindeki araçlar ve bunların Laos devrimindeki işlevi Laos halkının bağımsızlık mücadelesini çok iyi bir şekilde özetliyor.

Haftaya devam edecek…