Ölüm nedenleri arasında ikinci sırada! Kanserden değil geç kalmaktan korkun
Kanser, dünyada ölüm nedenleri arasında ikinci sırada yer alıyor. Ancak bazı önlemlerle bu ikincilik değişebilir. Tanı ve tedavi sürecinde geç kalmamak önemli. Bunun yanı sıra tütün ve alkolden uzak durmak, sağlıklı beslenme, hareketli bir yaşam ile kanserden korunmak mümkün
Dünya genelinde 2'nci en yüksek ölüm nedeni kanser hastalığında erkeklerde "akciğer", kadınlarda da "meme kanseri" vakaları başı çekiyor. Nisanın ilk haftası "Kanserle Savaş Haftası" olarak kabul edilmekte. AA bu hastalıkla ilgili verileri derledi.
Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) verilerine göre, hastalığı, dünya genelinde 2'nci en sık ölüm nedeni olarak öne çıkıyor. İnsan vücudunun herhangi bir kısmında anormal hücrelerin kontrolsüz şekilde büyüyerek diğer organlara yayılmasıyla başlayabilen geniş hastalık grubu olarak tanımlanan kanserin oluştuğu dokuya göre isimlendirilen 200’den fazla türü biliniyor. Akciğer, meme, cilt, prostat, mide, kalın bağırsak (kolon), rahim ağzı (serviks) kanseri ve lenf bezi tümörleri, kanserin en yaygın türleri arasında yer alıyor.
Genetik yatkınlığın yanı sıra sigara ve alkol kullanımı, yoğun güneş ışınına, radyasyon ve kanserojen olarak anılan bazı kimyasallara maruz kalmak, bazı virüsler, kötü beslenme alışkanlıkları ve hava kirliliği gibi dış faktörlerin de kansere neden olduğu biliniyor.
VAKALARIN 3’TE 1’İ ÖNLENEBİLİR
DSÖ’ye göre, kanser vakalarının yaklaşık 3'te 1'i sigara ve alkol kullanımı, yüksek vücut kitle indeksi, sağlıksız beslenme düzeni, az meyve-sebze tüketimi ve fiziksel aktivite eksikliğinden kaynaklanıyor.
Her kanser türü önlenemese de vakaların yaklaşık 3’te 1’inin sağlıklı beslenme düzeni, normal vücut kitle indeksi ve fiziksel aktiflik yoluyla önlenebileceğini vurgulayan DSÖ, 15 kanser türüne yol açtığı bilinen sigaradan uzak durmanın bu hastalık riskini azaltmada birinci faktör olarak altını çiziyor.
DSÖ, alkol alımını azaltmanın da kanser riskini düşürmede oldukça etkili olduğunu kaydederek, sağlıklı yeme düzenini sürdürmenin ve fiziksel olarak aktifliğin de birçok kanser türüne karşı önlem için yeterli olduğunu aktarıyor.
Dünya genelinde son yıllarda daha sık görülmeye başlayan cilt kanserinin önlenmesi için de yoğun güneş ışınına maruz kalmaktan kaçınılması, mevsim fark etmeksizin güneş koruyucu krem kullanılması, vücudun mümkün olduğunca örtülmesi tavsiye ediliyor.
EN YAYGIN KANSER TÜRÜ ‘AKCİĞER’
DSÖ'ye bağlı Uluslararası Kanser Araştırma Ajansının (IARC) son yayımladığı rapor, 2022 yılına ait verileri içeriyor. Rapora göre, 2022'de yaklaşık 19,97 milyon yeni kanser vakası kaydedilirken, bunun 10,31 milyonu erkeklerde, 9,66 milyonu kadınlarda görüldü. Hastalığın kadınlarda en sık rastlanan ve ölümcül türü meme kanseri olurken; bunu kolorektal, akciğer, rahim ağzı ve tiroit izledi. Erkeklerde ise en fazla akciğer, prostat, kolorektal, mide ve karaciğer kanseri tespit edildi. Dünya genelinde 2018-2022 döneminde 53,5 milyon kanser vakası kaydedilirken, 2022’de 9,7 milyondan fazla kişi kanser nedeniyle yaşamını yitirdi. Kanser vakalarının yüzde 49,2'si Asya'da, yüzde 22,4'ü Avrupa'da, 13,4'ü Kuzey Amerika'da, yüzde 7,8'i Latin Amerika'da, 5,9'u Afrika ve yüzde 1,3'ü Okyanusya'da tespit edildi.
Diğer yandan 2022’de kanserden ölümlerin yüzde 56,1’i Asya’da, yüzde 20,4’ü Avrupa’da, yüzde 7,8’i Afrika’da, yüzde 7,7’si Latin Amerika’da, yüzde 7,2’si Kuzey Amerika’da ve yüzde 0,6’sı Okyanusya’da kayıtlara geçti. Küresel olarak 2022'de akciğer, meme ve kolorektal kanserleri hastalığın en sık rastlanan türleri oldu.
Akciğer kanseri, 2,5 milyon yeni vaka ile toplam yeni vakaların yüzde 12,4'ünü, meme kanseri 2,28 milyon yeni vaka ile yüzde 11,5’ini, kolorektal kanser ise 1,92 milyon yeni vaka ile yüzde 9,6’sını oluşturdu.
İYİLEŞME ORANLARI YÜZDE 50’NİN ÜZERİNDE
Tüm kanser türlerinde ve hastalarında etkili tedavi yöntemi henüz bulunamamış olsa da bugün kanserde iyileşme oranları ortalama yüzde 50'nin üzerine çıkmış durumda.
DSÖ, birçok kanser türünde de erken, doğru tanı ve uygun tedaviyle iyileşme şansının yüksek olduğunu bildiriyor. Kanserli dokuların ameliyatla alınması, kanser hücrelerinin ilaçlarla tedavi edilmesi "kemoterapi", kanser hücrelerinin radyasyon yoluyla öldürülmesi için "radyasyon terapisi", daha yüksek kemoterapi yapılmasına ya da hastalıklı kemik iliğinin değiştirilmesine olanak sağlayan kök hücrelerden kan hücresi üreten kemik iliğinin hastanın kendinden ya da tam uyumlu donörlerden nakli halen en yaygın kanser tedavi yöntemleri olarak uygulanıyor.
Umut verici çok sayıda girişimsel kanser tedavi yönteminin klinik deneyleri halen sürüyor.
Kanserden korunmak mümkün
Türk Tıbbi Onkoloji Derneği kanserden korunma yöntemlerine dikkati çekti. Derneği Başkanı Prof. Dr. Murat Dinçer, tüm kanserlerin yaklaşık yüzde 5 ila 10'luk kısmının genetik anormalliklere bağlı geliştiğine dikkati çekerek, "Yüzde 90 ila 95'lik kısmı ise çevresel faktörlere ve yaşam şekline bağlı olarak gelişmektedir. Bunlar arasında başta tütün ürünleri olmak üzere fiziksel ve kimyasal karsinojenler, radyasyon, yetersiz fiziksel aktivite, obezite ve alkol sayılabilir. Bu anlamda sağlıklı normal kiloyu korumak, dengeli sağlıklı beslenmek, tütün ve alkolden uzak durmak, düzenli olarak yeterli düzeyde fizik aktivite yapmak, güneş ışınlarının dik geldiği zamanlarda güneşten korunmak başlıca kanserden korunma yöntemlerini oluşturmaktadır." değerlendirmesinde bulundu.
Kanserin erken tanısının önemli olduğunu vurgulayan Dinçer, sağlıklı bireylerde tarama testleriyle henüz ilgili belirtiler ortaya çıkmadan kanserin erken tanısının mümkün olabileceğinin altını çizdi.
32 milyon kişinin kansere yakalanacağı öngörülüyor
Türk Kanser Araştırma ve Savaş Kurumu Derneği Genel Başkanı Prof. Dr. Tezer Kutluk, her yıl dünyada 20 milyon, Türkiye'de ise 240 bin kişinin kansere yakalandığını bildirdi.
Halihazırda dünyada kanseri atlatan ve kanser tanısı alan toplam 53 milyon kişinin bulunduğunu aktaran Kutluk, "Türkiye'de ise 2020'de her yıl yaklaşık 230 bin kişi kansere yakalanırken, 2022 itibarıyla yılda 240 bin kişinin kanser olduğu biliniyor. Maalesef bu hastaların da yaklaşık 130 bini kaybediliyor." diye konuştu.
Kanserle ilgili Dünya Sağlık Örgütü'nün (DSÖ) gelecek projeksiyonlarına da işaret eden Kutluk, "DSÖ, 2045 yılında dünyada 32 milyon kişinin kansere yakalanacağını ve şu an yılda 10 milyon olan kanser kaynaklı ölümlerin 17 milyona çıkacağını öngörüyor. Türkiye'de ise kanser vakalarının 2045'te 420 bine, kanserden ölümlerin ise 256 bine ulaşacağını biliyoruz." açıklamasında bulundu.