‘Sahel’i sarsan 7 gün’: Mali, Burkina Faso ve Gine’den Nijer’le dayanışma mesajı

Afrika’nın önemli ülkelerinden Nijer’de geçen hafta bir grup asker yönetime el koyduğunu açıkladı. Kendilerine “Vatanı Koruma Ulusal Konseyi(CNSP)” diyen askeri yönetim, Cumhurbaşkanlığı Muhafız Alayı Komutanı General Omar Abdourahmane Tchiani ve dokuz subayla birlikte kameralar karşısına çıktı. Ülkenin içinde bulunduğu sosyo-ekonomik kriz nedeniyle Nijer Cumhurbaşkanı Muhammed Bazum'un devrildiği, anayasanın da askıya alındığı duyuruldu. General Tchiani yaptığı açıklamada, Muhammed Bazum’un devrilmesi sonrası geçiş yönetiminin başına geçtiği bilgisini paylaştı. Tchiani, “Güvenlik sorunları nedeniyle askerler iktidarı ele geçirdi.” ifadesini kullandı.

ECOWAS’TAN ASKERİ MÜDAHALE TEHDİDİ

Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS), Bazum'un serbest bırakılması ve görevine dönmesi için Ulusal Konsey’e bir hafta süre verdi. Ayrıca ECOWAS ülkeleri, Nijer'e tüm hava ve kara sınırlarını kapattı; ülkenin Batı Afrika Devletleri Merkez Bankasındaki (BCEAO) varlıkları donduruldu. ECOWAS, talepleri yerine getirilmezse askeri müdahale dahil her türlü seçeneğin değerlendirileceğini bildirdi.

ECOWAS’ın krizlere müdahale için kurduğu ihtiyat kuvvetlerini Nijer'e olası bir operasyon için gönderme tehdidi, bölgedeki tansiyonu daha da yükseltti. Afrika'nın batısındaki krizlere müdahale için kurulan ve merkezi Nijerya'nın başkenti Abuja'da bulunan ECOWAS İhtiyat Kuvvetlerinin (ESF), Nijer'deki darbe yönetiminin son bulması için adım atabileceği açıklanırken, birliğin askeri kapasitesinin bunun için yeterli olup olmadığı tartışma konusu oldu.

2017'de Gambiya'ya asker sokarak yönetimi bırakmak istemeyen Yahya Jammeh'i indiren ECOWAS'ın, benzer bir operasyonu Nijer'de yapabilecek hazır kuvveti bulunmuyor.

2003'te Fildişi Sahili ve Liberya, 2012'de Gine Bissau ve 2013'te Mali'ye barış gücü olarak giren ECOWAS'ın ihtiyat kuvvetleri, kriz zamanlarında üye ülkelerin gönderdiği askerlerden oluşuyor.

15 üyeli örgüt, peş peşe yaşanan darbelerden ötürü Mali, Gine ve Burkina Faso yönetimleriyle uzlaşmazlık yaşarken, bu ülkelere sivil yönetime geçmesi için baskı uyguluyor. Mali, Gine ve Burkina Faso’da aynı Nijer gibi Batı yanlısı hükümetlerini devirmişti.

ECOWAS'ın Nijer'e olası bir müdahalesine Afrika'dan ya da ülkede askeri bulunan Fransa ve ABD gibi ülkelerden destek gelip gelmeyeceği henüz bilinmiyor.

‘SALDIRIYI SAVAŞ NEDENİ SAYARIZ’

ECOWAS’ın tehdidine karşı Mali ve Burkina Faso ortak açıklama yaptı. Gine’nin de desteklediği açıklamada, Nijer’e sahip çıkıldı. Ortak açıklama metninde, “Nijer’e saldırıyı savaş nedeni sayarız!” ve “İkinci bir Libya istemiyoruz!” vurguları öne çıktı. Ortak açıklama metnindeki maddeler şunlar:

Burkina Faso ve Mali Hükümetleri:

1. Kaderlerini ellerine almaya ve tarih önünde egemenliklerini tam olarak üstlenmeye tüm sorumluluklarıyla karar vermiş olan kardeş Nijer halkına, Burkina Faso ve Mali halklarının kardeşçe dayanışmasını ifade ediyoruz;

2. Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğu (ECOWAS) ve Batı Afrika Ekonomik ve Parasal Birliği'nin (WAEMU), halkın acılarını artıran ve pan-Afrikanizm ruhunu tehlikeye atan yaptırımlar ısrarını kınıyoruz;

3. Nijer halkı ve yetkililerine karşı bu yasadışı, gayri meşru ve insanlık dışı yaptırımların uygulanmasını reddediyoruz,

4. Nijer'e karşı herhangi bir askeri müdahalenin Burkina Faso ve Mali'ye karşı savaş ilanıyla eşdeğer olacağı konusunda uyarıyoruz;

5. Nijer'e yönelik herhangi bir askeri müdahalenin Burkina Faso ve Mali'nin ECOWAS'tan çekilmesine ve Nijer silahlı kuvvetleri ve halkını desteklemek üzere meşru müdafaa tedbirlerinin uyarlanmasına yol açacağı konusunda uyarıyoruz;

6. Sahel ve Batı Afrika'da terörizmin yayılmasına yol açan NATO'nun Libya'ya tek taraflı müdahalesinde olduğu gibi Nijer'e yapılacak bir askeri müdahalenin tüm bölgeyi istikrarsızlaştırabilecek feci sonuçlarına karşı uyarıyoruz.

Burkina Faso ve Mali hükümetlerinin ortak çıkışından sonra Gine de “Kardeş Nijer halkına ve yetkililerine karşı ECOWAS'ın ‘yasadışı ve insanlık dışı’ yaptırımlarını uygulamayı reddediyoruz.” açıklamasını yaptı.

FRANSIZ İŞBİRLİKÇİSİ BAKANLARA GÖZALTI

Vatanı Koruma Ulusal Konseyi, Fransa’yla ihanet anlaşmasını imzalayan hükümet yetkililerini deşifre ettikten sonra, bakan ve üst düzey yöneticilerine yönelik operasyon başlattı. İçişleri Bakanı Hama Amadou Souley, Maden Bakanı Hadiza Ousseini ve Ulaştırma Bakanı Oumarou Malam Alma'nın gözaltına alındığı kaydedildi. Ulusal Konsey ile Bazum arasında arabuluculuk rolü üstlenen eski Cumhurbaşkanı Mahamadou Issoufou'nun oğlu Petrol Bakanı Sani Issoufou Mahamadou'nun da gözaltına alınan bakanlar arasında olduğu belirtildi.

FRANSA’YA URANYUM VE ALTIN İHRACATI ASKIYA ALINDI

Ulusal Konsey, Fransa’nın tehditlerine karşı çok yönlü önlemler geliştiriyor. Konsey yönetimi, 30 Temmuz günü Fransa’ya uranyum ve altın ihracatı askıya alındı.

Nijer, Fransa'nın uranyum ihtiyacının yüzde 15'ini karşılıyor ve AB'nin toplam uranyum ithalatının beşte birini gerçekleştiriyor.

Fransa'nın devlet kontrolündeki nükleer yakıt üreticisi Orano, Nijer'deki faaliyetlerini şu an sürdürüyor. Ancak Fransız yetkililer, gidişattan endişeli.

Paris'teki Jacques Delors Enstitüsü'nden bir enerji uzmanı olan Phuc-Vinh Nguyen'e göre, Nijer'deki gerilim AB'yi nükleer sektörde Rusya'ya yaptırım uygulamaktan caydırabilir.

Avrupa Atom Enerjisi Topluluğu Tedarik Ajansı'na göre 2021'de Nijer AB'nin en büyük uranyum tedarikçisiydi, onu Kazakistan ve Rusya izledi.

ORDU-MİLLET İTTİFAKI MİTİNGLERİ YAYILIYOR

Başkent Niamey’in ardından diğer şehirlerde de yeni yönetim yanlısı gösteriler sürüyor. Nijer’de ordunun yönetime el koymasının hemen ardından Fransız Büyükelçiliğinin önünde toplanan binlerce gösterici, Fransa aleyhinde sloganlar atmış, binaya Nijer ve Rus bayrağı asmıştı. Halk eylemlerine devam ediyor. Niamey’de başlayan gösteriler, Nijer’in diğer şehir merkezlerine de sıçradı. Nijer halkı, ordusunun Batı’ya başkaldırışını destekliyor.

Gösterilere katılan, Nijeryalı siyasetçi Tahirou Guimba, “En önemli şey Nijer'in yeniden kurulması, en önemli şey Nijer'in tam egemenliğine kavuşturulması, en önemli şey bizim için özgür insanlar olmamızdır.” dedi.

FRANSA TAHLİYEYE HAZIRLANIYOR

Fransa Büyükelçiliği Nijer’de bulunan Fransız vatandaşlarına gönderdiği mesajda, Nijer'de güvenlik durumunun kötüleşmesi üzerine hava yolu ile tahliye operasyonu planlandığı bilgisi verildi. Fransız basını, Dışişleri Bakanlığının da bu bilgiyi teyit ettiğini aktardı.

Diğer yandan Nijer'deki duruma ilişkin dün akşam bir Fransız televizyonuna bağlanan Dışişleri Bakanı Catherine Colonna, Fransa'nın bu ülkeye herhangi bir askeri müdahalesinin söz konusu olup olmadığı sorusuna, "Birinci önceliğimiz buradaki vatandaşlarımızın güvenliğidir." yanıtını vermişti.