Rehber öğretmen açığı kapatılmalı! Rehbersiz çocuk hayata hazırlanamıyor

Milli Eğitim Bakanlığı'nın 2023 verilerine göre, okul öncesi, ilkokul, ortaokul ve lise düzeyinde 75 bin 19 okul/kurum var. Rehber öğretmen / psikolojik danışman sayısı ise sadece 42 bin 500. Sayıları 296 olan rehberlik araştırma merkezlerinde çalışanlar da buna dahil. Her okula bir rehber öğretmen (psikolojik danışman) verseniz, sayının 75 bin olması gerekir.

Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Derneği Genel Başkan Vekili Prof. Dr. Metin Pişkin, durumun zaten sayıdan anlaşıldığına, bu hesaba göre Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı en az 30 bin okulda/kurumda rehber öğretmen olmadığına dikkat çekti. Aynı zamanda Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi, Rehberlik ve Psikolojik Danışmanlık Anabilim Dalı öğretim üyesi olan Pişkin, “Özellikle de pek okul öncesi öğretim kurumları ile öğrenci sayısı az olan küçük okullarda rehber öğretmen / psikolojik danışman yok” dedi. Pişkin, bir önceki Milli Eğitim Bakanı’nın, kendisinin de bulunduğu bir toplantıda ‘norm uygulamasını’ kaldırma sözü verdiğini, bakan değişince verilen sözün unutulduğunu belirtti. Pişkin, sorularımızı yanıtladı:

ÇOCUĞU HAYATA HAZIRLAYAN KURUMLAR

• Okullara rehber öğretmen (psikolojik danışman) atamayarak biz neyi ihmal ediyoruz? Rehber öğretmenler okullarda ne yapar?

Küçük okul, büyük okul, kent okulu ya da köy okulu hiç fark etmez, her öğrencinin sosyal gelişimi, kişilik gelişimi ve kariyer gelişimi için rehberlik ve psikolojik danışma hizmetlerine ihtiyacı vardır. Okullara rehber öğretmen / psikolojik danışman atamadığımız zaman her şeyden önce eşitliği bozmuş, bazı çocukları mağdur etmiş oluyoruz. O yüzden her okulda en az bir tane psikolojik danışman olmalıdır.

Okullar çocuğu hayata hazırlayan kurumlardır. Akademik gelişim, bunun sadece bir boyutu… Çocuğun sorun çözme becerilerinin geliştirilmesi lazım, iletişim kurması lazım. Sokakta iletişim, evde, okulda, iş yerinde, yarın evlenecek eşiyle, toplumda iletişim kuracak. Bunlar önemli.

Biz duygularımızı yönetemeyen bir toplumuz. Maçlarda şiddet olaylarını görüyoruz, sokakta görüyoruz, kadın cinayetlerini görüyoruz, yine evliliği yürütemeyen bir toplumuz, boşanmayı beceremiyoruz. Bunlarla hangi kurum ilgilenecek? Bunlar rehberlik ve psikolojik danışma konuları. Neden bu cinayetler işleniyor? Çünkü öfkesini yönetemiyor, duygularını kontrol edemiyor. Çocuğun kaç tane matematik sorusu yaptığı, kaç tane fizik sorusu çözdüğü, ne kadar başarılı olduğu kadar, bir bireyin çevresiyle olan iletişimi de önemli, duygularını yönetebilmesi önemli. Kaldı ki akademik başarının gerisinde de pek çok psikolojik faktör vardır.

• Psikolojik danışmanlar sadece eğitim sektöründe mi çalışırlar?

ÜNİVERSİTEDE PSİKOLOJİK DANIŞMA

Okul öncesi kurumlar, ilkokul, ortaokul ve liselerde yaklaşık 20 milyon civarında öğrencimiz var. Ama toplum sadece bu öğrencilerden oluşmuyor. Mesela üniversitelerde bizim yaklaşık 8.5 milyon öğrencimiz var. Üniversitede de psikolojik danışma hizmetleri son derece önemli. Bizim üniversitelerimizde bu hizmetler henüz yeni yeni sunulmaya başladı. Mesela Amerika'da üniversite öğrencilerine yönelik psikolojik danışmanlık ayrı bir program, üniversitede çalışacak psikolojik danışmanlar bu bölümden yetişiyor.

• Bizde var mı bu?

Bizde özellikle üniversitede çalışacak psikolojik danışman yetiştiren ayrı bir lisans programı yok. Ama bazı üniversiteler psikolojik danışma merkezi kurarak psikolojik danışmanlar veya psikologlar istihdam ederek öğrencilerin psikolojik ihtiyaçlarına yardım ediyor.

KARİYER DANIŞMANLIĞI

PDR'nin bir diğer önemli hizmet alanı Kariyer Danışmanlığıdır. Bireylerin kariyer gelişimlerine ve kariyer planlamalarına destek olmak, bu süreçte kendilerini tanımaları, yetenekli oldukları alanları fark etmeleri, severek yapacakları faaliyetleri, kişilik yapılarını, ihtiyaçlarını bilmeleri, meslek değerlerini bilmeleri, iş gücü piyasasını tanımaları, kendilerine açık olan seçenekleri bilmeleri isabetli tercihler yapmaları son derece önemli. Bu seçimler hem lise seçerken, hem lisede alan seçerken hem üniversite seçerken, hem üniversitede program seçerken önemli. Çünkü öğrenciler bu seçimlerde bulunarak bir bakıma gelecek kariyerlerini biçimlendirmiş oluyor. Sonra okul bitince işe girmek var. İş arama tekniklerini, etkili bir özgeçmiş hazırlamayı, iş mülakatında başarılı olmanın yollarını bilmeleri gerekiyor. Bu süreçte bireye yapılan yardımlar onların gelecekte mutlu ve başarılı kariyer yapmalarını desteklemektedir. İşte kariyer danışmanlığı bireylerin kariyer gelişimine, kariyer planlamasına ve istihdamına yardım eden bir PDR alanıdır.

• Okullarda meslek eğilimleri de artık çok erken yaşta saptanmaya, çocuklar yönlendirilmeye başlanıyor, bunda rehber öğretmenlerin rolü ne?

Biz buna meslek seçimi demiyoruz, kariyer gelişimi diyoruz. Çünkü üç yaşında bir çocuk bir karar vermiyor ama gelişim var. Kariyer gelişimine destek de yine okullardaki rehber öğretmenlerin, psikolojik danışmanların görev alanına giriyor. Bizim okullarda ayrı bir okul danışmanı, bir kariyer danışmanı yok. Okula atadığımız danışmandan çocuğun hem psikolojik gelişimine hem sosyal gelişimine hem kariyer gelişimine hem kişilik gelişimine yardım etmesini bekliyoruz. Okul öncesi yaştan itibaren bir kariyer bilinci kazandırma çabası olmalı çünkü ortalama zeka seviyesindeki bir çocuk yaklaşık olarak 4-5 yaşlarında çalışma hayatını fark ediyor.

EVLİLİK DANIŞMANLIĞI

İnsanlar evleniyor, evliliği başarılı bir biçimde yürütenler var, bunu beceremeyenler var. Evlilik, aile ve çift ilişkilerinde de sorunlar gittikçe artıyor, toplumda boşanma oranları her geçen gün artıyor. Dolayısıyla evlilik, aile ya da çift danışmanlığı hizmetleri de sağlıklı bir aile için oldukça önemli bir PDR alanı.

REHABİLİTASYON DANIŞMANLIĞI

Bizde henüz olmayan, rehabilitasyon psikolojik danışmanlığı var. Engelli olan veya bir kazadan sonra uzvunu, elini kolunu kaybederek engelli olan insanların çalışmasına, istihdamına destek olan bir danışmanlık alanı. Rehabilitasyon danışmanlığı kariyer ve istihdam danışmanlığı ile özel eğitim alanlarını birleştiren bir PDR alanıdır. Amerika'da güçlü bir meslek. Bizde henüz o noktaya gelmiş değil.

BAĞIMLILIK DA UZMANLIK ALANI

Yine bağımlılık biliyorsunuz çok büyük problemlerden biri. Hem madde bağımlılığı hem elektronik, dijital bağımlılık gittikçe artıyor. Geçen gün Amerika'daki PDR programlarını inceledim, epey bir akredite olmuş bağımlılık psikolojik danışmanlığı programları var, sadece bu alanda uzman yetiştiriliyor.

• Okullarda görevlendirilmek üzere yetiştirilen psikolojik danışmanlar ayrı mı?

Psikolojik danışmanlar okullarda, Rehberlik ve Araştırma Merkezlerinde, Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığında, Gençlik ve Spor Bakanlığında, İçişleri Bakanlığı’nın Emniyet Genel Müdürlüğü ile Milli Savunma Bakanlığı’nın psikolojik danışma birimlerinde, kariyer merkezlerinde, İŞKUR’da, özel istihdam ofislerinde çalışabilmektedirler. Ayrıca özel sektörde kendi firmasını açarak klinik ve ruh sağlığı psikolojik danışma hizmetleri ile aile danışmanlığı hizmetlerini sunan meslektaşlarımız da vardır. Bizim toplum modern bir toplum ama içinde bulunduğumuz Ortadoğu coğrafyasında savaşlar bir türlü eksik olmuyor. Doğal afetler eksik olmuyor, sürekli depremler, terör var, göç olgusu var, boşanma oranları artmış durumda, işsizlik oranları özellikle de eğitimli gençler arasında oldukça yaygın. Tüm bu sorunlar her yaştan bireyin topluma uyum sağlamasını güçleştiriyor. Bu nedenle bireyler psikolojik danışma hizmetlerine ve bu hizmetleri sunan psikolojik danışmanlara belki de her zamankinden daha fazla ihtiyaç duymaktadır.

UYUM O KADAR DA KOLAY DEĞİL

• Giderek artan bir ihtiyaç mı bu psikolojik danışmanlık?

Artıyor çünkü dünya değişiyor, yeni sorun alanları çıkıyor ve her yaştan bireyler bu değişime ayak uydurmakta zorlanıyor. Artık çok farklı kültürlerle, farklı etnik gruplarla iç içe yaşıyoruz. Hemen hemen her ülkede böyle. Uyum o kadar da kolay değil. Teknolojiyi düşünün, hayatımızı bir taraftan kolaylaştırıyor ama bir taraftan da başka problemler yaratıyor. Bu nedenle PDR hizmetleri son derece önemli. Okullar da önemli ama okulun dışı da önemli.