Satranç saati nedir? Tarihsel gelişimi nasıl olmuştur?

SATRANÇ VE HAYAT

Evde oynanan bir dostluk maçında centilmenlik ilkesi çerçevesinde taraflar istedikleri kadar düşünebilir. Oyun uzun sürebilir, ara verilip başka zaman da devam edilebilir. Ancak herkese açık resmi turnuvalarda oyunun belirli bir maksimum süre içinde bitmesi gerekir. İşte bu maksatla satranç saatleri kullanılır.

Tarafların eşit düşünme süresine sahip olmaları için de saat kullanımı gereklidir.

Satranç saatleri özel tasarlanmış cihazlardır.

Satranç, yüzyıllardır oynanan bir oyun olsa da, satranç saatlerinin kullanımı nispeten yenidir. İlk satranç saatleri 19. yüzyılın ortalarında kullanılmaya başladı ve o zamandan beri önemli ölçüde gelişti.

İlk olarak 1851'de Londra'da düzenlenen uluslararası satranç turnuvasında, zaman kontrolünü sağlamak için kum saatleri kullanıldı.

• 1883'te, İngiliz mucit Thomas Bright Wilson, ilk mekanik satranç saatinin patentini aldı. Bu saat, her iki oyuncunun da zamanını ayrı ayrı takip eden iki kadranlı analog bir cihazdı.

• 1900'lerin başlarında, satranç saatleri yaygınlaştı ve turnuvalarda standart hale geldi.

Satranç saatinde iki kadran bir araya getirilmiştir. Cihazın üzerinde oyuncuların basması için iki düğme bulunur. Saatler kararlaştırılan süreye göre hakem tarafından ayarlanır ve masaya konur. Oyuna beyazlar başlar. Bu sırada siyah taşlarla oynayacak oyuncu kendi tarafındaki düğmeye basarak beyazın saatini çalıştırır. Beyaz hamlesini yapınca kendi tarafındaki düğmeye basar. Böylece beyazın saati durur ve siyahın saati çalışmaya başlar. Yani kim düşünüyorsa onun süresi işler rakibininki durur. Oyuncular her hamlede istediği kadar düşünebilir. Bir hamle için ister birkaç saniye ister birkaç dakika isterse bir saat bile harcayabilir. Önemli olan partiyi kendine tanınan toplam süreyi aşmadan bitirmesidir. Oyun bitmeden süresi tükenen taraf üstün durumda olsa bile maçı kaybetmiş sayılır.

Satranç Saatlerinin Gelişimi:

Kum saatlerinden sonra mekanik yani analog saatler tarih sahnesine çıktı. Bunlarda zamanı göstermek için ibreler ve kadranlar kullanılır. Nispeten basit cihazlardır, ancak dijital saatler kadar hassas değillerdir. Mekanik olarak kurulur, çalışırken klasik saatlerde olduğu gibi “tik tak” sesi çıkarırlar. Turnuvada kullanılacağı zaman hakemler tarafından dikkatle kurulmaları gerekir. Aksi taktirde Maç sırasında durma ihtimalleri vardır.

20. yüzyıl boyunca, satranç saatleri daha karmaşık ve işlevsel hale geldi.

• 1970'lerde, dijital satranç saatleri ortaya çıktı. Bu saatler, analog saatlere göre daha hassas ve kullanımı kolaydır. Dijital göstergeleri vardır ve pille çalışırlar.

• 1980'lerde ve 1990'larda, dijital saatler birçok yeni özellik kazandı. Örneğin, gecikme ve artış gibi zaman kontrol seçeneklerini de içerebilir hale geldiler.

• Günümüzde çok çeşitli özellikler ve fiyatlarda satranç saatleri üretilmektedir. Basit analog saatlerden karmaşık dijital modellere kadar farklı türler mevcuttur. Ancak artık analog saatler turnuvalarda kullanılmamakta ve eski satranççıların anı köşelerinde özel koleksiyonlarını süslemektedirler.

Bilgisayar ya da telefonlardaki satranç saatleri:

Bu saatler, aslında birer yazılımdır. Satranç oynarken saat kullanma ihtiyacı duyuyorsanız ve evde bir satranç saatiniz yoksa, bilgisayarınıza ya da akıllı cep telefonunuza internetten indirebileceğiniz bir satranç saati programından yararlanabilirsiniz. Bu programlar çoğu kez sadece zaman kontrolünü tutmakla kalmaz, hamleleri kaydetme, oyun analizi yapma ve oyun hakkında bilgi verme gibi birçok başka özellik de sunabilir.

Görme engelli satranççılar için saati parmaklarıyla dokunarak algılayabilmelerini sağlamak üzere, kadranı kabartmalı mekanik satranç saatleri üretilmiştir. Ayrıca, süreleri sesli olarak söyleyen dijital satranç saatleri de mevcuttur.

Satranç saatleri, satranç oyununun önemli bir parçasıdır. Oyuncuların zamanlarını yönetmelerine ve adil bir şekilde oynamalarına yardımcı olurlar.

BULMACA KÖŞESİ

Soru 37:

Beyaz Oynar Kazanır

Beyaz Taşlar:

Şg1, Ve1, Fe2, Fh6, Kf1, Pc3, g4, h3.

Siyah Taşlar:

Şg8, Va2, Ab8, Ag7, Ka7, Pa5, b6, c5, g6, h7.

MİNYATÜR KÖŞESİ

Botvinnik Mikhail - Breitman V

Leningrad tt 1931

Benoni Açılışı

1.d4 Af6 2. c4 g6 3. Ac3 Fg7 4. e4 d6 5. g3 0–0 6. Fg2 Ac6 7. Age2 Fg4 8. f3 Fd7 9. Fe3 Vc8 10. g4
Beyaz şah kanadından hücuma başlıyor.
10… e5 11. d5 Aa5 12. b3 b6 13. Vd2 Ab7 14. Fg5 Ac5 15. Ag3 a6 16. h4 b5
Siyah vezir kanadından karşılık vermeye çalışırken beyaz şah kanadı atağını sürdürüyor.
17. b4 Ab7 18. cxb5 axb5 19. h5 c5 20. dxc6 Fxc6 21. Fh6 Vc7 22. Kc1 Ve7! 23. Af5! 1–0.

Siyah terk etti! Bir oyun böyle sakince devam ederken bir hamleyle aniden biter mi? Adeta tahtaya yıldırım düştü. Arka planda biriken konumsal üstünlükler ve siyahın gizli zayıflıkları buna zemin hazırladı ve Botvinnik fırsatı kaçırmadı.

Eğer 23… gxf5 24. Vg5 şimdi siyah g7’deki matı engellemek için Ae8 oynamak zorunda ve o zaman da boştaki vezirini kaybediyor.

BU HAFTAKİ SORUMUZUN ÇÖZÜMÜ

Çözüm 37

Tschigorin - N.N.

Petersburg, 1894

Fc4+ Vxc4 2. Ve8+ Axe8 3. Kf8+ mat 1–0

Bize ulaşmak için:

selimaltinok@gmail.com

kerimaltinok@gmail.com