Satranç ve hayat: Yapay zeka satrancı bitirdi mi?

Satranç programını çalıştırmak için kasedi bilgisayara takıp play düğmesine basmak gerekiyordu. Ekran da yoktu, televizyona bağlıyorduk. Biz satrancı öğreneli daha iki üç yıl olmuş. Yine de bilgisayarı kolayca yeniyoruz. İstiyoruz ki o bizi yensin de bir şeyler öğrenelim. Bugünkü gibi internet yok ordan rakip bulasın da geliştiresin...

Aradan birkaç yıl geçiyor. Bir doktor ağabey Almanya'dan satranç oynayan bir kutu getirmiş. Satranca meraklı gençler olarak bizi çağırıyorlar. Kalkıp gidiyoruz hastaneye. Öğlen arasında o makineyi de üç defa yeniyoruz. Artık umudu kesmek üzereyiz. Bilgisayarlar aptal şeyler. Tuzak kuruyorsun, bir piyonu yem olarak veriyorsun, hemen alıyor. İnsan değil ki bu hissedemiyor. Sonra da kolayca kazanıyoruz.

1990'ların başında bu defa biz İngiltere'den bir kutu getiriyoruz. Başka bir işe yaramıyor, sadece satranç oynuyor. Bu biraz daha iyi. Bazen biz kazanıyoruz bazen de o. Ama yine de bize yetmiyor. 1990'ların ortasında evimize bir kişisel bilgisayar giriyor. Yine yurt dışından HIARCS isimli satranç programı getirtiyoruz. Tek disket, hemen yükleyip oynamaya başlıyoruz.

İşte şimdi oldu, canavar gibi oynuyor. Hep o kazanıyor, hem de taşlarını feda ederek perişan ediyor bizi. 20 oyundan birini alabilirsek iyi. O da süreyi bilgisayardan fazla kullanarak. Sanki evimizde bir büyük usta yaşıyor.

Nihayet o efsanevi 1997 yılı geliyor. IBM'in Deep Blue adlı bilgisayar sistemi dünya şampiyonu Gary Kasparov'u yeniyor. Artık hiç bir şey eskisi gibi olmayacak. Ama o zaman Kasparov'a acıyoruz, çünkü karşısındaki basit bir bilgisayar değil, çok sayıda işlemcinin birbirine bağlandığı, uzay hesapları yapan dev bir sistem. Saniyede milyarlarca hamle hesap ediyor.

2017 yılına gelindiğinde yapay zeka AlphaZero ortaya çıkıyor. En gelişmiş klasik satranç programı olan Stockfish'i 100 maçlık bir seride ezici üstünlükle yeniyor. Yapay zekanın farkı şu; bugüne kadar bütün satranç programlarına satrancın stratejik ilkeleri öğretiliyordu. Ayrıca milyonlarca açılış hamlesi bilgisayarın hafızasına yükleniyordu. Yapay zeka ise öyle yapmıyor. Ona sadece dünyada oynanmış milyonlarca satranç oyununun hamleleri veriliyor. Yapay zeka bunları kendi kendine inceliyor, yalayıp yutuyor. Ve satrancı kendi kendine öğreniyor, hatta yeniden keşfediyor. Hem de ne kadar zamanda biliyor musunuz, sadece dört saatte. Ondan sonra da oturup Stockfish'i ezip geçiyor.

Rahmetli duayyen satranççımız Demir Büyüközkaya "Nasıl uçaklar havada uçarken biz yer yüzünde yürümeye devam ediyorsak bilgisayarlar kendi aralarında oynarken biz insanlar da aramızda oynamaya devam edeceğiz." demişti.

Usta oyuncu ve milli takım antrenörlerimizden Yakup Bayram hocamız bu meşhur maç devam ederken bir sabah erken uyanıyor ve sessizlikte yapay zeka Alpha Zero'nun Stock Fish'i yendiği bir oyunu internetten izliyor. Öyle şaşırıyor ki "sanki o anda sırtıma bir el dokunur gibi oldu ve ürperdim." diyor. Bu işin sonu nereye varacak?

İşte hikaye böyle, nereden nereye geldik. Artık bilgisayarlarla oynamaya mecalimiz yok, çünkü insan sürekli kaybetmeye dayanamıyor, arada sırada kazanmak istiyor. Ustalar bilgisayarları kendi oyunlarını analiz ettirmek için kullanıyorlar. Bakalım daha neler göreceğiz?

Aşağıda makinenin insan dünya şampiyonuna karşı kazandığı unutulmaz partinin hamlelerini inceleyebilirsiniz.

"Yapay zeka satrancı bitirdi mi?"

Okurlarımızdan da görüşlerini bekliyoruz.

GEÇEN HAFTANIN CEVABI

Beyaz Oynar Kazanır
1. Vxa7+! Axa7 2. Ab6+ Şb8 3. Axd7+ Şc8 4. Axf6 1-0.
Vezir fedasından sonra beyaz at iki defa çatal atarak vezir ve kaleyi süpürüyor. Çözüm çorap söküğü gibi geliyor. Bir anda fazla taşlarını kaybeden siyah iki piyon eksik kalıyor. Kaldı ki h5 piyonu da düşüyor. 3 piyon fazlasıyla at finali kolay bir kazanç.