Özel sektör açıklananın altında çay almamalı

Mayıs ayında başlayacak ilk sürgün çay hasadına sayılı günler kala binlerce üreticinin merakla beklediği rakamlar açıklandı. Cumhurbaşkanı Erdoğan Rize-Artvin Havaalanı açılışında  yaş çay taban fiyatını 6.70 TL olarak belirlendiğini, 13 kuruşluk desteğin de 30 kuruşa çıkartıldığını açıkladı. Yüzde 75 oranındaki fiyat artışının beklentilerine yakın olduğunu belirten çay üreticileri, özel sektörün açıklanan rakamın altında çay alımı yapmasının engellenmesini istedi.

'FİYAT NORMAL, DESTEKLEME DÜŞÜK'

Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın açıkladığı rakamlara göre; 3 lira 87 kuruş olan yaş çay alım taban fiyatı 6 lira 70 kuruşa yükseltilirken, 13 kuruşluk destekleme fiyatı da 30 kuruşa çıkarıldı. Kararı Aydınlık'a değerlendiren isimler, fiyatı düşük buldu. Rize Ziraat Odası Başkanı Nevzat Paliç, üreticinin asıl sorununun özel sektörün taban fiyatının altında ve vadeli olarak çay alması olduğuna dikkat çekti. Paliç şunları söyledi:

"Hükümetin enflasyonuna göre bizim tahminimiz zaten bu rakamlardı. Destekleme 13 yılda 1 kuruş artmıştı. 6 senedir hiç artmamıştı. Bu sene 7. sene. Biz desteklemeyi 1 TL olarak talep etmiştik. Benim tahminim de en az 80 kuruş olmasıydı. Çayda girdiler, gübre aşırı derecede arttı. Gübrenin tonu 9 bin TL civarında. 10 bin TL'yi de geçer. Sütteki desteği 20 kuruştan 1 TL'ye çıkardılar. 13 kuruşu da en az 80 kuruş yaparlar diye bekliyorduk. Fiyatı normal karşılıyoruz ama desteklemeyi düşük buluyoruz.

"Vatandaş, özel sektörün kurulduğu 37 sene içinde sadece 2017 senesinde şikayetçi olmadı. Diğer her sene vatandaş mağdur oldu. Hele geçen sene, neredeyse yarı fiyatına çay aldılar. Vatandaş Çaykur'dan memnun. Çaykur olmazsa olmazımız, bizim sigortamız. Çaykur olmazsa Türk çayı da olmaz. Ama bunun yanında yüzde 40-45'ini özel sektöre vermek mecburiyetinde kalıyoruz. Özel sektör geçen sene desteğiyle 2.5TL'ye ya da 1.5 sene vadeyle aldı. Bizim tek sorunumuz budur. Bunu hiç ele almıyorlar. 150'ye yakın özel sektör var. 2017'de Çaykur fiyatına çay almışlar, çayda birçok sorun ortadan kalkmış. Hem kaliteli iyi olmuş, kontenjan kota sorunu olmamış. Vatandaş da memnun kalmış. Ama buna rağmen bir türlü yanaşmıyorlar. Birkaç kişinin insafına bırakılıyoruz.

"Her şeyde taban fiyat vardır. Özel sektörün Çaykur'la beraber fabrikalarını açıp bu fiyattan çay alması lazım. Çaykur'un günlük işleme kapasitesi 9200 ton, özel sektörün ise 16 bin ton. Vatandaşın gözü kulağı özel sektörde. 1 ton yaş çayla 1.5 ton gübre alırdık. Şu anda Rize'de otun kilosu 5 TL. Önümüzdeki günlerde belki çayın fiyatını da geçecek."

GÜÇLÜ ÇAYKUR ÜRETİCİYİ KORUR

Çay Üreticileri Dayanışma Derneği (ÇAYÜDAD) Başkanı Mustafa Mavi, bekledikleri rakamın 7 TL olduğunu, açıklanan fiyatın günün şartlarına göre fena sayılmayacağını söyledi. Verilen desteğin 2016'dan beri ilk defa artış gösterdiğine dikkat çeken Mavi de özel sektöre karşı üreticinin korunması gerektiğini vurguladı. Mavi şunları söyledi: "Açıklanan fiyat yetmez. Enflasyon artışı devam ediyor. Yine de günün şartlartına göre fena sayılmaz. Biz 7.5 TL talep etmiştik. Ama 7 TL de çok kötü bir rakam değil. Özel sektör bu konuda çok baskı yaptı. Ona rağmen desteklemenin de yüzde 100'ün üzerinde artması özel sektöre de verilmiş bir destek olarak kabul edilebilir. Ankara'daki temaslarımızda desteğin 2016'dan beri artmadığını belirtmiştik. 6 yıllık fark uygulanmış gibi gözüküyor. Şu anki hedefimiz özel sektörün bu fiyatlarla çay almasını sağlamak. Özel sektör fırsat bulduğunda fiyatı aşağı çekecektir. Çaykur'un kampanyayı açıp yüksek kotayla kontenjan uygulamadan serbest alım yapmasını sağlamak... Böyle olursa fiyat aşağı düşmeyecektir.

"Çay kanunu taslağı için de önerdik. Özel sektörün dizayn edilebilmesi Çaykur'un güçlü olmasından geçer. Yaş çayın tamamına talip olduğu taktirde, özel sektör bizden Çaykur fiyatında çay almak zorunda kalacak. Çaykur 'kota uygulamıyorum' dese üretici olarak, Çaykur'a çayımı sonuna kadar vermeyi deneyeceğim. Bunu gören özel sektör de aynı fiyattan çay almak isteyecek. Düşük fiyat teklif edemez duruma gelir. Öncelik çay üreticisinin özel sektöre ezdirilmemesi.”

'GENEL BEKLENTİ 8.5 TL'YDİ'

Çay üreticisi Süleyman Hacıbektaşoğlu yaş çay taban fiyatına ilişkin beklentilerin, destekle beraber 8.5 TL olduğunu söyledi. Gübre fiyatlarının yüzde 200 arttığını vurgulayan Hacıbektaşoğlu şöyle konuştu:

"Biz bölgede çalışma başlattığımızda çay fiyatının 6-6.50 TL civarında olacağını düşünmüştük. Gübre fiyatlarının yüzde 200'ün üzerinde bir artış gösterdiği bir dönemde 6.5 TL'lik fiyat üreticinin hiçbir beklentisini karşılamaz. Üreticinin beklentisini karşılayan bir fiyat değil. Üretici en azından 8.5 TL olmasını istiyordu. Bölgede yaptığımız çalışmalarda ortalama fiyat 9 TL, 1 TL de desteklemeyle birlikte 10 TL görüşü ortaya çıkmıştı. Biz de taleplerimizde bu fiyatı talep etmiştik. Özel sektör de en fazla 4 TL'den alır deniliyor. Toplama maliyetleri, gübre maliyetlerini de düşündüğümüzde yeterli bir fiyat değil. Üreticinin yüzde 60'ı gübre alıp vurmuş değil. ‘Bir ton çay parasıyla 1 ton gübre alabilirim. 2. ve 3. sürgün çayımı kurtarabilirim' diyordu. Ama bu şu anda kurtaramıyor. 13 kuruş olan desteklemeye 2016'dan beri zam yapılmamıştı. Şimdi 30 kuruşa çıkartıldı. Bu da çok kabul edilebilir bir rakam değildi. Genel kanı olarak desteklemeyle birlikte 8.5 TL'ydi. Bölgede çay fiyatı konusunda bir sessizlik var. Üretici artık önünü göremiyor. Şu anda yüzde 75 civarında bir artış çok iyi görünüyor gibi olsa da bu enflasyon koşullarında hiçbir anlamı kalmayacak."

'ÖZEL SEKTÖR ÇAYI ANCAK 4 TL'DEN ALIR'

Çay üreticisi Yakup Yelken, yapılan 3 TL'lik zammın tarih boyunca görülmediğini, ancak yapılan zamlar nedeniyle alım gücünün düştüğünü söyledi. Canlarını en çok sıkan konunun özel sektör olduğunu vurgulayan Yelken şöyle konuştu:

"Şu an yapılan 3 TL'lik zam tarih boyunca gelmedi. Bu açıdan bakınca çok iyi gibi gözüküyor. Ama örneğin ekmeğe yapılan yüzde 80'lik zammı düşünce aslında hiç zam yapılmamış gibi görünüyor. Ne düşüneceğimizi açıkçası biz de şaşırdık. Alım gücü sıkıntıları ve gübre fiyatlarının artması nedeniyle pek bir şey farketmiyor.

 "En canımızı sıkan konu özel sektörün çayı çok çok düşük fiyatlara alıyor olmasıdır. Çay 7 TL oldu eminim 3-4 TL'ye çay alacaklar. Çaykur geçen sene 4 TL'ye çay aldı. Ama Çaykur özel sektöre kuru çay olarak satabiliyor. Özel sektör ise 'Ben 4 TL'den çay alırsam iflas ederim' dedi. Ya Çaykur'un 2 kere iflas etmesi gerekiyor özel sektörün deyimiyle.”