Seçimlere giden İran'da üç önemli toplantı

İran Cumhurbaşkanı İbrahim Reisi ve beraberindeki heyetin 19 Mayıs'ta yaşamını yitirdiği helikopter kazası, İran İslam Cumhuriyeti kurucusu Humeyni'nin 35'inci ölüm yıldönümü, 28 Haziran'da yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimleri... Üstüne Gazze’de devam eden İsrail soykırımı ve İran’ın Direniş Ekseni ile saldırılara göğüs germesi… İran, ülkesi ve bölgesel gelişmeler açısından olağanüstü günlerden geçerken, başkent Tahran'da üç önemli toplantıyı ve sokakları yerinde gözlemleme şansı bulduk. Sırasıyla gözlemlerimizi aktaralım.

ULUSLARARASI GAZZE ZİRVESİ: ‘FİLİSTİN DÜNYAYI ÖZGÜRLEŞTİRİYOR’

İran'ın başkenti Tahran'da “Mazlum Ama Dirençli” başlığıyla Gazze konulu uluslararası bir zirve düzenlendi. Zirveye, Kore'den Amerika'ya, dünyanın bir ucundan öbür ucuna çok ülkeden katılım dikkat çekti. Toplantının ana ekseni, Filistin'de işgalci İsrail Siyonizmi’ne ve onu himaye eden ABD’ye karşı verilen mücadelenin, aynı zamanda bütün dünyayı özgürleştirdiği mesajıydı. Katılımcılar, Aksa Tufanı ve İran'ın İsrail'e gönderdiği füzeli yanıttan duyduğu heyecanı paylaştı. Zirveye, Ortadoğu ve Afrika ağırlıklı İslam ülkelerinden katılım yoğundu. Toplantı, 500'e yakın temsilcinin katılımıyla gerçekleştirildi.

İran Meclis Başkanı Muhammed Bakır Kalibaf, Dışişleri Bakanlığına vekalet eden Ali Bagheri Kani ve Humeyni'nin torunu Hasan Humeyni toplantıya katılanlara hitap etti. Üç oturum şeklinde tam gün süren zirvede; Filistin'den Hamas ve İslami Cihad'ın İran Temsilcileri ile Şeyh Hüseyin Gasım gibi önemli isimlerin yanında, Lübnanlı Bakan Mohammed Mortada, Suriye, Irak, Kuveyt, Pakistan, Afganistan ve Cezayir gibi bölge ülkelerinden parlamenterler ve dini şahsiyetler de konuştu.

'YAHUDİLER İRAN'DA RAHATLIKLA YAŞIYOR'

Toplantının en ilginç ve renkli katılımcısı ABD'nin başkenti New York’ta yaşayan “Naturei Karta Uluslararası Siyonizme Karşı Birleşmiş Yahudiler” temsilcisi Haham Israel David Weiss'di. Weiss, İsrail'in Filistin işgalini ve Gazze'de yürüttüğü soykırımı lanetledi. Yahudilerin İran'da rahatlıkla yaşadığını belirtti. Siyonist propagandanın işe yaramadığını anlatan Weiss, “Özgür Filistin” sloganıyla konuşmasını tamamladı.

ULUSLARARASI İMAM HUMEYNİ KONFERANSI: ‘FİLİSTİN VE İSLAMİ UYANIŞ’

İkinci toplantı, “İmam Humeyni, Filistin ve İslami Uyanış” başlıklı uluslararası konferanstı. Yabancı konukların katılımıyla yapılan toplantının ev sahibi, İran'ın 'Filistin Halkı İslam Devrimini Destekleme Komitesi' Başkanı Ayetullah Muhammed Hasan Akhtari idi.

'ABD'DE ÖĞRENCİLER AYAĞA KALKTI ARAP GENÇLERİ HÂLÂ SESSİZ'

Humeyni'nin devrimin ilk yıllarından bu yana İslam dünyasını Siyonist hareket konusunda defalarca uyardığını, İsrail'in Müslümanlar arasında ayrılık için yaratıldığını ifade eden Akhtari, şu tespitlerde bulundu:

“Filistin konusunu Filistin ve Arap ülkeleri arasında tutmak istiyorlardı ama şimdi dünyaya yayıldı. ABD'de bile öğrenciler ayağa kalkmış ama Arap ülkelerinde gençler sessiz. Arap ülkelerinde hala İsrail'e yardım ediliyor. Bu bizim ve bu ülkeler için büyük bir utanç. Neden elçilerini geri çağırmadılar? Bugün Müslüman ülkeler ayağa kalkmalı. Bu harekete şimdi bütün dünya katılıyor. Hala İsrail'e yardım eden veya Siyonist rejimle bağlantılar düşünen Arap ve İslam ülkelerine karşı protesto yapın.”

‘GERÇEK VAAT’ RUSYA’DA MUTLULUK GETİRDİ

Konferans’ta konuşanlardan Rusya'nın Ural Bölgesi Baş Müftüsü Fevzi Seidovda, “Rusya'yı temsilen burada bulunmaktan ve Gerçek Vaat operasyonunun ve İran füzelerinin ateşlenmesinin halka mutluluk getirdiğini duyurmaktan gurur duyuyorum. Bugünkü toplantı Filistin'in gücünü, İran ile Rusya arasındaki ittifakın kazananların ittifakı olduğunu ve Kudüs'ün kurtuluşuna yardımcı olacağını gösteriyor.” dedi.
Konferansta Humeyni’nin kızı Dr. Zehra Mostafavi Humeyni ve kazada yaşamını yitiren Dışişleri Bakanı Emir Abdullahiyan'ın ailesi de hazır bulundu.

HUMEYNİ ANMASI VE HAMANEY'İN MESAJLARI

İran’da katıldığımız üçüncü toplantı İslam Cumhuriyeti kurucusu Ayetullah Humeyni'nin 35’inci ölüm yıldönümü anmasıydı. Humeyni’nin mezarının bulunduğu devasa camide düzenlenen anma programına sabahın erken saatlerinde yollara düşerek katılan on binlerce İranlı, Humeyni ile Cumhurbaşkanı Reisi ve arkadaşları için gözyaşları döktü. İki farklı arama noktasından geçilerek katılınılabilinen toplantıya telefon vb. elektronik cihazların girişi yasaktı. Tahran'daki diplomatik misyon temsilcilerinin de izlediği ve her yıl yapılan anma programında bu yıl geçmiş yıllardan farklı bir önemi bulunuyordu.

‘ZAMANI HAMAS LİDERİ BİLE BİLMİYORDU’

Törende konuşan İran Dini Lideri Ayetullah Ali Hamaney, İran'ın, bölgenin ve dünyanın içinden geçtiği olağanüstü koşulları barındıran bir konuşma yaparak önemli mesajlar verdi. Hamaney, konuşmasının birinci bölümünde, İmam Humeyni'nin yaşamına ve uluslararası konularda geçmişte yaptığı öngörülerin bugün hayat bulmasına yer verdi. İkinci bölümde, helikopter kazasında yaşamını yitiren Cumhurbaşkanı Reisi'nin kişiliği, mütevazi yaşamı ve İran için yaptıklarına değindi. Üçüncü bölümde, yapılacak Cumhurbaşkanlığı seçimleriyle ilgili konuşan Hamaney, adaylardan birini işaret etmese de, Cumhurbaşkanı olacak kişinin nasıl olması gerektiğiyle ilgili bir çerçeve çizdi. Keza, anmanın yapıldığı gün, adaylık başvurularının da son günüydü.

Hamaney'in konuşmasında vurgu yaptığı son ve en önemli konu ise Filistin meselesi oldu. İmam Humeyni'nin Filistin davasına verdiği öneme ve müzakere değil direnişin çözüm olduğuna değinen Hamaney; Hamas'ın başlattığı Aksa Tufanı Harekatı’nın dünyanın dengelerini değiştirdiğini ifade etti. İran'ın da başlangıçtan bu yana açıkça desteklediği harekatın tam zamanını Aksa Tugayı Komutanı dışında Hamas liderinin bile bilmediğini söyleyen Hamaney, harekatı İran'ın başlattığı bilgisinin tam olarak doğruyu yansıtmadığını söyledi.

SEÇİMLER

İddialı adaylardan Meclis Başkanı Galibaf da son gün adaylığını açıkladı. Daha önce başvuru yapan Ulusal Güvenlik Yüksek Konseyi Genel Sekreteri Said Celili, eski Meclis Başkanı Ali Laricani ve eski Cumhurbaşkanı Ahmedinejad'ın da isimleri ön plana çıkıyor. Böylelikle gerekli şartları sağlayan yaklaşık 80 kişinin başvurusu kabul edildi. Başvuruları değerlendirerek, adaylıkları uygun olmayanları açıklayacak Anayasayı Koruyucular Konseyi'nin, başta Ahmedinejad olmak üzere birçok adayı eleyerek yarışacak aday sayısını 5 ya da 7’ye düşüreceği değerlendiriliyor.

TAHRAN SOKAKLARI

Toplantılar dışında, müzeye çevrilen ABD elçiliği, Şah’ın istihbarat örgütü SAVAK’ın işkencelerini yaptığı İbret Müzesi, İran Uzay ve Havacılık Fuarı ve Ayetullah Humeyni’nin yaşadığı mütevazi evini görme, kısa da olsa Tahran sokaklarını gezme ve halkla sohbet etme fırsatı buldum. Bütün cadde ve sokaklar helikopter kazasında yaşamını yitirenlerin posterleriyle donatılmış. Lokantalarda nargile eşliğinde İbrahim Tatlıses şarkıları kulağa çalınıyor. Dinamik bir toplum yapısı var. “Sudan ucuz” lafının hayat bulduğu benzin, Türk lirasıyla 80 kuruş. Bu nedenle trafik çok yoğun. Özellikle motosiklet çok fazla. Yollarda İran’ın ürettiği yerli otomobil markaları hayli fazla. Asgari ücret 10 bin lira civarında. Enflasyon yüzde 35 dolayında. Seçimlerden sonra Reisi’nin çizgisinin aynen devam edeceğine inananlar da çok fazla.

TÜRKİYE’YE BAKIŞ VE İŞBİRLİĞİ

Türkiye’den geldiğimizi söylediğimizde İranlılar, Reisi’nin helikopterinin bulunması konusunda Türk İHA’sının desteğe gelmesini minnet ve kardeşlik duygularıyla anıyor. İlişkilerin ve ticaretin daha da artması temennilerini iletiyor. Reisi, Türkiye ziyareti sırasında birçok anlaşma imzalanmıştı. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanımız Alparslan Bayraktar’ın nisan ayında Tahran’a yaptığı ziyaret önem arz ediyor. Bilindiği üzere İran’la yapılan doğal gaz tedarik anlaşması 2025’te bitiyor. Bu kapsamda anlaşmanın yenilenmesi görüşmelerine başlandı. Bakan Bayraktar da Tahran’da İran Petrol Bakanı Javad Owji ile görüşmesinde İran'ın doğal gazda Türkiye için çok önemli bir tedarikçi olduğunu ifade ederek “Doğal gaz tedarik anlaşmasını daha ileri götüreceğiz.” sözlerini kullanmıştı. İranlı yetkililer, Türk şirketlerinin Fars körfezine ve diğer bölgelere yatırımını da büyük bir istekle beklediklerini belirtiyor.